Tíminn - 31.01.1982, Blaðsíða 12

12
Sunnudagur 31. janúar 1982
■ „Dýragarðsbörnin" — sagan af vestur-þýsku
stúlkunni Christiane F. og vinum hennar vakti
mikla athygli þegar hún kom út hér á landi rétt
fyrir jólin. Christiane bjó i Berlín og aðeins tólf ára
gömul tók hún að neyta eiturlyfja. Á skömmum
tima leiddist hún út i heróín og hóf að stunda vændi
til að fjármagna eiturlyfjakaupin. Fjórtán ára
gömul var hún jafn djúpt sokkin og hugsanlegt var,
vinir hennar hrundu niður i kringum hana af völd-
um eiturlyf janeyslunnar og það virtist ekkert eiga
fyrir henni að liggja nema deyja. Henni tókst þó að
rifa sig upp úr eymdinni en sömu sögu er ekki að
segja um þúsundir annarra unglinga sem á ári
hverju leiöast út i eiturlyfjanotkun.
„Dýragarðsbörnin" var mögnuð lesning og án ef
hafa ýmsir hrósað happi að þær aðstæður sem þar
er lýst sé ekki að finna hér á landi —ennþá. En það
runnu tvær grimur á okkur eftir að hafa talað við
stúlkuna sem lýsir reynslu sinni hér að neðan.
Alltof margir unglingar byrja of ungir að nota
áfengi og aðra vimugjafa, sem geta og hafa heltek-
ið einstaklinginn og gert hann að þræli sinum. Slik
dæmi kannast flestir við. Sumir eiga foreldra sem
hafa orðið áfenginu að bráð, ^aðrir frændur eða
frænkur. Nú er röðin komin að unglingunum sjálf-
um. Við vitum að flestir krakkar byrja að drekka
með vinum sínum um helgar, til þess að skemmta
sér og hafa mikið f jör, eða jafnveltil aðhalda úpp á
sérstök tækifæri, afmæli, að prófin séu búin, 17.
júni og svo framvegis. Hver kannast ekki við
setningar eins og þessar: „Það var alveg æðislegt
f jör í gærkvöldi, við duttum í þaö og f lippuðum al-
veg út" eða „Ég man ekkert hvað gerðist i gær-
kvöldi, ég var svo full(ur)". Einmitt það gerist þeg-
ar fólk fer að tengja saman áfengi og skemmtun og
að lokum verður ekki hægt að skemmta sér nema
maður hafi vímugjafa undir höndum. Ef eitthvað
fer úrskeiðis, til dæmis ef maður gerir eitthvað
undir áhrifum sem maður mundi ekki gera annars,
þá er alltaf hægt að afsaka sig að maður haf i verið
svo fullur að maður hafi ekki vitað hvaö maður var
að gera. Þetta er ansi einföld og auðveld lausn á
vandanum. Það þarf ekkert að hafa fyrir þessu,
bara taka inn töframeðalið og þá verður yfirleitt
f jör.
Þið spyrjið kannski af hverju þið megið ekki
drekka eins og þeir fullorðnu? Eða segið kannski að
þau séu fyrirmyndin. En til þess eru vitin að varast
þau!
i dag, þegar umræða um vimugjafa verður
stöðugt meiri og almennari, færist aldur þeirra sem
neyta vimugjafa stöðugt neðar. Fjölmiðlar færa
þjóöinni þær fréttir að stór hluti arftaka hennar sé
hallur undir einhvers konar vimugjafa og er
skemmst að minnast „sniff" faraldursins að und-
anförnu. Spyrja má hvort þetta ástand sé afsprengi
hins margumtalaða neysluþjóðfélags.
Vegna þessarar miklu umræðu um vimugjafa-
neyslu unglinga náði ég viðtali við rúmlega tvítuga
stúlku, sem var orðin dópisti aðeins 12 ára gömul.
Raunasaga hennar er sem betur fer ekki algeng, en
sýnir að þrældómur fíkniefnanna spyr ekki um
aldur. Hún gæti verið hið íslenska dýragarðsbarn.
leyndu fyrir skólafélögunum. Svo
var ég mjög einræn og átti fáa
vini, en áhrif pillanna hjálpuöu
mér að eignast þá”.
— Hvenær byrjaðir þú aö
drekka áfengi?
„Ég byrjaöi ekki að drekka fyrr
en 14 ára, því ég var mjög fana-
tisk á áfengi fram eftir aldri.
Afengi var notað þó nokkuð af
foreldrum minum, en ég vil taka
fram hér og nú aö ég er frá góðu
heimili og það er ekki af heimilis-
ástæðum, sem ég leiddist út i
þennan lifnað”.
— Hvernig og hvenær
drakkstu?
,,Ég fór i partý um helgar og
drakk með vinum og kunningjum,
ég byrjaöi eins og aðrir krakkar.
En þetta þróaðist fljótt út i fasta
kliku af krökkum sem hjálpaðist
að við að redda vini og öðrum
vimugjöfum, og þar sem við vor-
um frekar utangarðs i skólanum,
þá urðum við að sýna yfirburði á
einhverju sviði, og við sýndum þá
i þvi hver þyröi að prófa sem flest
efni og hver gæti drukkið mest”.
— Hvaöa önnur efni notuöuö
þiö?
,,öll efni sem gefa einhver
áhrif. Kveikjaragas, spritt, frost-
lög, svitakrem, rakspira, lim og
fleira. betta hélt klikunni saman.
Við redduðum efnum og fórum
heim til einhvers úr klikunni og
neyttuin efnisins, venjulega i
kjallarakompum. Maður þorði
ekki að vera með efnin á al-
mannafæri eins og krakkar gera i
dag”.
— Hvernig brugöust foreldrar
þinir við?
„Þau voru gjörsamlega ráða-
laus. Þá var ekki, eins og nú er,
um að ræða aðstoð fyrir foreldra
sem verða varir viö óvenjulega
hegðun barna sinna. Reiði þeirra
og ráðaleysi bitnaöi samt litið á
mér, þvi ég forðaðist heimilið
eins og ég gat, ég var þar rétt yfir
blá nóttina. Klikan hélt mjög
hópinn og við vorum öllum stund-
um saman, undir áhrifum eða i
þvi að redda efnum”.
— Hvernig fóruö þiö aö þvi aö
redda cfnum?
„Við stálum úr búöum, seldum
hluti sem við áttum og brutumst
inn”.
— Komst aldrei upp um ykkur?
„Jú jú, en ég var heppin eða
óheppin aö foreldrar minir höföu
lækna sem voru i svipuðu ásig-
komulagi og við, og þeir skrifuðu
út lyfseðlana”.
— Þú sagðir aö strákarnir hafi
farið aö selja fikniefni. Hvaö
gerðuö þiö stelpurnar til aö afla
peninga milli þess sem þiö unn-
uð?
„Það eru starfandi hóruhús i
bænum sem við fórum i og gátum
verið þar undir stöðugum áhrif-
um. Við fengum vimugjafa en
ekki peninga fyrir bliðu okkar.
Svo eru klámmyndatökur i gangi
og fyrir „leiki” i þeim fékk maöur
einnig vimugjafa. En yfirleitt var
maður blindfullur eða út úr stónd
þegar maður „lék” i þeim.
— Seldu strákarnir sig ekki?
„Jú. Þeir seldu sig eldri konum
og hommum”.
— Varstu ekki farin aö gera þér
grein fyrir þvi aö þú varst
alkóhólisti á þessu timabili?
„Nei! Mér fannst þetta bara
vera einhver geðveiki sem ég hélt
að væri timabundin, þannig að ég
ætlaði að taka hana vel út. Siðan
reyndi ég að frelsast af geðveik-
inni með þvi að ganga i hina ýmsu
trúarsöfnuði en gafst alls staðar
fljótlega upp. A þessu skeiði var
ég 17 ára, átti hvergi höfði minu
að halla ég svaf hjá vinum nótt og
nótt, á Hjálpræðishernum og á
Farfuglaheimilinu. Við vimu-
gjafaneyslu er maður fyrst töff,
það þykir flott að prófa sem flest
og mest. Siðan þróast þetta fljót-
lega út i algjöran aumingjaskap.
Ég var bókstaflega i ræsinu”.
— Hvernig leið þér þegar þú
varst allsgáð?
„Ég var yfirleitt aldrei allsgáö
frá 14 ára aldri. Það má til dæmis
segja að ég hafi aldrei upplifað
kynþroskaskeiðið þvi ég var i
stanslausri vimu allt þaö timabil.
En tilfinningin var kannski ekki
ósvipuð þeim móral sem venju-
legt fólk fær eftir fylleri ef það
hefur gert eitthvað af sér eða ver-
iö mjög fullt. Við alkarnir fáum
móral eftir hvert fylleri þó við
höfum ekkert gert, og þessi mór-
all er svo mikill og ágengur að
hann réttlætir fyrsta glasið að
morgni. Maöur gat ekki afborið
móralinn óvimaður, maður var
alltaf að draga „bömmerinn” á
langinn. Þetta er eins og snjóbolti
sem hleður utan á sig. Svo þegar
ég fór i meðferö upplifði ég
„bömmerinn” sem ég var búin að
velta á undan mér i mörg ár, það
var hræðileg lifsreynsla. Þetta
var kannski sérstaklega hræöi-
legt vegna þess að þegar fólk
verður háð vimugjöfum svona
snemma þroskast það ekki eðli-
lega og ég var bara fullorðið
barn. Einnig vegna þess að áður
en ég ánetjaðist vimugjöfum var
ég barn og hafði þvi enga við-
miðun viö mig sjálfa sem nýtur
þjóöfélagsþegn vegna þess aö þvi
eldri sem þú ert þegar þú ánetjast
vimugjafa þvi meiri viömiöun
hefur þú við sjálfan þig sem
þroskaðan og allsgáðan einstakl-
ing. betta eru „forréttindi” sem
við sem byrjum snemma höfum
ekki”.
— Hver var aödragandinn aö
þvi aö þú fórst i meðferð?
„Ég sótti um vinnu á góðum
vinnustað þegar ég var orðin 19
ára og fékk vinnuna. Þar sem ég
hafði aldrei fengið jafn góða
vinnu fyrr ætlaöi ég að reyna að
standa mig og vera þurr. Það
gekk ekki átakalaust fyrir sig þvi
taugarnar voru alveg búnar að
vera og dag nokkurn kom vinnu-
veitandinn að mér þar sem ég sat
skjálfandi og var að reyna að
vinna. Hann sá hvernig mér leið
og sagði: „Okei! Ég skal hjálpa
þér. Þú færð að halda vinnunni
með einu skilyrði, að þú komir
með mér á AA-fund i kvöld”. Ég
varð náttúrlega skelfingu lostin
og hugsaði: AA, ég hef ekkert
þangað að gera, þar eru bara ein-
hverjir fullorðnir alkar eða af-
dankaðir rónar, en ég lét til-
leiðast. Upp úr þvi fór ég i með-
ferð á vistheimilið á Vifilsstöðum.
Þar var ég i átta vikna meöferð
sem reynst hefur mjög vel hingað
til en nú eru aö verða þrjú ár
siðan ég hætti”.
— Hvernig leið þér fyrst eftir
meðferð?
„Þetta var mjög erfitt, þvi
meðferðirnar eru stuttar. Ég bjó
þarna i átta vikur i vernduöu um
hverfi og var að berjast viö minn
sjúkdóm. Svo þegar maður kem-
ur út aftur á maður allt i einu að
veröa virkur i þjóðfélagi sem
maður hefur aldrei áður tekið
þátt i. Þaö þyrfti að vera félags-
leg aðstoð við alkóhólista eftir
meðferð og/eða einhverjar lang-
timameðferðir þvi það segir sig
sjálft aö maður vérður ekki heil-
brigður á fjórum til átta vikum.
Einnig var mjög erfitt fyrir fólk
HIÐ ÍSLENSKA
— Hvenær byrjaöir þú aö neyta
vimugjafa?
„Ég var 12 ára þegar ég byrjaði
aö taka inn diazapam og valium.
Ég var mjög stressaö og tauga-
veiklaö barn og þess vegna hafði
ég aðgang aö þessum pillum.
Læknir skaffaði mér þær, en ég
átti að taka þær meö reglulegu
millibili. Fljótlega komst ég að
þvi hversu kaldur og ófeiminn
maöur er undir áhrifum pillanna
og þær „hjálpuðu” mér félags-
lega: ég varð „cool” og „töff” og
þoröi að framkvæma hluti sem
mig hefði aldrei dreymt aö gera
án vimugjafa. Þvi fór ég aö stela
úr pilluglösunum, svo ég væri i
stööugri vimu”.
— Voru vinir þinir meö þér i
pilluátinu?
„Nei, þar sem ég byrjaði mjög
ung að taka inn pillur og átti að
heita eftir læknisráöi, þá var
þetta feimnismál sem ég hélt
,,Eg var orðin
dópisti 12 ára,
og frá 14 til
19 ára aldri
var ég í
stöðugri vímu”
sambönd og þau vernduðu mig,
þannig aö ég lenti aldrei alvar-
lega i klandri viö lögin”.
— Varstu i skóla eða vinnu á
þessu timabili?
„Ég var i vinnu, ef vinnu skyldi
kalla þvi ég hélst ekki i neinni
vinnu. Óreglan þróaðist alltaf
meir og meir, við vorum farin aö
reykja hass, sniffa kókain og éta
allar þær pillur, sem við komust
yfir, ofan á alla hina vimugjaf-
ana. Þannig aö eina vinnan sem
manni bauðst var timabundin
verksmiðjuvinna, þar gat maöur
komið og fariö að vild”
— Hvernig fenguö þiö pillurnar,
hassiö, kókalniö?
„Þaö var ekkert mál. Það er
ótrúlega mikiöaf hassi og kókaini
hér á landi. Svo fékk klikan fljótt
sambönd viö dreifingaraðila og
strákarnir i klikunni fóru aö
„selja” til að fá peninga. Við
höföum sambönd við nokkra
„Klíkan varð
að sýna
yfirburði á
einhverju sviði,
og við gerðum
það með því
að prófa sem
flest efni”
eins og mig, sem byrjar snemma
i þessu, aö koma út eftir meöferð.
Maður er stimplaöur og eina fólk-
ið sem maður þekkir er klikan
sem maður umgekkst maður á
enga aðra vini. Það er lika mjög
erfitt að ætla að kúpla sig út úr
hópnum, þvi eins og við vitum eru
unglingar hópsálir, og að ætla sér
að búa einn i ibúð með til dæmis
foreldrum, er næstum óhugsandi.
En ef maður ætlar að ná einhverj-
um árangri þá verður maður að
eignast nýja vini og maöur getur
helst ekki farið út að skemmta sér
þvi freistingarnar eru of sterk-
ar”.
— Fóru vinir þinir úr klikunni
einnig i meöferö?
„Nokkrir af krökkunum sem
voru með mér gátu rifiö sig sjálf
upp úr þessu, þegar þau hittu sinn
útvalda en fjögur úr hópnum eru
enn i dag vimugjafaneytendur og
komnir i ræsiö”.