Tíminn - 19.03.1982, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 19. mars 1982
útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreióslustjóri: Sigurður Brynjólfs-
son. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Tim-
ans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghiid-
ur Stefánsdóttir, Egíll Helgason, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jónas
Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin Leifsdóttir, Ragnar örn Pétursson
(iþróttir), Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson. utlitsteiknun: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Agústsson, Elin
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Sími: 86300. Aug-
lýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu 7.00, en 9.00 um
helgar. Áskriftargjald á mánuði: kr. 110.00. — Prentun: Blaðaprent hf.
á vettvangi dagslns 1 •
Til hvers
gangamenn
í grunnskóla?
eftir Bergsvein Audunsson, skólastjóra á Ólafsfirði
Refsiaðgerðirnar
gegn Pólverjum
■ Um þessar mundir er bandarisk sendinefnd
undir forustu aðstoðarutanrikisráðherra á ferða-
lagi milli höfuðborga Vestur-Evrópu. Erindi
hennar er að fá rikisstjórnir i Vestur-Evrópu til
að herða refsiaðgerðir gegn Sovétrikjunum og
Póllandi vegna herlaganna i siðarnefnda landinu.
Sú virðist skoðun Bandarikjastjórnar, að refsi-
aðgerðirnar muni leiða til þess að herlögum i Pól-
landi verði aflétt fyrr en ella. Flestar fréttir frá
Póllandi benda hins vegar til hins gagnstæða.
Refsiaðgerðirnar auka efnahagsvandann, aukinn
efnahagsvandi gerir stjórnarvöld ragari við að
afnema herlögin, og jafnframt verða þau háðari
rússneskri aðstoð en ella.
Ellert B. Schram ritstjóri, sem nýlega var á
ferðalagi i Póllandi. lvsir bessu vafalitið réttilega
i grein sem birtist i blaði hans siðastliðinn þriðju-
dag (16. marz). Honum farast orð á þessa leið:
,,011 framleiðsla hefur dregizt saman i Pól-
landi, vegna hráefnisskorts, vélabilana og minni
afkasta starfsmanna. Að einhverju leyti er um að
kenna þögulum mótmælum og einnig upplausn-
inni sem rikt hefur, en einkum og sér i lagi stafar
efnahagsvandinn og vöruskorturinn af refsiað-
gerðum Vesturlanda. Pólverjar skulda milljarða
dollara vestan járntjalds og njóta ekki lengur
lánstrausts. Mörg Vesturlanda hafa haldið að sér
höndum og hörð afstaða Bandarikjanna segir til
sin. Verksmiðjurnar fá ekki lengur hráefni til að
vinna úr. Augljóst er að þessar refsiaðgerðir,
tregðan við að skipta við Pólland, bitnar ekki á
skúrkunum, Sovétrikjunum eða stjórnvöldum.
Þær lenda verst á hinum óbreytta almúga. Þetta
færir herstjórnin sér i nyt og á þvi er hamrað
dyggilega, hverjir það séu sem reynist Pólverj-
um verst. ,,Það er hinn vestræni heimur, kapital-
istarnir sem eru að svelta Pólverja inni”, kveður
við og óneitanlega sýnist nokkuð til i þvi. Það er
verið að hrekja Pólverja enn lengra upp i náðar-
faðm Sovétmanna. Það er augljóst á öllum um-
merkjum.”
Margt bendir til, að það yrði áhrifameira til að
flýta fyrir afnámi herlaganna i Póllandi, ef Pól-
verjum yrði veitt aðstoð af hálfu vestrænna rikja
til að draga úr efnahagsvandanum. Jafnframt
myndu þeir þá ekki þrýstast eins óhjákvæmilega
i fang Sovétmanna.
Hvað, sem menn vilja segja um Jaruzelski og
félaga hans, sýndu þeir það ótvirætt fyrir setn-
ingu herlaganna, að þeir vildu færa stjórnarhætt-
ina i frjálsari átt. Efnahagsvandinn og vaxandi
stjórnleysi neyddi þá hins vegar til að gripa til
herlaganna og þó ef til vill framar öllu óttinn við
það, að ella myndu Rússar skerast i leikinn. Tak-
ist þeim ekki að ráða við vandann, geta afleiðing-
arnar orðið þær, að hægri armur kommúnista
taki völdin með aðstoð Sovétmanna. Vestrænar
rikisstjórnir ættu að endurmeta stöðuna og reyna
að afstýra slikri öfugþróun.
Þ.Þ.
■ Ein af þýðingarmestu og f jár-
frekustu stofnunum samfélags-
ins, er skólinn. Hins vegar hefur
umfjöllun um þessa stofnun verið
næsta litil, a.m.k. miðað við mik-
ilvægi hennar. Kennarafélag ís-
lands hefur góðu heilli beitt sér
fyrir kynningarherferð um skóla-
mál og þá einkum um grunnskól-
ann en Kennarafélag fslands er
sem kunnugt er, stéttarfélag
grunnskólakennara. Hefur það
framtak vonandi ýtt undir um-
ræður og umhugsun almennings
um þessi þýðingarmiklu mál og
almenningur láti þau sig meiru
skipta framvegis en hingaö til.
Undirritaður hei'ur að visu mik-
ið hugleitt þessi mál siðan hann
tók að starl'a að þeim fyrir rúm-
um áratug, en aldrei fundið hjá
sér hvöt til þess að fjalla um þau
opinberlega fyrr en nú. Það sem
fyrir mér vakir er að taka þátt i
umræðunni og fjalla einkum um
innra starf grunnskólans og mik-
ilvægi nemandans og kennarans,
fremur en búnað og aðstöðu og
inntak kennslunnar, þ.e. náms-
efnið sjálft, þó svo íull ástæða
væri til þess. Ástæðan er einkum
sú að meira hefur verið fjallað
um þá þætti undanfjirið. Óg þó
einkum sú að mér þykir mikil-
vægi sambands kennarans og
nemandans meira en hinna þátt-
anna tveggja, þótt mikilvægir
séu. Mér finnst nefnilega að nú
um stundir þyki námsefni mikil-
vægast, þar næst húsnæði og
kennslubúnaður, en kennarinn og
nemandinn reki Iestina. Annar
tilgangur minn með skrifum
þessum er sá að upplýsa almenn-
ing um þessa hluti og hvetja hann
til virkrar þátttöku og skilnings á
málefnum grunnskólans.
Hlutverk grunnskóla
Hvert er þá hlutverk þessarar
mikilvægu stofnunar? Litum þá
fyrst á hvernig löggjafinn skil-
greinir það. 1 Lögum um grunn-
skóla (nr. 63/1974) 2. gr. stendur:
„Hlutverk grunnskólans er, i
samvinnu við heimilin, að búa
nemendur undir lif og starf í lýð-
ræðisþjóðfélagi, sem er i sifelldri
þróun. Starfshættir skólans skulu
þvi mótast af umburðarlyndi,
kristilegu siðgæði og lýðræðislegu
samstarfi. Skólinn skal temja
nemendum viðsýni og efla skiln-
ing þeirra á mannlegum kjörum
og umhverfi, á islensku þjóðfé-
lagi, sögu þess og sérkennum og
skyldum einstaklingsins við sam-
félagið.
Grunnskólinn skal leitast við að
haga störfum sinum i sem fyllstu
samræmi við eðli og þarfir nem-
enda og stuðla að alhliða þroska,
heilbrigði og menntun hvers og
eins.
Grunnskólinn skal veita nem-
endum tækifæri til að afla sér
þekkingar og leikni og temja sér
vinnubrögð, sem stuðli að stöð-
ugri viðleitni til menntunar og
þroska. Skólastarfið skal þvi
leggja grundvöll til samstarfs við
aðra.”
Allir geta, held ég.verið sam-
mála um að hér eru á ferðinni eft-
irsóknarverð markmið. Ég vek
athygli á „Grunnskólinn skal leit-
ast við að haga störfum sinum i
sem fyllstu samræmi við eðli og
þarfir nemenda og stuöla að al-
hliða þroska, heilbrigði og mennt-
un hvers og eins.”
Hvernig gengur svo að ná fram
þessum markmiðum, sem virðast
augljós? Vissulega mjög misjafn
lega. Hvers vegna vakna spurn-
ingar eins og er skólinn undirbún-
ingur undir kröfur menntaskóla
sem ekkert á skylt við uppeldi,
eða er grunnskólinn undirbúning-
ur undir lifið? Og spurningar
nemenda. Til hvers er ég i skóla?
Er það til þess að fá þægilegt, vel
launað starf, i markaðs- og iðnað-
arþjóðfélaginu, eða að verða ein-
faldlega heilsteyptur, heilbrigður
maður, sem sé fær um að lifa i nú-
timaþjóðfélagi? Um þessar
grundvallarspurningar þarf að
fjalla um og fá svör við, fyrst og
fremst.
Ef við litum á þessar spurning-
ar, rekumst við á mikilvægt
grundvallaratriði. Á grunnskól-
inn að vera einhliða þekkingari-
troðsla eða á hann að leggja á-
herslu á uppeldi og einstaklings-
menntun? Löggjafinn er ekki i
vafa, sbr. tilvitnunina i grunn-
skólalögin hér að framan. En
hvernig er framkvæmdin? Ég las
á dögunum viðtal við Hafþór
Að ýmsu þarf að hyggja
ef landið á að byggja
eftir Valgarð L. Jónsson frá Eystra-Miðfelli
• Það hefur löngum þurft ráð-
deild og hyggindi til að búa vel i
okkar ástkæra föðurlandi. Oft
hefur þess verið getið hve gamla
fólkinu.forverum okkar, búnaðist
misvel. 'Ekki var efnahagur sú
gilda mælistika sem þar réði,
miklu frekar útsjónasemi,
hyggindi nýtni, ráðdeild og hæfi-
leg sparsemi. Þó nú séu tímarnir
aörir og úr meiru að moða, alls-
nægtir á hversmanns borði er hitt
staðreynd að atvinnugreinar okk-
ar margar eiga við ramman reip
að draga. Skyldi engan undra þó
ungar atvinnugreinar, af vanefn-
um uppbyggðar geti átt erfiðan
róður við að glima. Ég tel það
sameiginlega skyldu allra góðra
íslendinga að hyggja þar vel að
ogrétta þeim hjálparhönd, af ráð
og dáð sem ungu barni, sem er að
fóta sig á lifsbrautinni. Það er
hægara að styðja en reisa. Lengi
hefur framtak góðra manna skil-
að þjóöinni auð og arði, þvi orðið
sem nýtt óskabarn hvers tima.
Við erum fáir og smáir er oft
sagt, við eigum takmarkað fjár-
magn tilað byggja fyrir og stofn-
setja fyrirtæki sem eiga þó fullan
rétt á sér. Viö erum i harðri sam-
keppni við stórar þjóðir, sem
byggja á gömlum merg, eiga
greiöan aögang að oft ódýru f jár-
magni miðað við okkur hér á is
landi. Sá haföbundni hugsunar-
háttur er enn i góöu gildi að sá
stóri, sterki ráöi og riki yfir þeim
sem minni eru og þyngri róður
heyja. Þess vegna megum við
svei mér spjara okkur ef við eig-
um ekki aö verða undir i harðri
samkeppni. Þaö ber þvi að standa
vel á verðinum. Til þess höfum
við valið okkur lið þeirra færustu
manna, sem voru áhugasamir i
boði. Buðu aðstoð sina, vit og
manndóm. Hvernig hefur þessu
svo öllu vegnað.það er spurning
dagsins? Er allteins og það á að
vera, er allt i himna lagi?
Hvað segja t.d. ungir iðnaðar-
menn. Tökum fyrir ullariðnaðinn
að þessu sinni. Bóndinn selur t.d.
Alafoss h.f ull sina oft á lágum
pris. Eitt sinn var talað um að sú
eina króna sem bóndanum var
greidd yrði aö eittþúsund krónum
iunninniflfkog þótti sumum hátt
stökk. Líklega hafa þessi hlutföll
breyst eitthvað til réttlætis siðan
þetta var. Svo þvær Alafoss ull-
ina, vinnur úr henni lopa og band,
til eigin nota og til að selja öðrum
t.d. úr landi. útlendingum er selt
þetta litt unna úrvals hráefni svo
þeir geti keppt við okkur á heims-
markaðnum. Á sama tíma gerist
það að islenskar stofnanir sem
vinna einnig úr bandi keyptu i
Alafoss, eru verkefnalausar. Það
má segja að Álafoss sé þeirra
húsbóndi, milliliður, þvi þeir selja
framleiðslu smærri fyrirtækj-
anna að miklum hluta, þegar búið
er að gera tískuvarning úr band-
inu sem keypt var i Alafoss og
saumað eftir Álafosshönnun. Það
sýnist sanngjarnt að Alafoss
stæði vörð um nægjanlegt verk-
efni fyrir þessar stofur, sem eiga
þessi viðskipti þar. Nægjanlegt
verkefni við að prjóna, ýfa og
sauma úr bandinu, sem af þeim
var keypt. Svo virðist ekki vera,