Tíminn - 07.01.1982, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 7. janúar 1982
9
„Andstaða við virkjun er
hjá mörgu fólki ekki land-
verndarsjónarmið einvörð-
ungu heldur að það vill ekki
virkjun. Þaðer hrætt við þessa
geysilegu breytingu, sem
verður á högum þess og mann-
lífinu í kringum jjað."
Á bls. 5 segir: „Ætla má aö lög-
un þess lóns yröi einnig mun
heppilegri meö tilliti til umferöar
og dreifingar fjár svo og smölun-
ar á heiðinni”. Hér er lagöur
dómur á dreifingu fjár og smölun
á heiðinni. Um þetta hafa þessir
menn enga hugmynd. Þetta verð-
ur reynslan að sýna.
Benda má á að með tilhögun II
myndast nokkurt svæði milli
Sandárhöfða og lónsins sem
myndast i Sandárstokkum og
Kolkuflóa og nær ca. fram á móts
við Sandárbúð. Mjög er hætt við
að fé af framheiðinni safnist
þangað i þúsundatali og yrði þar
innikróað. Sennilega yrði að girða
þetta svæði af. Sakar e.t.v. ekki —
það er landvernd — þar myndi
gróðurinn vaxa óáreittur, mætti
jafnvel rækta þar tré og jóla-
sveinar úr Helgufelli gætu haldið
þar sina Jörfagleði.
Á bls. 9 segir: „Greinilega má
draga mikið úr tapi á beitilandi,
og þar með uppgræðsluþörf, með
þvi að hverfa frá stiflun Blöndu
við Reftjarnarbungu (tilhögun I).
Frá sjónarhóli landverndar og
beitarnýtingar er sá virkjunar-
kostur reyndar verstur allra
þeirra, sem kynntir hafa verið, og
kæmi til með að verða mun af-
drifarlkari en virkjunartilhögun
II með stiflu við Sandárhöfða”.
Er þetta hlutlaus umsögn eða
dómur?
Fjármál
Margt athyglisvert hefur komið
fram i fjölmiðlum og spjalli um
Blönduvirkjun, t.d. að menn væru
ekki að hugsa um peninga heldur
bara að verja þetta mikla og góða
land. Þvi ætti ekki að vera fyrir-
staða fyrir að láta Skagfirðinga fá
hluta af aðstöðugjaldi Svina-
vatnshrepps en eftir núgildandi
lögum kemur það allt i hans hlut.
Litið hefur verið talað um þær
tekjur sem Svinavatnshreppur
mun hafa af virkjun (að óbreytt-
um skattalögum) bæði meðan á
virkjun og einnig á eftir, að
minnsta kosti ef Landsvirkjun sér
um verkið þvi hún greiðir fast-
eignaskatt af sinum mannvirkj-
um. Ekki hef ég handbærar tölur
um þær fjárhæðir en ég veit þær
eru miklar. Ég veit að Svinhrepp-
ingar verja þeim fjármunum vel
enda kunna þeir að fara með pen-
inga og meta þá mikils. Það sést á
þvi aö sumir hafa þar viðurnefnið
„hinn riki”.
Við i Torfalækjarhreppi höfum
ekki hugsað okkur að gera kröfu i
hluta af þessum tekjum en við
vitum að óbeint njótum við þeirra
þvi Svinhreppingar geyma pen-
inga ekki undir koddanum heldur
nota þá sér og sinu sveitarfélagi
til hagsbóta. Staðreyndin er sú að
okkur getur ekki vegnað vel nema
nágranninn hafi það lika gott.
Eígnarnám
Ýmsir hafa látið það i ljós og
jafnvel talið æskilegt að virkjun-
arsvæðið væri tekið eignarnámi.
Það tel ég mjög áhættusamt fyrir
okkur, þar sem við erum nú búnir
að ná hagkvæmum samnings-
drögum um bætur i uppgræðslu,
girðingum, vegum o.fl. I fyrr-
nefndum Kastljóssþætti lýstu
bæði iðnaðarráðherra og land-
búnaðarráðherra þvi yfir að þær
bætur, sem búið væri að semja
um, væru á mörkum þess sem
hægt væri að ganga að.
Ef virkjun Blöndu dregst þá
eigum við margt á hættu:
1. öll heiðalöndin tekin eignar-
námi og greitt fyrir þau i eitt
skipti fyrir öll.
2. Við yrðum sennilega ekki hafð-
ir með i ráðum um virkjunartil-
högun heldur tekinn sá kostur
sem yrði ódýrastur fyrir virkjun-
araðila. Gæti fariö svo að lónið
yrði ekki aðeins 400 gl. heldur
miklu stærra.
Þeir, sem andmæla Blöndu-
virkjun með tilhögun I, bera fyrir
sig landverndarsjónarmiö nær
eingöngu en geta samt samþykkt
tilhögun II. I meðfylgjandi töflu
kemur i ljós hvað þessi munur er
litill.
í samningsdrögunum er gert
ráð fyrir að rækta upp land til að
bæta beitartjónið og það á örfoka
landi. Landi sem ekki gefur af-
rakstur núna. Sumir heimamenn
telja vafasamt að það takist og
benda á að við eigum nóg land i
byggð neðan við 200 metra hæð og
á útheiðinni. Vissulega væri mik-
ið viturlegra að bera á þetta land
sem mundi svara helmingi meiri
uppskeru eða meiri miðað við
land I yfir 400 metra hæð.
Andstaða
Ándstaða við virkjun er hjá
mörgu fólki ekki landverndar-
sjónarmiö einvöröungu heldur að
það vill ekki virkjun. Það er hrætt
við þessa geysilegu breytingu
sem verður á högum þess og
mannlifinu I kringum það. Þetta
er hugsunarháttur — sem ég skil
vel — hann er heiðarlegur og
mannlegur og sýnir mikiö trygg-
lyndi við gamla timann.
Þetta minnir mig á að fyrir um
40 árum, þegar við vorum að
flytja úr gamla torfbænum, sem
var bæði lekur og kaldur, i stein-
hús, sem var bæði loftþétt og
hlýtt, þá táraðist gamla fólkið
yfir þessari breytingu og var i þvi
kviði um að það myndi ekki
kunna við sig i nýja húsinu, þótt
það vissi að þvi liði þar betur. En
ég saug bara upp i nefið.
Náttúruvernd
Viö eigum mikið af fallegum
vötnum og ám hér i sýslu og erum
miklu viðkvæmari fyrir breyting-
um á þeim heldur en landinu
sjálfu. Við erum alltaf að breyta
landinu með vegum, simalinum
og rafmagnslinum, byggingum,
ræktun o.fl. allt til hagræöis fyrir
okkur sjálf og samfélagið. Eftir
þessu er ekki tekið af þvi að þess-
ar breytingar fara næstum þvi
daglega fram en ekki i einu
stökki. Ég býst við að ef einhvern
tima kæmi sú staöa upp að hag-
kvæmt þætti að veita Vatnsdalsá
austur i Blöndu og þurrka upp
Flóðið og rækta þar gras og jafn-
vel byggja þar býli — sem ugg-
laust væri hægt — mundi almenn-
ingur verða þvi mótfallinn og
náttúru- og landverndarmenn
mundu risa upp á afturfæturna og
harðneita þeirri breytingu.
Eins veit ég að þegar Blöndulón
væri orðið 30-40 ára og ný kynslóð
væri farin að venjast þvi og meta
fegurð þess og mikilleika — sem
sjálfsagt verður mikill — vildi
enginn það i burtu, ekki einu sinni
náttúruverndarmenn.
Lokaorð
Ég gat þess i upphafi þessarar
greinar að margt hefði komið
fram i fjölmiðlum og blaðaskrif-
um sem ekki væri viturlega fram
sett. Það leiöi ég hjá mér að fjalla
um af þeirri einföldu ástæðu að
þau skrif, sem skrifuð eru i ann-
arlegu hugarástandi með reiöi i
huga, eru alltaf neikvæð og falla
þvi um sjálf sig.
Torfalæk
21. des. 1981
Mesterværkets
vjrdensversion
pa verdenssproget
sendeklar.
Og af den du selv har taget
fotokopi,
seks aftryk.
Eigi að sfður finnst mér þetta
fagurtkvæði, en þó óskilgreinan-
legt. Það er torskilið.en eins og
talað sé i gátum eða þá á huldu:
Gennem jökelvand
vi vadet!
... Varder skimtes
af og til.
Aller överst
koldt det stænker...
Forsigtig trádte
i blöd sne.
Igen drönet
fra en bjergström.
... Tágen letter.
Ned langs klöften
godt kan se.
..Nye skrænter,
nye farer,
skönt pá rette kurs.
i
Og i' XIII. kafla eru þessar vel
kveðnu visur, sem leysast og
skýrast undir lokin:
Og der skrives,
hvert et ord
og hver en setning
pá verdenssproget
læses, læses
af mit hjertes
konsulent.
Hvis ei berömte
böger skrives,
tit erklæret
fejlen ikke din.
Hver ting sörget for.
En bedre HUSTRU
ingen finder.
Hér er þó huggun, sem felur i
sér von eða jafnvel vissu. Bókin
endar á hinu stutta kvæði.
Korsvej:
Den nye vej,
som byggesskulde,
aldrig
trádte du.
Men de kviste
blidt kærtegnet
daglig
jeg pá ser.
Og det sker,
en anden tager,
hvor kastanjer
over blomster
og sá mange,
mange gange .
vi ad sammen gik.
JEG KYSSER DINE FODSPOR.
Mér finnst sem Þorsteinn
Stefánsson hafi orðið að þjást
alveg óvenjulega mikið við alla
þá reynslu.sem hann hefur geng-
ið i gegnum viðsinn mikla missi.
En auðvitað getur enginn annar
skorið úr þvi, hvert böl hann bar
úr býtum við reynslu sina. Hvers
hann hefur misst, getur heldur
enginn dæmt um annar en hann
sjálfur.
En þetta er mikið verk, þrungiö
fegurð og aðdáun.
Þóroddur
Guðmundsson
skrifar
borgarmál
Ekkert nýtt ad einka-
fyrirtæki útvegi Reykja-
víkurhöfn peninga
Rætt við Jónas Guðmundsson
um milljón dollara lán til
Reykjavíkurhafnar, er
Sambandið hyggst útvega
■ t Morgunblaðinu i gær, var
það haft eftir Birgi isleifi
Gunnarssyni að StS vildi út-
vega milljón dollara lán vegna
eigin legukants við Holta-
bakka. Sagði Birgir isieifur
þetta i annað sinn, sem „stefnt
væri að þvi að SÍS fengi óeðli-
lega fyrirgreiðslu i hafnar-
stjórn, þvert ofan i allar
reglur og eðlileg vinnubrögð”,
cins og það var orðað. Og
Birgir tsleifur bætir við:
„Yrði þetta afgreitt væri eöii-
legast að halda fundi hafnar-
stjórnar á skrifstofum StS
frekar en á skrifstofu hafnar-
stjóra”.
Timinn bar þessi ummæli
undir Jónas Guðmundsson, er
á sæti i' hafnarstjórn, og hafði
hann þetta að segja:
Birgir Isleifur hefur setið i
hafnarstjórn lengi, og er
margfróður um peningamál
hafnarinnar og borgarinnár,
yfirleitt. Mér koma þvi þessi
ummæli mjög á óvart.
Fjármagnið og
Reykjavikurhöfn
I upphafi vil ég taka það
fram, aö Reykjavikurhöfn er
dcki á rikisframfæri. Er eina
höfn landsins, sem verður að
greiða allar bryggjur og
hafnarmannvirki sjálf. Allar
aðrar hafnir á Islandi eru
byggðar fyrir framlög úr
rikissjóði, sem nema 75% af
byggingarkostnaði, en svo fá
hafnirnar, að Reykjavik
undanskilinni, lán úr sérstök-
um sjóði, þannig að við-
komandi sveitarfélög þurfa
ekki að greiða nema 10-15% af
kostnaöi við hafnargerðir.
Þetta ermjög ósanngjarnt. Til
dæmis greiðir rikissjóður
haf narfra mkvæmdir i
Hafnarfirði, Kópavogi og á
Akranesi, en þessar hafnir
leita hófanna um flutninga i
skjóli rikisfjármagns.
Greiðslustaöa hafnarsjóðs,
eða Reykjavikurhafnar er
bágborin um þessar mundir,
þvi mikið fé hefur kostað að
leysa mál HAFSKIPA HF og
EIMSKIPAFÉLAGSINS HF.
og fer mestur hluti tekna
hafnarinnar i' kaupin á Faxa-
skála Eimskipafélagsins.
Þetta samþykkti Birgir Isleif-
ur og fulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins. Þaö er að vi'su ekk-
ert nýtt að menn séu með
eyðslu.ená mótireikningum I
pólitikinni, Nú er hinsvegar
allt ómögulegt, ef gjöra skal
bryggju fyrir samvinnu-
hreyfinguna.
Um þessar mundir hefur
HAFSKIP HF 4 viðlegur, mis-
góðar að visu, EIMSKIP 5 við-
legur, en fyrirtækið hefur
Sundahöfn nær alla, og þar á
ofan sérstaka ekjubrú, eitt
skipafélaga. SIS er hinsvegar
aðeins með eina viðlegu, og
getur þar af leiöandi ekki að-
lagað sig nýrri tækni.
Varðandi lánið, er
Sambandið býöst til að hafa
milligöngu um að tekiö veröi
hjá CITIBANK, ein milljón
dollara, hefi ég þetta að seg ja:
byrja að borga af fyren árið
1986. Þetta lán útvegaði Sam-
bandið,eða bauð. Þessu ber að
fagna, og eftir að höfnin hafði
fengið umsögn (munnlega)
frá viðskiptabanka sinum
Landsbankanum, telur bank-
inn lán þetta hagstæðara, en
bankinn geti sjálfur Utvegað
höfninni.
Varðandi nýmælin, að lán
séu boðin til að höfnin geti
uppfyllt sérstakar óskir, þá
hefur Reykjavikurhöfn oft
þegið slik lán. Til dæmis
lánuðu SHELL HF og
OLÍUFÉLAGIÐ HF. peninga
til landfyllingar i örfirisey, og
peningar i fyllingu á nýju at-
hafnasvæði fyrir HAFSKIP
HF koma gegnum BJÖRGUN
HF. sem borgar með sandi og
möl og grjóti skuldir sinar i
Landsbankanum, sem sfðan
endurlánar Reykjavikurhöfn
sitt grjót. Þetta eru einhver
peningaleg náðarverk, sem
framineru af einkaaðilum um
þessar mundir. Og svo má við
bæta að EIMSKIPAFÉLAG
ISLANDS HF lagði fram fjár-
muni i ekjubrúna, sem ekki
væri á sinum stað, ef höfnin
hefði ekki fengiö þá fyrir-
greiðslu. Félagið lánaði höfn-
inni fyrir sinni brú.
Það ætti þvi að halda
hafnarstjórnarfundi viöar en á
kontórum samvinnumanna, ef
peningar réðu hvar fundir
væru haldnir.
Arðbær fjarfesting
Ég hygg að Birgir Isleifur,
eða Reykjvikingar ættu frem-
ur að þakka það en hitt, að
Sambandið skuli Utvega hent-
ugt lán, en að skammast Ut af
þvi.
Sambandiö getur ekki þróað
sina flutninga með einni
viðlegu. Til þessa hafa allir
peningar hafnarinnar farið i
að skapa HAFSKIPUM HF og
EIMSKIPAFÉLAGI
ISLANDS HF viðunandi að-
stöðu, og er ég feginn þvi að
skuli hafa tekist.
Ahinn bóginn er rétt að hafa
það ihuga.aömeðþviað veita
Sambandinu betri viðlegur, þá
mun félagið geta notað
hentugri skip og vörumagn,
sem um höfnina fer, min
aukast. Það eykur vinnu hjá
verkamönnum og peningavelt-
una i borginni. Þarna;er nefni-
lega verið að stofna til nýrra
og aukinna viðskipta, hvort
sem Birgir Isleifur er á móti
þvi, eða ekki.
Grjót Landsbankans munað
visu ekki fara i þennan garð,
en CITIBANK-lánið verður
auðvitað tekið fyrir milli-
göngu hans, eins og önnur lán
til hafnarinnar.
Þá vil ég geta þess, að þótt
fjárfestingar hafi verið mikl-
ar, þá er hafnarstjórn hagsýn.
Við tökum ekki lán til að
greiða töp, enn sem komið er
að minnsta kosti, og eignir
Reykjavikurhaf nar hafa
aldrei verið meiri — eða verð-
mætari en einmitt nú.
Þá vil ég geta þess, að þótt
Reykjavikurhöfn sé eina höfn
landsins, sem ekki er á opin-
beru framfæri, og fær ein
hafna, enga peninga til að
smlða bryggjur, þá er henni
þó ætlað að skaffa öllum
hafrannsóknaskipunum og
varðskipunum viðlegur, og
fyrir það borgar rlkiö ekkert,
engin hafnargjöld af neinu
tagi, en þó hafa þessi skip orð-
ið aö kaupa vatn af borginni
eftir taxta, sem er um það bil
15.000 krónur á ári fyrir 8 viö-
legur.
Vegna framkvæmda, til að
leysa mál EIMSKIPA-
FÉLAGSINS HF og
HAFSKIPA HF, var greiðslu-
staða hafnarsjóðs bundin til
ársins 1986, en þá veröur
Faxaskáli af herðum hafnar-
innar. Þá lagast f járhagurinn.
Eini möguleikinn til þess að
Sambandið fengi nauðsyn-
legar úrbætur, eða aöra við-
legu, var að unnt væri aö út-
vega lán, sem ekki þyrfti að