Fréttablaðið - 09.12.2008, Blaðsíða 16

16 9. desember 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
UMRÆÐAN
Ingvar Gíslason skrifar um fullveldi
Íslendingar minntust 90 ára afmælis fullveldisins við býsna dapurlegar
aðstæður. Sjálfan fullveldisdaginn gekk
ríkisstjórnin með betlistaf í hendi land úr
landi eins og verið hafði vikum saman frá
því að forsætisráðherra tilkynnti að
„þjóðargjaldþrot“ lægi við.
Ástæða þessa yfirvofandi þjóðargjald-
þrots var augljós, þótt ekki megi nefna það á æðri
stöðum. Valdastéttin í landinu, kaupsýslumenn,
ráðherrar og embættismenn, sannaði á sig óráðsíu
og vangæslu í athöfnum og stjórnsýslu. Þess var
ekki gætt að reka þjóðarbúskapinn af gætni og
hófsemi í samræmi við getu smáríkis. Þess í stað
fylltust fjáraflamenn og stjórnmálamenn sérstöku
oflæti um samkeppnisgetu sína og þjóðarinnar sem
kalla mætti nýþjóðrembu. Þessi nýja þjóðremba
fólst og felst í því að hámenntaðir fjármálasér-
fræðingar (eins og sagt er), margsigldir og lærðir
utanlands helltu sér út í landvinninga erlendis að
sýna í verki hversu upplagt það er að auðgast á
pappírsviðskiptum ýmiss konar og gera þannig
„þekkingarþjóðfélagið“ að veruleika að sínu leyti.
Þá átti „hin gáfaða íslenska þjóð“ að komast á
nýtt stig siðmenningar og þyrfti ekki að
slíta sér út í erfiðisverkum til sjós og
lands eða heimskandi færibandavinnu og
skítverkum yfirleitt. Þess háttar verk yrðu
vitaskuld unnin af langt aðkomnu „hreyf-
anlegu vinnuafli“, þangað til þá þrælaupp-
sprettu þrýtur sem reyndar er fjarska
langt undan – guði sé lof!
Pólitíska hliðin á nýþjóðrembunni birtist
glöggt í virðingarleysi Evrópusinna á
fullveldi og sjálfstæði. Í þeirra hug hefur
fullveldishugtakið enga fasta merkingu.
Fyrir þeim er það afstætt og „háð köldu hagsmuna-
mati“, þ.e.a.s. köldu fjárhagslegu mati. Þeir líta
raunar á fullveldi sem framseljanlegan rétt og
falbjóða það á markaði, að vísu gegn fébótum, en
hirða ekkert um valdskerðinguna. Hana má vinna
upp með gróða af fjármálastarfsemi.
Þrátt fyrir nýþjóðrembuna og oflætið markast
tíðarandi samtímans eigi að síður af einangrunar-
ótta í ætt við hornrekukennd tapþola („lúsera“).
Einangrunaróttinn gagnsýrir alla forustu í landinu,
hvort heldur er á sviði stjórnenda, launþegasam-
taka og iðnrekenda eða forystu í menningarmálum.
Listamenn, rithöfundar og fræðimenn eru ekki
undanskildir.
Höfundur er fyrrverandi ráðherra.
Einangrunarótti og þjóðremba
INGVAR GÍSLASON
Það glaðnar til í skammdeginu þegar aðventan gengur í garð.
Hugvitsamlegar ljósaskreytingar
sjást hvarvetna, bæði í úthverfum
og miðbænum og jólalögin hljóma
hvar sem maður kemur. Jólabæk-
urnar vekja áhuga og eftirvænt-
ingu og yfirleitt uppselt á tónleika
kóra og einsöngvara. Um leið og
þetta er tími amsturs og anna, er
þetta tími tilhlökkunar, gleði og
vinafunda. En einkum og sér í lagi
er þetta, og á að vera, gæðatími
barna og fjölskyldulífs.
Ekki fer hjá því að leiftur frá
liðnum tíma fari öðru hvoru um
hugann á aðventunni og minni
mann á hver maður er og hvers
vegna. Eitt af því sem ævinlega
vitjar mín er gjöf sem ég fékk frá
skólanum mínum þegar ég var sex
eða sjö ára. Þetta var nett ílangt
hefti með öllum helstu jólasálmun-
um, fest saman með fínu rauðu
bandi. Kápan beggja vegna var
íslenski fáninn. Skilaboðin voru
ekki flókin: þjóðernið og kristin
trú. Og maður fékk á tilfinninguna
að hvort tveggja væru forréttindi,
sem ekki ætti að skoða sem
sjálfsagðan hlut.
Við áttum heima á Bergþóru-
götu á þessum tíma og ég man
eftir að vera að ganga niður
Eiríksgötuna að morgni til á
aðventunni, en Ísaksskóli var þá
til húsa við enda götunnar. Ég var
með heftið mitt í skólatöskunni og
mikið að hugsa um íslenska
fánann sem minnti mann á hvað
það væri merkilegt að vera
Íslendingur. Hafði ekki séð hann í
þessu samhengi fyrr, sem forsíðu
og baksíðu á sönghefti. Þetta hlyti
að vera einstakt sönghefti!
Eftirminnilegur kennari
Kennarinn minn í Ísaksskóla var
Helga Magnúsdóttir. Á vissan
hátt má segja að hún hafi verið
Herdís Egilsdóttir minnar
kynslóðar. Hún var ákveðin og
fumlaus, með hlátur í röddinni,
glampa í augum og hafði fallega
söngrödd. Hún var frábær
kennari sem glæddi í raun með
nemendum sínum löngun til að
vita meira í dag en í gær. Ekki af
því að það væri skylda, heldur af
því það væri svo ótrúlega gaman.
Magnús faðir Helgu var
prestur í Ólafsvík og sjálf var
hún virk í kristilegu starfi. Það
uppgötvaði ég þegar ég fór
vikutíma í Vindáshlíð í fyrsta
skipti og í ljós kom að stjórnandi
staðarins var kennari minn góði
úr Ísaksskóla. Í þeim skóla lærði
maður mikið af ættjarðarlögum
með því að syngja þau. Ævinlega
öll erindin. Þar var líka rætt um
innihald þeirra, landið og þjóðina.
En Helga kenndi manni líka
sálma. Ekki aðeins hefðbundna
barnasálma, heldur þekkta sálma
eins og „Á hendur fel þú honum“
og „Hærra minn guð til þín“ og
marga fleiri. Á þessum árum var
algengt að útvarpað væri frá
jarðarförum, bæði á morgnana og
klukkan tvö eftir hádegi. Þar voru
gjarnan fluttir sálmarnir sem ég
kunni og þótti skemmtilegt að
syngja. Ég hlustaði því af sama
áhuga á jarðarfarir og óskalög
sjómanna og óskalög sjúklinga,
sem vinsæl voru á þessum tíma,
og söng með af hjartans lyst.
Aðrir á heimilinu höfðu ekki
sama áhuga og ég á þessu
útvarpsefni. Sat ég jafnan ein í
stofunni yfir því, og leiddist ekki.
Víða erlendis, til dæmis í
Danmörku, syngja kirkjugestir
fullum hálsi með kórnum, bæði
við jarðarfarir og í hefðbundinni
guðsþjónustu. Ég held að það
væri heilsubót, ekki síst í
núverandi aðstæðum, að við
tækjum upp þennan sið. Tækjum
undir í söng og spöruðum okkur
ekki, hvorki í kirkjum né annars
staðar.
Hvað er þjóðin
Þjóðin er dálítið upptekin þessa
dagana við það sem þjóðin vill og
það sem þjóðin kærir sig ekki um.
Þegar talað er um að ráðamenn
séu ekki kosnir af þjóðinni heldur
stjórnmálaflokkum, þá spyr
maður sig: Hvað er þjóðin? Hvað
eru flokksbundnir Íslendingar?
Eru þeir önnur þjóð? Hver er að
hafa vit fyrir hverjum? Það er
útlátalaust að sitja í stúku og
úthúða leikmönnum á vellinum.
En erum við ekki öll með sama
fánann? Og sama þjóðsönginn?
Þegar Íslendingar kynnast, til
dæmis á ferðalagi, tekur yfirleitt
skamman tíma að finna sameigin-
legan félaga eða frænda. Það
getur því orðið snúið ef menn hér
á landi mega ekki ráða fólk sem
þeir þekkja til, eða tengjast á
einhvern hátt, án þess að það sé
sjálfkrafa skammarstrik. Við
erum svo fámenn að hvort sem
okkur líkar það betur eða verr, þá
erum við öll á sama báti. Hvorki
völd, vegtyllur eða fjármálaum-
svif breyta því, að hjá okkar þjóð
er enginn merkilegri en annar.
Enginn.
Á aðventu
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Þjóðfélagsástandið
Fullnaðarsigur
Sturla Böðvarsson þurfti að gera hlé
á þingfundi í gær eftir að óstýrilátir
mótmælendur stormuðu á palla
Alþingis með óhefluðum munnsöfn-
uði og brambolti. Var þingið óstarf-
hæft í klukkustund vegna þessa. Fyrir
vikið féllu tvö mál af dagskrá: fyrri
umræða um þingsályktun-
artillögu utanríkisráðherra
um viðbótarsamninga við
Norður-Atlantshafssamn-
inginn um aðild Albaníu og
Króatíu og fyrsta umræða
um lagafrumvarp um
frjálsan atvinnu- og
búseturétt launafólks
innan EES. Það var þá
til einhvers barist.
Málhreinsun
Eftir að lögreglan kom böndum á
mótmælin og nokkrum mótmælend-
um í járn sendi hún frá sér frétta-
tilkynningu. Þar kom meðal annars
fram að enginn hefði meiðst og ekki
hefði þurft að grípa til piparúða.
Þetta sætir tíðindum því hingað til
hefur lögreglan notað orðið varnar-
úði yfir þennan ókræsilega lög. Gott
að kalla hlutina sínum réttu nöfnum.
Næsta ónefni á dagskrá: „Valdbeit-
ingarhundur.“
Í Guðríðarsókn
Karl Sigurbjörnsson
biskup vígði nýja kirkju
á sunnudag, Guðríð-
arkirkju í Grafarholti.
Sóknarprestur í Grafarholtssókn er
Sigríður Guðmarsdóttir, sem sótti
á sínum tíma um stöðu sendiráðs-
prests í London. Starfið hlaut hins
vegar annar umsækjandi, tengdason-
ur Karls biskups. Sigríður kærði ráðn-
inguna og dæmdu bæði héraðsdóm-
ur og Hæstiréttur að biskup hefði
brotið gegn stjórnsýslulögum
við ráðninguna og að Þjóð-
kirkjan væri skaðabótaskyld
gagnvart Sigríði. Mögulega
var andrúmsloftið dálítið
þvingað í Grafarholti á
sunnudag.
bergsteinn@frettabladid.is
SPÁÐU Í HVAÐ ÞÚ SPARAR!
Ný
r
Or
ku
lyk
ill
NÝ
JU
NG
5 kr.
afsláttur
þegar þú notar
Orkulykilinn í
fyrsta sinn!
Alltaf
2 kr. afsláttur
af dæluverði
Bensínorkunnar sem
kannanir sýna að er
lægra en hjá
öðrum!
www.orkan.is
U
mræðan um Evrópusambandsaðildina getur enn þró-
ast í tvær áttir. Hún getur dýpkað í breitt málefnalegt
mat á heildarhagsmunum. Hitt getur líka gerst að hún
einfaldist í farvegi yfirborðskenndra slagorða. Svarn-
ir andstæðingar Evrópusambandsins fullyrða nú að
spurningin sé bara ein: Á að gefa útlendingum fiskimiðin eða ekki?
Veruleikinn er hins vegar flóknari.
Hagsmunir sjávarútvegsins hljóta þó eðli máls samkvæmt að
vera stærsta og slungnasta álitaefnið. Bankahrunið hefur gert
Evrópusambandsaðild brýnni en áður. Endanlegt hrun krónunnar
ræður þar mestu um. Á hinn bóginn er ljóst að aðildarsamningar
verða að sumu leyti snúnari eftir hrunið en fyrir. Ástæðan er sú að
vægi sjávarútvegsins í þjóðarbúskapnum vex á ný. Sú staðreynd
kallar á mikla árvekni um þá hagsmuni.
Hér er á margt að líta. Sjávarútvegurinn er algjörlega háður
stöðu landsins í alþjóðasamfélaginu. Frjáls aðgangur að Evrópu-
markaðnum skiptir þar mestu máli. Sjávarútvegurinn varð fyrst-
ur atvinnugreina til að losa um fjötra krónunnar. Launakostnaður
útgerðarinnar hefur lengst af verið óbeint tengdur erlendum við-
skiptamyntum. Löngu áður en aðrar atvinnugreinar nutu frelsis
í gjaldeyrismálum fékk sjávarútvegurinn að taka afurðalán í
erlendri mynt.
Fullyrða má að fjármálastöðugleiki ráði úrslitum um vöxt og
viðgang sjávarútvegs á Íslandi. Nú er fullreynt að þær aðstæður
verða ekki til með krónu. Hún er einfaldlega ekki samkeppnisfær.
Sannfærandi rök hafa enn ekki verið færð fyrir því að tryggja
megi varanlegan stöðugleika með einhliða upptöku annarrar
myntar. Í þessu ljósi styrkir Evrópusambandsaðild verulega stöðu
sjávarútvegsins.
Þá kemur að hinni spurningunni: Felur aðild sjálfkrafa í sér
afsal fiskveiðiauðlindarinnar? Við mat á því þarf bæði að vega
og meta form og efni gildandi skipunar á þessu sviði. Reglan um
svokallaðan hlutfallslegan stöðugleika tryggir að aðildarþjóðirnar
halda öllum veiðiheimildum sem þær hafa haft. Með því að hér
hafa engar aðrar þjóðir veitt um langan tíma á engin önnur þjóð
tilkall til veiðiheimilda.
Hitt er svo rétt að fræðilega má breyta slíkri skipan mála. Engin
dæmi eru hins vegar um að gengið hafi verið gegn svo ríkum
hagsmunum einnar aðildarþjóðar. Hér þarf vitaskuld aðgæslu
við. Ekki verður þó séð að veruleg hætta sé á ferðum. Íslenskar
rannsóknir verða áfram grundvöllur veiðiráðgjafar. Eftirlit verð-
ur óbreytt. Alþingi ákveður eftir sem áður hvers kyns fiskveiði-
stjórnun gildir.
Samningar um veiðar úr deilistofnum utan lögsögu flytjast til
Evrópusambandsins. Það er breyting. Stærstu hagsmunirnir á
þessu sviði eru þegar samningsbundnir. Með aðild þarf Ísland hins
vegar að gæta þessara hagsmuna sinna innan sambandsins. Engin
sterk rök benda til að staða Íslands verði við það verri en verið
hefur.
Þessi atriði eru ekki einföld. Þau þarf að brjóta til mergjar.
Best væri að sjávarútvegurinn sjálfur tæki þátt í að koma fram
með gildar hugmyndir til varnar eigin hagsmunum. Því er ekki að
heilsa nú. Kjósi sjávarútvegurinn að standa utan við djúpt og breitt
hagsmunamat verður svo að vera. En það bætir ekki umræðuna og
styrkir ekki stöðu hans.
Einföld slagorð eða djúpt mat:
Sjávarútvegurinn
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871