Tíminn - 30.03.1982, Blaðsíða 10

10
Þriðjudagur 30. mars 1982
midstjómarfundur Framsóknarflokksins
Ráðumst gegn verðbólgu...
tala um og menn hafa að visu sýnt
skilning á, en litið snúið sér að.
Þar á ég við þá miklu byltingu
sem er á næsta leiti örtölvubylt-
inguna sem getur leitt til eins af
tvennu, annars vegar atvinnu-
leysis og hins vegar styttri og
jafnari vinnutima fyrir fjöldann,
ef vel er skipulagt, aukinnar
framleiðni og betrikjara á styttri
vinnutima. Launþegar hafa sýnt
mikinn skilning og áhuga á þessu
máli. Þetta varðar það atvinnu-
öryggi sem við viljum viðhalda i
okkar landi.
En hvað á að gera? Mér sýnist
tvennt koma til greina. Ctúrvisi-
töluendurskoðuninni getur komið
sú staða að menn fallist á vissa
frádráttarliði sem gefa meira
svigrúm til lækkunar verðbólgu á
seinni hluta ársins eða að við
verðum að taka niðurtalningar-
skref á siðari hluta ársins ef til
vill hvort tveggja. Þetta þarf
rikisstjórnin og stjórnarflokkarn-
ir nú fljótlega að fara að fjalla
um.
Atvinnumálin
Ég hef um nokkurt skeið sann-
færst um það aö við íslendingar
stondum á alvarlegum timamót-
um i atvinnumálum.
Bændum og þeim sem að land-
búnaðarmálum starfa var fyrir
nokkrum árum orðið ljóst að
landbúnaðurinn stóð frammi
fyrir miklum erfiðleikum.
Bændur tóku málin föstum tökum
og ákváðu að snúast sjálfir gegn
þessum vanda og taka i eigin
hendur að aðlaga landbúnaðar-
framleiðsluna þessum erfiðleik-
um.
Bændur hafa tekið á málunum
af miklum myndarskap, sérstak-
lega hvað viðkemur mjólkur-
framleiðslunni, sem segja má að
komin sé i' viðunandi horf og
samræmist markaðnum nokkurn
veginn.
Miklu hægar hefur gengið að
aðlaga sauðfjárræktina að þeim
staðreyndum sem við blasa, þrátt
fyrir það aðnú hefur komið i ljós,
sem menn óttuðust að t.d. okkar
besti markaður fyrir lambakjöt i
Noregi er alveg að lokast. Það er
mjög alvarlegt mál.
Fiskstofnar
fullnýttir
Þá vék Steingrimur að sjávar-
útvegi og sagði að flestir fisk-
stofnar væru nýttir að hámarki,
karfinn er ofnýttur að talið er.
Suðurlandssi'ldin er að komast að
þvi marki sem visindamenn telja
að stofninn komist i, og liklega
ekki mikillar aukningar að vænta
á þvi sviði. Eini fiskstofninn sem
ekki er fullnýttur er kolmunninn,
en þrátt fyrir itarlegar tilraunir á
undanförnum árum, hefur ekki
tekist að ná tökum á þeim
veiðum.
Loðnustofninn hefur fallið svo,
að kannski er ástandið i þeim efn-
um alvarlegra en við gerum okk-
ur grein fyrir. Þetta gerist þrátt
fyrir það, að loðnuaflinn hefur
verið minni en fiskifræðingar
hafa lagt til. T.d. mun hann á
þessu ári verða um 549 þús. lestir,
og er þá afli Norðmanna við Jan
Mayen talinn með og afli á Græn-
landsmiðum. Fiskifræðingar
töldu að óhætt yrði að veiða um
700 þús. lestir. Þrátt fyrir þetta
mælist hrygningarstofninn aðeins
um þriðjungur af þvi sem áætlað
var að hann yrði. Það, sem er
kannski alvarlegra er að tveggja
ára loðna, sem okkur var sagt i
fyrra að liti mjög vel út, finnst af
mjög skornum skammti og þessi
loðna hefur ekki verið veidd nema
að mjög litlu leyti. Þarna hefur
eitthvað óvænt gerst i náttúrunni,
og er óhjákvæmilegt að draga
saman þessar veiðar. Ég geri
varla ráð fyrir þvi að loðna veröi
veiddá þessu ári, þótt ákvöröunin
verði endurskoðuð i haust.
Við leitum nú eftir samkomu-
legi við Norðmenn og einnig við
Efnahagsbandalagið um að ekki
verði veitt á Grænlandsmiðum i
ár.
Þetta veldur fyrst og fremst
þeim samdrætti i þjóðarfram-
leiðslu, sem getið hefur verið um.
Það er af öðrum ástæðum sem
verter að hafa áhyggjur af þessu.
Loðnan er ein aðalfæða þorsk-
stofnsins. Kannski er það stóri
þorskárgangurinn frá 1976 sem
gert hefur strik i reikninginn og
étið meira af loðnunni en menn
hafa gert ráð fyrir. Þetta kann
þegar að hafa haft áhrif á það að
þorskurinn virðist stækka hægar
en áður. Kannski er of mikið af
honum, sjórinn fyrir norðan of
kaldur, eða fæðan of lftil. Þvi
miður er svo margt i þessari li'f-
keðju sem við þekkjum ekki.
í sjávarútvegi stöndum við
einnig á timamótum. Niðurstaða
min er sú, að við aukum ekki
þjóðartekjur, eins og við höfum
gert á undanförnum árum með
auknum sjávarafla.
Vitanlega er töluverðra land-
vinninga að vænta i sjávarútvegi
og fiskvinnslu enn. Hægt er að ná
meiri framleiðni i fiskvinnslu
stuðla að meiri sparnaði i útvegi
og vinnslu afla og meiri og betri
gæðum en allt verður það heldur
smátt i sniðum miðað við þau
miklu uppgrip, sem fylgt hafa
vaxandi sjávarafla.
Iðnaðurinn
Um iðnaðinn i landinu má segja
eitthvað svipað. Iiðnaðurinn hef-
ur átt i erfiðleikum. Ullar- og
skinnaiðnaðurinn er gifurlega
mikilvægur. En þetta eru iðn-
greinar sem vi'ða erlendis hafa
flutst til þjóða þar sem vinnuaflið
ermjögódýrtoglangtfyrir neðan
það sem menn að sjálfsögðu geta
sætt sig við hér. Frá Austurlönd-
um streymir til Evrópu fram-
leiðsla sem keppir við iðnaðinn
sem viðbyggjum að miklu leyti á.
Framleiðsla á ýmiss konar
fatnaði hefúr lagst að miklu leyti
af i Evrópulöndum.
Ullar- og skinnaiðnaður eru at-
vinnugreinar sem eru okkur
eiginlegar eins og margs konar
iðnaður annar sem byggja á inn-
lendum hráefnum og verða að
þróast hér áfram og verða ætið
máttarstoð okkar þjóðfélags. En
það er nauðsynlegt að horfast i
augu við hina dökku hlið þvi að-
eins getum viö snúist gegn erfið-
leikunum.
Hvað veldur þessum erfiðleik-
um m.a.? Erlendir styrkir i öllum
þeim greinum er við erum með
hér eru gifurlegir og áreiðanlega
miklu meiri en ljóst er þrátt fyrir
margar athuganir.
T.d. upplýsir sjávarútvegsráð-
herra Noregs i viðtali nýlega að
sú aöstoð sem Norðmenn veita
sinum fiskveiðum nemur um það
bil þriðjungi af heildarverðmæti
norsks sjávarafla. Þetta er eins
og allar tekjur sjómanna á flotan-
um. Sjávarútvegsráðherra
Kanada upplýsir, að þar hafi
stjórnin neyðst til þess að veita
fiskvinnslunni á austurströnd-
inni rekstraraðstoð sem er um 15
af hundraði af söluverðinu á
Bandaríkjamarkaði. Þar keppum
við við Kanadamenn. Okkur tekst
að vísu að selja flökin þar ennþá á
1.85 dollara pundið en þeir á 1.35
dollara. En það munar um slika
aðstoð.
Um iðnaðinn er sömu sögu að
segja. Viö þekkjum athuganir
sem gerðar hafa verið á alls kon-
ar styrkjum og aðstoð við iðnað i
nágrannalöndunum, einmitt þann
iðnað sem við erum með. Allir
vita einnig um þá gifurlegu að-
stoð sem landbúnaðinum er veitt-
ur, t.d. i Efnahagsbandalagslönd-
unum. Menn tala um mikla að-
stoð við landbúnaðinn hér, en sú
aðstoð er viða annars staðar
miklu meiri. Þetta stafar af þvi
að flestar þessara atvinnugreina
eru eins konar hliðargreinar i
þessum löndum, þar sem er einn-
ig háþróaður iðnaður ýmis konar,
oliuvinnsla t.d. mikil sums
staðar, svo sem i Noregi, Bret-
landi og Kanada, svo að eitthvað
sé nefnt. Með þessu móti er kleift
að draga fjármagn frá þessum
greinum og veita til hliðargrein-
anna, og i nafni byggðajafnvægis
og annars sem við þekkjum vel.
Lækka þarf
kostnad
Útúrerfiðleikunum verðum við
að finna leiðir og f þvi efni er
margt sem vert er að nefna. 1
fyrsta lagi vil ég nefna það að þótt
okkur framsóknarmönnum sé
meinilla við allar breytingar á
gengi þá verðum við að horfast i
augu við þá staðreynd að út-
flutningsgreinarnar þola ekki að
gengið sé rangt skráð og það jafn-
veli lengritima. Ég hygg að núna
sé nokkurt jafnvægi i' gengi og
kostnaði en svigrúm atvinnuveg-
anna til að taka á sig rangt gengi
er ákaflega litið eins og það er i
dag.
Við þurfum lika að lækka
kostnað og var lækkun launa-
skatts og stimpilgjalda skref i þá
átt. Þessu þarf að halda áfram.
Við getum ekki lagt alls konar
gjöld á þessar atvinnugreinar á
sama tima og aðrar þjóðir veita
þeim slika styrki og raun ber
vitni.
Fjármagnskostnaður er gifur-
lega hár og hefur hækkað mikið á
undanförnum árum. Við viljum
hafa hér sem næst raunvexti. En
það er margt i þessari verðbólgu
■ Ritstjóri Dags fylgdist aðsjálfsögðu með umræðum á miðstjórnarfundi hér ásamt Ingvari Gislasyni,
ráöhcrra, Jóni Jóhannssyni frá Þórshöfn og Jóhanni Karli Sigurðssyni frá Akureyri.
sem veldur gifurlega miklum
fjármagnskostnaði. Það er áber-
andi að atvinnufyrirtækin eru
töluvert á eftir með aukningu á
rekstrarfé. Það er að vissu leyti
eðlilegt. Það er viss tregða i kerf-
inu að veita aukin rekstrarlán og
það er ljóst að rekstrarfé fyrir-
tækjanna verður ekki að fullu
verðtryggt. Það brennur upp.
Samkomulag er að nást við
Seðlabankann um endurskoðun á
dráttar vöxtum til lækkunar og
sjálfsagt er aðlækka vexti á lán-
um til atvinnuveganna, helst að-
eins á undan hjöðnun verðbólgu.
Þá verðum við að leggja
áherslu á aukna framleiðni og
fella niður innflutningsgjöld á öll-
um hlutum sem geta orðið til að
ná þvi marki og gera atvinnuveg-
unum kleift aðnotfæra sér t.d. ör-
eindatækni og fella niður tolla af
slikum varningi sem reyndar
hefur verið gert að nokkru leyti.
Við verðum einnig að kapp-
kosta gæði allrar okkar fram-
leiðslu. Ég ber ætið nokkurn ugg i
brjósti þegar fréttist um fisk á
Bandarikjamarkaði með beinum
og ormum. Það þarf ekki mikið til
þess að valda stórtjóni. Fram-
leiðslueftirlit hefur verið bætt, en
það er erfið framkvæmd. Það
kemur víða við ef t.d. þarf að
verðfelia fisk, svo að eitthvað sé
nefnt. En þarna má ekki slaka á.
Það mega ekki verða slys, og það
má aldrei heyrast eins og stund-
um varð fyrr á árum, þetta er
fullgott i negrann. Það er ekkert
fullgott. 011 okkar framleiðsla
þarf að vera fyrsta flokks. Þama
er satt að segja míkið verk að
vinna að fá viðurkennd þau gæði
sem við getum best boðið upp á.
Fjölbreyttara
atvinnulíf
En hvað um framtiðina? Ég
hygg að menn geti verið sammála
þvi, að renna þurfi fleiri stoðum
undir okkar efnahagslff. Höfum
við framsóknarmenn mjög oft
vakið athygli á þvi. Okkur ber að
nýta þær miklu auðlindir sem við
eigum i fallvötnum og jarðvarma
þessa lands. Þar erum við tiltölu-
lega skammt komnir. BUið er að
virkja um það bil 12 af hundraði
af virkjanlegu fallvatni og svipað
af jarövarma. Við styðjum ein-
dregið þær áætlanir, sem rikis-
stjórnin hefurunnið um virkjanir
á næstu árum og höfum sagt, að
jafnvel beri að stiga þar nokkuð
stærra skref en iðnaðarráðherra
hefur lagt til.
Við teljum að það beri að kapp-
kosta að innleiða ýmiss konar
iðnað. ekki aðeins orkufrekan eða
stóriðnað heldur ýmsan annan
iðnað sem þróast kringum það at-
vinnulif sem er i’ landinu sem
vissulega þarf einnig á orku að
halda.
Við framsóknarmenn fylgjum
þvi, að orkufrekur iðnaður sé inn-
leiddur en leggjum áherslu á að
slikur iðnaður verður að vera
undir virkri i'slenskri stjórn.
Við viljum gæta þess, að slikur
iðnaður sé við hæfi byggðarlag-
anna, ekki of stór, og við krefj-
umst þess, að fullrar hreinsunar-
tækni sé gætt. En það er mikil-
vægt að vel og rösklega sé á þess-
um málum haldið bæði virkjun
fallvatnanna og þróun alls konar
iðnaðarsem hentar i þessu landi.
Um leið vil ég undirstrika það að
það er ekki allt gull sem glóir,
kemur það t.d. i ljós i sambandi
við þá erfiðleika sem stóriðja á
viða ium þessar mundir, m.a. hér
á landi.
En það er skoðun min, að
þjóðarbUið verði traustara þvi
fleiri fótum sem það stendur á.
Virkjanir
Ég mun ekki ræða hér almennt
um virkjunarmálin, en minnast á
virkjun Blöndu sem er mjög i
sviðsljósinu. Okkur hefur verið
sýnt að Blanda er hagkvæmasti
virkjunarkosturinn sem við eig-
um á þessari stundu og rikis-
stjórn og þingflokkur samþykktu
að leita að samkomulagi um
virkjun Blöndu eftir ákveðinni
leið. Ég vil lýsa þeirri skoðun
minni, sem mér finnst allflestir
vera á að sú virkjun sem næst
kemur þurfi að vera með allmik-
illi miðlun og er orðið tiltölulega
óumdeilt að svo þurfi að vera. Ég
harma að ekki hefur tekist að ná
viðtækara samkomulagi við
heimamenn um virkjun Blöndu
eftir þeirri leið sem ákveðið var
að virkja en raun ber vitni. Það
hefur ekki náðst samkomulag
nema við 5 hreppa — einn hefur
snúist gegn. Það er ákaflega
mikilvægtað leitað sé allra leiða
til þess að ná sem viðtækustu
samkomulagi.
Þótt við ákveðum að virkja
Blöndu strax.ber að halda áfram
að leita leiða til að ná sliku sam-
komulagi, og m.a. athuga það
hvort einhverjar breytingar á til-
högun virkjunarinnar geta
stuðlað að þvi að enn viðtækara
samkomulag náist.
Þvi miður finnst mér að það
hafi veriðunniðmeira af kappi en
forsjá aðminnsta kosti af sumum
einstaklingum i þessu máli sem
jafnvel leyfa sér að lofa spenni-
stöðvum og fleiru til aðfá sitt mál
fram. Slikt er ekki leið i svo við-
kvæmu máli sem þessu og ber að
andmæla þannig starfsháttum.
Reyndarsagði ég s.l. haust, eft-
ir að ljóst var að samstaða yrði
erfið, að vel kæmi til greina að
virkja Blondu i annari röð og þá
með minni miðlun.en þá Fljóts-
dalsvirkjun á undan og eftir á að
hyggja hefur mér verið hugsað til
þess að kannski hefði það orðið
einna skynsamlegast i stöðunni.
En við verðum að kappkosta að
virkjun Blöndu geti hafist og um
hana náist sem breiðust sam-
staða.
Byggda-
stefnan
Byggðastefnan er ekki siður
mikilvæg nú en hún var er við
framsóknarmenn hófum hana til
vegs 1971. Ég óttast einmitt, að af
þeirri stöðu sem sjávarútvegur
og landbúnaður eru i, svo og
iðnaður, að við þurfum öfluga
■ Sveinn Grétar Jónsson, Einar Harðarson, Gisli Sigurðsson fram-
kvæmdastjóri Timans, Björn Lindal, Valdimar Kr. Jónsson og Ellsabet
Hauksdóttir. Timamyndir G.E.