Tíminn - 23.05.1982, Blaðsíða 13

Sunnudagur 23. mai 1982
13
f vélamóöurskipunum. Sovétmenn
hafa smiðaö geysilegan fjölda af
flugvélum og kafbátum til aB
gera árásir á flugmóðurskipin og
þeir eru sifellt aö auka viö þann
fjölda.”
■ Flugvélamóðurskipiö Nimitz er vissulega öflugt vopn. Bandariskur kafbátaforingi heldur þvi hins
vegar fram aö viö svokallaða „stríösleiki” heföi hann átt auövelt meö aö skjóta óáreittur sex tundur-
skeytum i skrokk slíks risaskips. Bandariskir flotafræöingar reyna hvaö þeir geta til aö þagga
fullyrðingar af þessu tagi niður.
Sovéski flotinn
Að þvi er bandariska varnar-
málaráðuneytið telur eru nú 1.179
skip i sovéska flotanum, sem ger-
ir hann næstum helmingi stærri
en þann 600 skipa flota sem
Reagan hyggurá. Tölurnar segja
auðvitað ekki alla söguna en
sovéski flotinn er engu að siður
geysilega öflugur. Tilhans teljast
nú 375 kafbátar og 276 tundur-
spillar og beitiskip sem flest eru
afnýjum og fullkomnum gerðum,
og fyrir nokkrum árum tóku
Sovétmenn fyrstu flugvéla-
móöurskip sin sem eru mun
minni en þau bandarísku i
notkun. Fyrir stuttu bættist hinn
risavaxni Typhoon eldflaugakaf-
bátur i flotann og talið er að
Sovétmenn hyggist næst hefja
smi'ði á risaflugvélamóður-
skipum, svipuðum hinum banda-
risku.
Sovéski flotinn á auðvitað viö
sin vandamál aðglima en þau eru
ekki sist landfræöileg. Svarta-
hafsfloti Sovétmanna þarf að
brjótastgegn um Dardanellasund
að komast út á Miöjarðarhaf,
Eystrasaltsflotinn gegnum
Skagerak og Múrmanskflotinn
gegnum GIUK-hliðið en á öllum
þessum svæðum hafa NATO-rikin
mikinn viðbúnað. Sovétmenn
hafa að visu brugðist við þessu
með þvi að koma sér upp flota-
stöðvum i fjarlægum heimshlut-
að landflugvélar næðu til þeirra
myndu Sovétmenn ekki hætta
fyrr en þeim hefði veriö sökkt.
Þau þyrftu að þola árás eftir árás
eftir árás og við slikar kringum-
stæður hlyti eitthvaö undan að
láta.
Bandarisk flotayfirvöld eru nú
að láta reyna það vopn sem gæti
reynst Sovétmönnum óyfirstigan-
legt, Tomahawk stýrisflaugina.
Innan ára tugs er ætlunin að koma
4000 slíkum flaugum fyrir á
bandariskum ofansjávarskipum
og kafbátum, en þær draga 280
sjómilur og geta bæði ráðist gegn
skipum og skotmörkum á landi.
Þegar svo verður komið telja
margir aö ekki verði þörf á risa-
skipum Reagan-flotans. ,,Til
hvers i andskotanum,” spyr Thor
Hansen, flotaforingi á eftirlaun-
um, ,,aö gera árásir aö sovéskum
stöðvum með flugvélum þegar
hægt er að skjóta eldflaug ? " Þeir
sem honum eru sammála segja
að engin þörf sé-á að smiöa flug-
vélamóðurskip sem gætu gert
árásir á Sovétrikin sjálf, og þvi
þurfi einungis að nota slikt skip til
aö vernda mikilvæga staði
annarsstaðar, eins og til dæmis
oliusvæði og fjölfarnar skipaleið-
ir.
Hræið af Custer
grafið upp?
Enginn hefur hingað til gerst
svo djarfur aö halda þvi fram að
flugvélamóöurskipin verði óþörf.
Vandinn er sem sagt hvemig og
hversu stór þau eiga að vera. Og
þrátt fyrir þær gagnrýnisraddir
sem hér hafa verið raktar er talið >
stríðsdrekanna taldir?
■ Undarlegur þáttur i flotaáætlunum Reagans: gamla orrustuskipiö New Jersey tekiö I notkun á ný.
sé ekki nokkrum vandkvæðum
bundið að laumast upp að flug-
vélamóðurskipi og „sökkva” þvi.
Flotinn hefur aldrei haft hátt um
þetta, en komi til striðsátaka
veröa flugvélamóðurskipin hökk-
uð i spað.”
Hyman Rickover, fyrrum yfir-
maður bandaríska flotans, var
eitt sinn spurður um þaö af þing-
nefnd hversu lengi flugvéla-
móðurskipin myndu endast i
strfði. SvarRickovers var stutt og
laggott: „Tvo daga.”
Veikleikar
flugmóður-
skipanna
þaggaðir niður
Stóru flugvélamóöurskipin eru
svo veik fyrir árásum að er
Bandarikin áttu i gisladeilu sinni
viö Irani og flögguðu þeim flota-
styrk sem til var á Indlandshafi
þoröu þeir ekki að senda flugvéla-
móðurskipin inn á Persaflóa af
ótta við fifldjarfar árásir Irana.
Og svo heilög eru flugvélamóöur-
skipin að Thomas H. Etzold,
prófessori' hemaðarfræðum, seg-
iraðþaðséu óskráð lög við striðs-
leikina að ekki megi „sökkva”
bandarisku flugvélamóður-
skipunum. „Það má ekki einu
sinni”, segir hann, „laska þau
þannig að þau verði frá i nokkra
klukkutfma”. Annar kafbátafor-
ingi á eftirlaunum hefur þetta aö
segja um striðsleik sem hann tók
þátt í: „Mér tókst að skjóta sex
tundurskeytum inn i eitt flugvéla-
móðurskipið. Og mér var hrósað
— fyrir að hafa minnkað ormstu-
hæfi þess um 2%!” Ljóst er auö-
vitað að flugvélamóðurskip sem
hitt er sex tundurskeytum ætti að
vera alveg úr leik, ef ekki sokkið.
1 fyrra hélt bandarfski flotinn
miklar æfingar á Noregshafi —
Ocean Venture ’81 — og eftir þær
var gefin út skýrsla þar sem
frammistaða flugvélamóður-
skipanna var lofuð og prfsuö.
Onnur skýrsla, mun gagnrýnni
var hins vegar stimpluð
„leyndarmál” og ekki birt opin-
berlega. Höfundur þessarar
skýrslu var Dean L. Knuth og
vissa er fyrir þvi aö f skýrslunni
sýndi hann fram á aö frammi-
staða flugvélamóðurskipanna
hafi alls ekki verið góð. Þvert á
móti hafi þau reynst mjög veik
fyrir árásum, hvort sem var úr
lofti af sjó eða úr undirdjúpunum.
í siöustu viku var Knuth skipaö að
eyöileggja persónuleg gögn sin
um þessar æfingar. Hann hefur
haldið þagnareið sinn þar sem
smáatriði eru annars vegar en á
hinn bóginn lýst þvi yfir að stóru
flugvélamóöurskipin séu langt i
frá örugg fyrir árásum. Hann
segir: „Sovéski flotinn er byggð-
ur til þess að ráðast gegn flug-
■ Tomahawk-stýrisflaugin. Gerir hún árásir flugvélamóöurskipa á
sovéskt land óþarfar?
um og stöðvar þeirra i Angola,
Suður-Jemen og Vietnam væru
þeim mjög gagnlegar.
Möguleikar
bandaríska
flotans litlir?
Ekki er vafi á að bandariski
flotinner fær um að heyja stratge
giskt strið viö þann sovéska ef út f
þaö færi. Flugvélamóðurskipin
eru búin kjarnorkuvopnum til
árása á sovéskar stöövar og eru
þannig mikilvægur hluti í kjarn-
orkuvopnakerfi Bandarikjanna,
ásamt eldflaugakafbátunum. En
flugvélamóðurskipin verða einnig
aö vera tilbúin til að heyja takt-
iskt kjarnorkustrið við sovéska
flotann.og þar gæti skóinn kreppt
aö. Sovétmenn hafa komiö sér
upp mjög öflugum kjarnorku-
vopnabúnaöi sem margir efast
um að Bandarfkjamenn geti
mætt. Þar er fyrst og fremst um
að ræöa árásarkafbáta af Oscar-
gerö og Backfire-sprengjuþoturn-
ar- Sérfræðingar Bandarikjanna
telja að ef Sovétríkin beittu öllum
mætti sinum i' einu gegn banda-
risku flugvélamóðurskipunum
ættu þau sér ekki langra lifdaga
auöið.
Tundurspillirinn Sheffield eyði-
lagðist af einni eldflaug. Það sem
flugvélamóðurskipin þyrftu að
kljást við væru 50 fullkomnar
sprengjuþotur sem skytu samtals
100 eldflaugum. Og daginn eftir
mætti eiga voná svipaöri árás. Ef
flugvélamóðurskipin héldu sig
svo nálægt stöðvum Sovétmanna
að bandarfska þingið muni sam-
þykkja byggingu risaskipanna
tveggja. Stansfield Tumer hefur
bent á aö þessi skip muni endast
áratugum saman, jafnvel allt til
ársins 2030, og engin leið sé að
segja fyrir um þróunina á næstu
árum og áratugum. Þvi sé ekki
réttlætanlegt að eyða öllum þeim
peningum sem þarf til smíöinnar
i skip sem ýmislegt bendir til að
séu nú þegar að úreldast. En ef
fer fram sem horfir mun gagn-
rýni hans og annarra ekki nægja
til aðsannfæra þingmenn um að
dagar stóru skipanna séu taldir.
Sumir halda þvi jafnvel fram að
það sé rómantiskur veikleiki
Bandarikjamanna fyrir stórum
og þungum herskipum sem valdi
þviaö þeirloki augunum fyrirþvi
að nú sé að renna upp öld litilla,
hraðskreiðra herskipa. Benda
þessir menn til dæmis á áætlanir
Reagans og stjórnar hans um að
taka aftur i notkun fjögur risa-
vaxin orrustuskip úr seinni
heimsstyrjöldinni sem jafnvel þá
voru úrelt. Hér er um að ræöa
New Jersey, Iowa, Missouri og
Wisconsin sem nú á að búa eld-
flaugum og senda út á sjó. Sumir
höröustu stuöningsmanna Reag-
anshafa lýstfurðu sinni á þessum
áætlunum. Barry Goldwater,
öldungardeildarþingmaður, hef-
ur sagt aö þetta jafngildi þvi að
ætla sér aö endurnýja landherinn
meö þvi að grafa upp hræið af
Custer!
Sovéski flotinn er, hvernig sem
á ailt erlitiö, sivaxandi ógnun við
friðinn f heiminum. Þaö er spurn-
ing hvort likiB af Custer er veru-
lega ógnandi.
Newsweek, TIME o.fl./
—ij tók saman.