Tíminn - 04.04.1982, Blaðsíða 14

14
Emiljannings
1927-28
George Arliss
1929-30
Fredric March
1931-32
Lionel Barrymore
1930-31
Charles Laughton
1932-33
Sunnudagur 4. apríl 1982
Sunnudagur 4. apríl 1982
Claudette Colbert
1934
Victor McLaglen
1935
Luise Rainer
1936
Spencer Tracy
1937
Ginger Rogers
1940
Gary Cooper
1941
Bette Davis
1938
Vivien Leigh
1939
15
Greer Garson
1942
Bing Crosby
1944
Joan Crawford
1945
Ronald Colman
1947
Laurence Olivier
1948
Broderíck Crawford
1949
Judy Holliday
1950
Humphrey Bogart
1951
Shirley Booth
1952
Alec Guinness
1957
Audrey Hepbum
1953
Marlon Brando
1954
Anna Magnani
1955
Þau þýða ekki aðeins
heiður heldur umfram
allt: peninga í kassann
ÓSKARSVERÐLAUNIN
orðið lifseigur karl og þótt mörg-
um, og þar á meöal nokkrum
innstu koppum i búri amriska
kvikmyndaiðnaöarins, þyki litið
til óskars koma sem listrænnar
viðurkenningar, þá er varla lik-
legt aö hann verði aflagöur um
sinn. Ekki meöan hann þjónar
ákveðnum peninga- og aug-
lýsingahagsmunum, og heldur
ekki meðan hátiðin er jafn mikið
gúmmulað fyrir sjóbissnessfólkið
sem sér aðra en sýnir einkum
sjálft sig viö þessar hátíðir.
Þaö er stundum talað um
heiöurinn sem fylgir óskarsverð-
laununum, og þykir góður.
Peningaspursmál eru ekki slður
ofarlega I hugum að minnsta
kosti framleiðenda þegar kemur
aö verðlaunaafhendingunni, enda
liggur þaö I augum uppi aö sú
myndina Annie Hall eftir að hún
var kosin besta mynd ársins 1977.
Annað fyrirtæki, Universal segir
aö um það bil helmingur af rúm-
lega 30 milljón dollara gróða af
myndinni Deer Hunter, sem þótti
best 1978, hafi komið inn eftir að
myndin fékk óskar. Hér er verið
að tala um gróða af sýningum i
Bandaríkjunum og i mesta lagi
Kanada, en bandariskir sér-
fræöingar hafa ekki treyst sér til
að reikna út áhrif verölaunanna
annars staðar, til dæmis i
Evrópu, en þykjast þd fúllvissir
um aö þau séu töluverð.
„Listræn” mynd á
ekki möguleika
En áhrifin af verðlaunaveitingu
eru ekki ætið hin sömu. Ashley
Red, en hinar þrjár voru On Gold-
en Pond, Raiders of the Lost Ark
og Atlantic Qty. Það er annars
dálitið skemmtilegt að i umsögn-
um bandariskra blaða er Atlantic
City oftast talin dálitið sérkenni-
leg, ,,næstum listræn” segir einn
blaöamaðurinn og það er eins og
hann viðurkenni fúslega að list-
rænt gildi flestra mynda sem
koma til greina við óskarsverð-
launaafhendingu sé ekki upp á
marga fiska. Altént bar blaða-
mönnum samanum að þó aðsókn
að Atlantic City myndi aukast
fengi hún verðlaunin, myndu
jafnvel þau ekki duga til að am-
riskir áhorfendur flykktust til að
sjá svona „listræna” mynd. Og
hvað Raiders of the Lost Ark
varðar er vandséö að hún gæti
grætt öllu meira, þegar hafa
mikla athygli og gagnrýnendur
séu yfirhöfuð hrifnir, kannski
fremur af framtakinu en mynd-
inni sjálfri, þá er eitthvert
„mennta- og listayfirbragð” á
henni sem telst fæla bandariska
áhorfendur frá. En Reds fékk
sem sagt ekki verðlaunin.
Chariots of Fire mun hins vegar
áreiðanlega græða mikið á þeim.
Þetta mun vera hugguleg, litil
mynd sem hefur verið dreift hægt
og rólega um Bandarikin og ekki
dregið að sér of mikið af áhorf-
endum. Þeir munu liklega skila
sér nú.
Þaö segir sig sjálft að kvik-
myndafyrirtækin gera hvað sem
er til að stuðla að þvi að myndir
þeirra fái Óskar, eða að minnsta
kosti tilnefningu. En svo er alls-
endis óvist hver áhrifin verða, ef
með sér voru komnar inn 53
milljónir.
Ekki um heiðurinn
einn að tefla
En svo er það heiöurinn. Það er
vist æðstidraumur flestallra leik-
ara I Bandarikjunum að gjarnan
tárast uppi á sviði og þakka
skjálfandi röddu fyrir traustið og
heiðurinn, en færri fá en vilja.
Sagt er að það sé eitt fyrsta verk
leikara sem á annað borð ná ein-
hverjum frama að æfa i huganum
þakkarræðuna sem þeir ætla að
flytja við Óskarsverölaunaaf-
hendinguna einhvern tima i
framtiðinni. Það er nú eins með
verðlaun til leikara og kvikmynd-
anna sjálfra að það er ekki um
heiðurinn einnað tefla. Verðlaun-
Julie Christie
1965
Dustin Hoffman
1979
1966
Katharine Hepbum
1967
Robert DeNiro
1980
in geta þýtt þrennt: i fyrsta lagi
aukið sjálfstraust sem stundum
þykir þrátt fyrir allt skorta i
óstabilum bransa. i' öðru lagi
hærri launagreiöslur. En allt get-
ur þetta náttúrlega verið tvi-
eggjað.
Frank heitir maður Capra,
gamalreyndur leikstjóri sem
sjálfur hlaut Óskarsverölaunin
þrisvar sinnum og hefur fylgst
með verðlaunaveitingunum i
fimmtiu ár. Hann hefur mjög
ákveðnar skoðanir á þvi' hvað
Óskarinn geturþýtt fyrir leikara.
„Það sem gerist á nóttu”, segir
hann, „er ótrúlegt. Skyndilega
ertu kominn á forsiður allra blaða
og þekktur um allan heim, jafnvel
inni á hásléttum Asiu ertu allt i
einu þekktur. Þetta er mikið álag
ogég veit um marga leikara sem
hafa hreint og beint farið i hund-
1968
megi gæta si'n að reyna ekki að
risa of hátt. Sumir fara fram á
alltof hátt kaup, aörir taki upp á
þvi að hafna nema stöku handrit-
um og svo framvegis.
Samt láta leikarar sig stöðugt
dreyma og viðtöl við verðlauna-
hafa benda til þess að að minnsta
kosti fyrst á eftir séu þeir alsælir
með sitt hlutskipti. Cliff Robert-
son fékk óskar árið 1968 fyrir leik
sinn i myndinni Charly. Hann
segir: ,,Það er eins og maður hafi
verið að starfa i algeru myrkri og
allt i einu er grfðarlega sterku
kastljósi varpaö á mann. Maður
er snögglega frægur, ekki aðeins
hér i Bandarikjunum, heldur um
allan heim”. Hann bætir við: ,,En
ég gætti þess mjög vandlega aö
láta verölaunin ekki stiga mér til
höfúðs. Það gerist þvi miður með
mjög marga leikara sem fá þessi
verðlaun”.
„Nú mistekst
okkur ölium”
Ariö 1976 vann kvikmyndin One
FlewOver theCuckoo’s Nest þau
fjögur verðlaun sem merkilegust
þykja, en það hafði ekki gerst
siðan 1934 að ein og sama myndin
fengi öll þessi verðlaun, þá var
það It Happened One Neght. One
Flew Over... var kjörin besta
myndin, leikstjórinn Milos For-
man fékk Óskar fyrir leikstjórn
maður vinni Óskar fyrir þá lika.
Hins vegar hafa verðlaunin oft-
astnær góð áhrif á leikarann
sjálfan. Ég hef aldrei fengið jafn
gott hlutverk og ég hafði i One
Flew Over the Cuckoo’s Nest en
þegar ég er döpur vegna þess þá
stappa þessi blessuð verðlaun i
mig stálinu”.
Ferill oft á enda
við Óskarsverðlaun
1 sama streng tók leikarinn
George Kennedy sem árið 1967
fékkóskar fyrir besta leik i auka-
hlutverki það var i myndinni Cool
Hand Luke. Hann sagði:
„Það hefur enginn sannað fyrir
mér að Óskarsverðlaunin hafi
þessigifurlegu áhrif sem sagt er.
Ferill hans byggist á þvi sem
maður gerir og hvernig maður
notar þau tækifæri sem bjóðast.
Það eru hæfileikarnir sem skipta
sköpum þegar öllu er á botninn
hvolft. Hitt er svo rétt að verö-
launin opna manni ýmsar dyr
sem annars væru manni lokaðar.
Og eftir verðlaunaveitinguna
hækka launin lika. Ég vil ekki
nefna nein nöfn en ég veit um
leikara sem hafa sett upp svo hátt
verð fyrir leik sinn aö enginn get-
ur notaö þá. Þannig lagað er
hætta á aö óskarsverölaunin séu
skaðleg”.
Einn leikari enn.Gene Hack-
og Jack Nicholson og Louise
Fletcher fengu bæði óskara fyrir
leik i aðalhlutverki. Louise Flet-
cher rifjaði nýlega upp i samtali
viö bandariskan blaðamann
hvernig þeim heföi liðiö eftir
verðlaunaafhendinguna, þeim
þremur og framleiðendunum
Michael Douglas og Saul Zaentz:
„Við sátum' öll við sama boröið
og Milos leít á okkur og sagði: Nú
mistekst okkur öllum. Og hann
haföi rétt fyrirsér, að flestu leyti.
Michael framleiddi að visu The
China Syndrome sem gekk vel en
Jack fór að leika i Missoun
Breaks, ég f seinni hlutanum af
Exorcist og Milos leikstýrði Hár-
inu og þessar myndir féllu allar.
Þaö versta er að eftir að maöur
hefur fengið Óskar þá ætlast allir
vinnuveitendur manns til þess að
man, einn virtasti leikarinn i
Hollywood sem fékk óskar árið
1971 fyrir leik i French Connec-
tion. Hann kvað það rétt að kaup-
kröfur leikara eftir að hafa fengið
Óskarværu oft á tiðum óheyrileg-
ar og hefðu stundum haft þau
áhrif aö ferill viðkomandi væri
beinlinis á enda.
„Ég hef liklega veriö heppinn.
Ég hef haft stöðuga virfru siðan
ég vann þessi verölaun en aö visu
heföi ég gjarnan viljað yinna enn-
þá meira. Nú — einkálifiö vill
verða litið eftir að hafa fengið’
verðlaunin en ég vil ekki fara að
væla út af þvi. Leikurinn er
spennandi og þá tekur maður þvi
sem honum fylgir”.
Sjá nœstu síðu
ana eftir að hafa hlotið verðlaun-
in”.
John Wayne
1969
George C. Scott
1970
Tane Fonda
1971
Susan Hayward
1958
Simone Signoret
1959
Burt Lancaster
1960
RexHarrison *
1964
Eftir tvo óskara
gufaði leikkonan upp
Sumir leikarar hafa að visu
ekki nema gotteitt af þessu. Jack
Lemmon var orðinn vinsæll leik-
ari áöur en hann fór að vinna Ósk-
ara i löngum bunum, alls hefur
hann fengið þrjá en verðlaunin
höfðu ekki önnur áhrif en að borin
var meiri virðing fyrir honum
sem leikara. A hinum endanum
er leikkonan Luise Rainer sem
vann Óskar 1936 og aftur
siðar, en gufaði þá næstum
alveg upp. Capra segir að
verðlaunin veki oft þvflikar
vonirog stundum hroka
með leikurunum að þeir
■ Hin amrisku óskarsverðlaun
voru afhent fyrr i þessari viku við
mikla viðhöfn eins og vant er.
Uppskeruhátiðin i Hollywood er
litrikur atburöur og þó verðlaunin
séu oftsinnis umdeild er hinu ekki
aö neita að flestir þeirra sem fá
þau meö sér heim þykjast menn
að meiri, og það sem mest er um
vert, þar eins og annarsstaðar:
verðlaunin þýða góða summu i
eitilhörðum peningum.
Er það ekki eins og hver önnur
gömul lumma en aö vfsu undar-
lega dæmigerð fyrir vissa þætti i
amrlskri skapgerð ef sú er til, að
endurtaka enneinu sinni hvemig
þessi verðlaun kvikmyndaaka-
demiunnar fengu nafn sitt? Þetta
með skrifstofustúlkuna sem kom
að skoða ný smiðaða styttuna og
sagöi dolfallin nei hann er eins og
Óskarfrændi? Óskarfrændi hefur
auglýsing sem biómynd fær út á
þessi verðlaun þýðir fleiri aura i
kassann. En hversu miklu fleiri?
1 Hollywood hafa þeir
þum alputtareglu: að Óskar
frændi færi hverri mynd sem fær
verðlaun fyrir aö vera besta
myndin milli 12 og 20 milljónir
dollara i ofanálag viö það sem
græðast myndi á henni hvert sem
væri. Mynd með leikara sem fá
Óskar fyrir leik i aöalhlutverki
græðir á að giska 3 til 4 milljónir
dollara aukalega. Dreifingar-
fyrirtæki myndarinnar fær um
það bil helminginn af þessum
peningum fyrir sinn snúð.
Að þvi er heimildir innan
United Artists kvikmyndafyrir-
tækisins i' Bandarik junum
hermdu við blaðamann The New
York Times nýlega þá komu 5.5
milljónir dollara inn fyrir kvik-
Boone, fyrrum stórlax hjá 20.
aldar rebba nefnir French
Connection sem dæmi um mynd
sem mjög mikið græðir á óskars-
verðlaununum. „Við vorum ekki
búnirað fá nema sjö milljónir inn
fyrir hana áður en hún fékk
launin”, segir hann, „en þar á
eftirkomu inn20 milljónir. A hinn
bóginn hafði til dæmis The God-
father veriö á markaðnum i 13
mánuði fyrir verðlaunaveiting-
una og svo miklir peningar voru
þegar komnir inn fyrir hana að
áhrifin urðu sama og engin”. ,
Bandariskum kvikmyndasér-
fræðingum bar saman um það
fyrir verölaunaveitinguna nú að
tvær myndir af þeim fimm sem
tilnefndar voru myndu einkum
græða mikið á að fá verðlaunin.
Það er að segja Chariots of Fire,
sem á endanum fékk óskarinn og
komið inn fyrir hana 200milljónir
dollara. Og On Golden Pound er
amrisk velluframleiðsla eins og
hún geristbest.eða verst, ogeng-
in hætta á ööru en að hún fái sina
áhorfendur.
Ailsendis óvist hver
áhrifin verða
Hins vegar vonuðu margir að
kvikmynd Warren Beattys, Reds,
myndi fá þessi verðlaun þar sem
þau hefðu hjálpað henni mjög
mikiö. Reds er óneitanlega
óvenjuleg bandarfsk mynd, þótt
skoöanir séu skiptar um árangur-
inn og hefði hún fengið þessi verð-
laun töldu flestir vist að sú gifur-
lega áhætta sem Warren Beatty
tók við gerð myndarinnar en hún
kostaöi33 milljónir dollara myndi
borga sig. Þótt myndin hafi vakiö
Joii Voight
1978
verðlaunin fyrir bestu myndina
eru undanskilin. Robert De Niro
fékk Óskar I fyrra fyrir leik sinn I
mynd Scorseses, Raging Bull, en
þaö hjálpaði myndinni ekki par
og ekki heldur hástemmdir dóm-
ar gagnrýnenda. Né heldur lagði
Óskarinn sem Jack Lemmon fékk
fyrir Save the Tiger árið 1973
þeirri mynd lið. Þó er raunin yfir-
leitt sú að verðlaun eða til-
nefningar veröa góðar fyrir kass-
ann. Þannig hefur tilnefning
Atlantic City þegar haft nokkur
áhrif, þrátt fyrir alla „listræn-
una” og eftir að Elephant Man
gekk mun betur i' fyrra eftir að
hafa verið tilnefnd til átta verð-
launa en áöur. Og i árslok 1980
höfðu 25 milljónir komið inn fyrir
Ordinary People en þremur
mánuðum seinna, eftir að myndin
haföi fengið Óskar frænda i lið
Marlon Brando
1972
Gienda Jackson
1973
Diane Keaton
1977