Fréttablaðið - 15.10.2008, Blaðsíða 33

MIÐVIKUDAGUR 15. október 2008 17
Leiðin að nýju Íslandi
UMRÆÐAN
Bryndís Gunnlaugsdóttir,
Friðrik Jónsson og Gestur
Guðjónsson skrifa um
íslenskt samfélag
Þungbært áfall síðustu viku hefur gert okkur það ókleift að
halda úti sjálfstæðri mynt.
Fyrir hrunið var eðlilegt að
skoða og meta alla kosti til hlítar.
Gjaldmiðilsskýrsla Framsóknar-
flokksins sýndi með rökum að
kostirnir voru í raun aðeins tveir,
en nú blasir aðeins einn kostur við
að okkar mati. Upptaka evru í kjöl-
far aðildar að Evrópusambandinu
er eini raunhæfi valkosturinn í
núverandi stöðu ef Ísland á áfram
að vera hluti af innri markaði Evr-
ópu.
Atburðir undanfarinna tveggja
vikna, meðal annars árangurslaus
málaleitan Seðlabankans hjá Eng-
landsbanka og Evrópska seðla-
bankanum, sýna svo ekki verður
um villst að varnaglar og stoðkerfi
EES-samningsins eru ekki full-
nægjandi hvað varðar frjálsa fjár-
magnsflutninga.
Sá kostnaður sem mun falla á
ríkissjóð í kjölfar atburða síðustu
daga, liggur
ekki fyrir, en
ekki er óraun-
hæft að ætla að
hann geti numið
allt að þúsund
milljörðum
króna. Heilli
billjón.
Það er jafn-
mikið og talið
var að þyrfti að
hafa í gjaldeyrisvarasjóði til að
styðja við krónuna og íslenskt
efnahagslíf fyrir hrun fjármála-
kerfisins. Eftir hrunið er ljóst að
gjaldeyrisvarasjóðurinn þarf að
vera enn stærri hlutfallslega.
Krónan hefur verið auglýst sem
mynt sem ekki er hægt að standa á
bak við, sérstaklega í kjölfar mis-
heppnaðrar tilraunar Seðlabank-
ans í síðustu viku til að festa gengi
krónunnar. Líklega þarf gjaldeyr-
isvarasjóðurinn af þessum sökum
að vera þreföld þessi upphæð, en
sérfræðingar kunna betur að meta
það.
Einungis vaxtakostnaðurinn af
slíkri upphæð, auk þess taps sem
er að falla á okkur núna, yrði að
lágmarki 100 milljarðar á ári, eða
allt að 10% af landsframleiðslu
fyrir hrun. Það er að því gefnu að
Ísland fengi
yfirhöfuð slíka
fjármuni að láni
til lengri tíma.
Ísland hefur
þannig tæplega
efni á því til
frambúðar að
vera með slíka
fjármuni liggj-
andi um leið og
greiða þarf
niður reikninginn eftir hrunið. Að
auki þarf að halda áfram að greiða
annan rekstur, s.s. heilbrigðis-,
mennta- og velferðarkerfið.
Óhugsandi er að aðild að ESB verði
Íslandi svo kostnaðarsöm.
Því leggjum við til eftirfarandi:
1. Íslendingar taki boði Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins (IMF) um
aðstoð. Í þeirri aðstoð felst m.a. að
sjóðurinn mun koma í kjölfarið
með verulega fjármuni sem munu
styrkja gengi krónunnar og færa
það til meiri stöðugleika. Rætt
hefur verið um að sjóðurinn, ásamt
öðrum aðilum, geti komið með allt
að 8-9 milljarða evra að láni hingað
til lands. Æskilegt væri að sam-
hliða yrði gerður samningur við
Evrópska seðlabankann um að
hann samþykki að gengi krónunn-
ar yrði tíma-
bundið fest við
evru og hann
gefi yfirlýsingu
um stuðning
sinn við það fyr-
irkomulag.
2. Einn eða
fleiri af nýju
bönkunum verði
seldir erlendum
banka.
3. Farið verði í mikla atvinnu-
uppbyggingu og sköpuð störf fyrir
þá sem nú hafa misst vinnuna.
Ívilnandi möguleikar gagnvart
erlendum fjárfestum verði nýttir
til hins ítrasta, en verðmætin í
starfsfólkinu og hagsmunir af tak-
mörkun atvinnuleysis eru svo
mikil að það er réttlætanlegt.
4. Sótt verði um aðild að ESB hið
fyrsta og samningur um aðild lagð-
ur í þjóðaratkvæði. Fordæmi
benda til þess að við getum haldið
fiskimiðunum fyrir okkur, eins og
Jón Sigurðsson, fyrrverandi for-
maður Framsóknarflokksins,
hefur rakið. Stjórnmálaleiðtogar
og æðstu embættismenn sam-
bandsins hafa þegar lýst yfir vilja
til samninga um þetta efni.
5. Samtímis verði þjóðarat-
kvæðagreiðsla um nauðsynlegar
breytingar á stjórnarskrá Íslands.
6. Strax í kjölfar aðildar verði
Ísland aðili að gengisstöðugleika-
samkomulagi ESB (ERM) og bindi
þannig varanlega gengi krónunnar
við evru innan ákveðinna vik-
marka. Þegar skilyrði Maastricht
verða uppfyllt, gerist Ísland aðili
að Evrópska seðlabankanum, evra
verður tekin upp sem lögeyrir á
Íslandi og hægt verður að greiða
IMF aftur lán sitt – með þökkum.
7. Einn eða fleiri af bönkunum
yrðu á ný boðnir þjóðinni í dreifðri
sölu.
8. Með þessu verður Íslending-
um gert kleift að endurheimta að
fullu sitt traust á alþjóðavettvangi,
þó það gæti tekið einhver ár.
Að öðrum kosti er líklegt að
traust okkar muni seint, ef nokk-
urn tímann, endurheimtast og við
sætum verulegum takmörkunum í
alþjóðaumhverfinu. Afleiðingar
þessa yrðu þær að lífskjörum hér
mun hraka þannig að helst verði
hægt að bera þau saman við þróun-
arlönd. Að auki mun flest okkar
besta fólk og bestu fyrirtæki flýja
land. Það yrði stærsta tjónið til
frambúðar.
Höfundar eru félagar í
Framsóknarflokknum.
UMRÆÐAN
Sigurður Helgason skrifar um umferðaröryggi
Evrópskur umferðaröryggisdagur var í fyrra-dag. Þetta er í annað sinn sem slíkur dagur er
haldinn og að þessu sinni var hann helgaður umferð
í borgum. Umfjöllun um umferðarmál beinist oftast
að umferð bíla. Að þessu sinni var hins vegar ákveð-
ið að fjalla hér á landi um gangandi og hjólandi veg-
farendur og benda á þá valkosti sem tiltækir eru í
umhverfisvænni umferð.
Margir aðilar hafa lýst vilja sínum til að tengjast
þessu verkefni og má þar nefna Bílastæðasjóð og
lögregluna, sem leitast ávallt við að koma í veg fyrir
að bílum sé lagt á gangstéttum og gangstígum. Tals-
vert hefur verið gert í þeim efnum að undanförnu. Í
dag er Dagur hvíta stafsins og af því tilefni benda
blindir á aðstöðu sína sem gangandi vegfarendur.
Það veldur þeim stórhættu sé bílum lagt á gang-
stéttum, þannig að þeir þurfi að fara út á götu til að
komast leiðar sinnar. Þá er stefnt að hækkun gjalds
fyrir að leggja í bílastæði fatlaðra.
Þá hefur Reykjavíkurborg á undanförnum árum
lagt áherslu á vistvæna valkosti
eins og til dæmis hjólreiðar.
Byggt hefur verið upp hjólreiða-
kerfi og hægt er að finna upplýs-
ingar um stefnu borgarinnar og
kort yfir stígana á heimasíðunni
www.reykjavik.is. Þá hefur verið
komið fyrir hjólreiðavísum frá
Suðurgötu og út í Skerjafjörð. Þá
er rík ástæða til að hvetja þá sem
annast snjómokstur í borginni
þegar þar að kemur að forðast að
teppa gangstéttar með því að ýta eða moka snjónum
þangað.
Einnig skiptir miklu að gangandi fólk og hjól-
reiðamenn fylgi lögum og reglum og njóti jafnframt
tillitssemi ökumanna. Hjólreiðamenn vilja leggja
sig fram. Vert er að geta þess að ekki er ráðlegt að
hvetja til hjólreiða barna við erfiðar aðstæður að
vetrarlagi. Að ganga og hjóla er góður kostur, en
allir þurfa að sýna varúð.
Höfundur er verkefnastjóri á Umferðarstofu.
UMRÆÐAN
Jón Gunnarsson skrifar um
verðmætasköpun
Íslenska efnahagsundrið og ímyndin sem svo mikið var mærð
á viðskiptaþingi 2007 hefur beðið
álitshnekki. Við höfum gengið full
hratt um gleðinnar dyr. Í grein sem
ég skrifaði að loknu viðskiptaþingi
2007 benti ég á að engum væri hollt
að gleyma uppruna sínum, mikil-
vægt væri að gera sér grein fyrir
því á hvaða grunni íslenskt efna-
hagslíf og útrásin hvíldi. Útrás var
ekkert nýyrði í íslensku viðskipta-
lífi. Fyrirtæki í sjávarútvegi, flutn-
ingum í lofti og á sjó höfðu fyrir
áratugum hafið íslenska útrás og
byggt hægt og bítandi upp traust
fyrirtæki sem stóðu af sér tíma-
bundnar niðursveiflur. Það er sorg-
legt að sjá sum þessara fyrirtækja í
dag sem hafa í tengslum við nútíma
útrásina verið rúin eigin fé og skilin
eftir sem eyðimörk.
Nú gefum við upp á nýtt og þá er
mikilvægast að samstaða náist um
á hvaða forsendum við ætlum að
byggja upp. Í raun er valið einfalt,
við byggjum á því sem við höfum.
Megináherslan verður að vera á
styrkingu atvinnuveganna með öfl-
ugri útflutning sem aðalamarkmið.
Við verðum að hverfa til grunngild-
anna og hætta að láta ómerka
umræðu um betri ímynd og tálm-
ynd meðal þjóða vera aðalatriðið.
Ímynd er huglægt orð og ef hægt
var að setja á hana svartan blett hjá
okkar helstu viðskipta- og nágranna-
þjóðum hefur nútíma útrásin gert
það nú svo um munar. Ég er reynd-
ar þeirrar skoðunar að áhrif þessa
sé hjá mörgum stórlega ofmetið.
Aðalatriðið fyrir
okkur sé að
standa í lappirn-
ar þegar að slíkri
umræðu kemur,
forgangsraða
rétt og muna
uppruna okkar.
Okkur mun
vegna best með
því að vera sjálf-
um okkur samkvæm.
Sjávarútvegur og öflugur fjöl-
breyttur iðnaður byggður á inn-
lendri endurnýjanlegri orku eru og
verða þær höfuðatvinnugreinar
sem halda uppi útflutningstekjum
okkar. Þetta er mikilvægt að setja í
forgang og taka ákvarðanir út frá
þeim forsendum. Til þess að svo
megi verða má ekki umræða um
aðrar huglægar breytur, s.s. skerta
ímynd eða óvild annarra vegna nýt-
ingar náttúruauðlinda okkar, hafa
áhrif á stefnuna. Við höfum náð ein-
hverjum besta árangri í sjálfbærri
nýtingu fiskistofna og við nýtum
hreinar og endurnýjanlegar orku-
lindir í iðnaðarframleiðslu. Það er
engin þjóð sem getur borið sig
saman við okkur í þessum efnum.
Þessi mál verða að hafa algjöran
forgang nú og ábyrgð okkar alþing-
ismanna snýr að því að flækjast
ekki fyrir heldur að styðja við slík
verkefni með einfaldara regluverki
um undirbúning og framkvæmd
þeirra. Við verðum einfaldlega að
standa við ákvarðanir okkar og
þjóðarhag eins og við höfum áður
þurft að gera t.d. í deilum um
útfærslu landhelginnar.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
SIGURÐUR
HELGASON
Greiðum götu gangandi
JÓN GUNNARSSON
Ekki er allt
gull sem glóir
UMRÆÐAN
Margrét S. Björnsdóttir skrifar
um fjármálakreppuna
Stjórnmálamenn eiga að gæta almannahagsmuna, kapítalistar
hagsmuna sinna fyrirtækja, en
innan þess ramma og laga sem
stjórnmálamenn setja. Íslenskir
stjórnmálamenn síðustu ríkis-
stjórna og þeir embættismenn sem
sitja í þeirra umboði, bera ábyrgð á
þeim ógöngum sem íslenskt hag-
kerfi er komið í, umfram hagkerfi
sambærilegra ríkja. Þeir opnuðu á
fjármagnsfrelsi Evrópska efna-
hagssvæðisins án þess að gera þær
stofnanalegu varúðarráðstafanir
sem nauðsynlegar voru. Þeir þver-
skölluðust við ábendingum erlendra
sem innlendra hagfræðinga um að
Ísland eitt og sér væri of lítið fyrir
þá alþjóðlegu bankastarfsemi sem
hér hafði þróast. Þeir héldu áfram
að velja lykilembættismenn í eftir-
lits- og stýrikerfi fjármálamarkað-
arins eftir flokksskírteinum, en
ekki hæfni. Slík var virðing þeirra
fyrir þessum stofnunum.
Niðurstaðan er fengin. Það er við
þá stjórnmálamenn að sakast sem
sköpuðu þessa umgjörð, en ekki þá
sem nýttu þau tækifæri sem laga-
og stofnanaramminn bauð.
Höfundur er félagi í
Samfylkingunni.
Ábyrgð stjórnmálamanna
BRYNDÍS GUNN-
LAUGSDÓTTIR
FRIÐRIK JÓNSSON GESTUR
GUÐJÓNSSON