Tíminn - 13.06.1982, Blaðsíða 24

SUNNUDAGUR 13. JÚNÍ 1982
erlend hringekja
Uppreisn
eða ritúal?
■ Lánsnæla í eyrað. Renni-
lásar á óliklegustu stöðum.
Leður. Upphrópanir. Pönk.
Neðanmálsmenning unglinga
sem, eins og jafnan áður,
heillar bæði og hneykslar. Og
ekki að spyrja að: félagsfræð-
ingarnir eru komnir á stjá.
Pað er ekki vitað til þess að
afkvæmi Míþridatesar Pontus-
kóngs hafi gengið öðruvísi til
fara en gamli maðurinn: né
heldur að ungar Pippins litla
(ef einhverjir voru) hafi gefið
skit i hann: og ekki fer
háværum sögum af því að
unglingamir i Versölum hafi
gert uppreisn gegn kerfinu.
Það er raunar ekki fyrr en á
þessari öld sem ungt fólk hefur
fundið hjá sér þörf til að skapa
sér sína eigin menningu, sem
ekki á nema að hluta til
samleið með menningu hinna
fullorðnu og ráðsettu. En
takið eftir: auðvitað er það
aðeins hluti unglinganna sem
gerir slika uppreisn (ef svo má
að orði komast): stærstur hluti
gengur hinn gullna meðalveg
þó hann verði máske fyrir
einhverjum áhrifum af félög-
um sinum á kantinum. Og nú
hafa félagsfræðingar í atvinnu-
bótavinnu tekið sér fyrir hend-
ur að skilgreina hvað það er
sem veldur því að unglingar
búa sér til sína privat neðan-
málsmenpingu, hvort sem þeir
eru teddy-boys, hippar, rokk-
arar, pönkarar eða hvað þetta
heitir nú allt saman. Þarf varla
að taka fram að þessi iðja
félagsfræðinganna er næsta
fánýt, nema fyrir forvitni
sakir, og af forvitni skulum við
glugga í niðurstöðum dansks
menntamanns, Elo Nielsen,
sem lét hendur standa fram úr
ermum og skoðaði unglinga.
Vandamál sem
unglingar geta hvorki
j leyst né sneitt hjá
1 Nielsen hóf reyndar máls á
því (í grein sem hann birti í
timaritinu Kontex) að til þess
jð vera yfir höfuð fær um að
kanna hinar ýmsu menningar-
deildir unglingnna þyrftu
menn að hafa bæði samúð með
þeim og skilning: fordómar
dygðu ekki. Síðan fullyrti
hann að sérhver neðanmáls-
menning væri alls ekki, í
upphafi að minnsta kosti,
tiskufyrirbæri sem hver apaði
eftir öðrum. Nei, sagði Nielsen
ábúðarfullur, hippamenning,
pönkmenning: þetta sprettur
allt af ákveðnum aðstæðum í
þjóðfélaginu, sprettur af því
að unglingamir eiga við tiltek-
in vandamál að fást sem þeir
geta hvorki sneitt hjá né leyst.
Og hver hefði ekki getað sagt
sér þetta sjálfur?
En, gefum Nielsen séns.
Hann rannsakaði fyrst og
fremst hina vel afmörkuðu
unglingahópa sem lifa sínu lifi
á sinn hátt, að mestu leyti utan
við þjóðfélagið. Sem sé ekki
vandræðaunglinga i skólum
eða þess háttar. Hann segir, og
á náttúrlega við danskar að-
stæður:
„Það er likt og yfirvöldin
finnist þau ekki hafa neitt vald
á þeim stóru hópum unglinga,
sem á þessum árum bíða
átekta milli bamæsku og full-
orðinsára. Kraftar ríkisins fara
fyrst og fremst í að reyna að fá
krakkana inn af götunni og inn
á hvers konar pedgógiskar
stofnanir. En með þvi móti er
á það hætt að eigin lifsmáti
unglinganna glatist, en sá
lifsmáti er þráft fyrir allt
styrkur þeirra."
Draumurínn um að
vera tekinn gildur
af samfélaginu
Hér má aukinheldur bæta
þvi við að sá frægi tappi,
Claude Lévi-Strauss, mann-
fræðingur úr Frans og strúkt-
úralisti, hefur verið aðal-
sprauta rannsóknar sem gerð
var til að freista þess að festa
hendur á „markmiðum" þess-
ara neðanmálsmenninga. (
bókarkorni sem hann skrifaði
lýsir hann því hvemig forn
þjóðfélög bmgðust við vanda
eins og þeim sem margir
unglingar eiga núorðið við að
stríða - nefnilega vanda sem
hvorki má leysa ■ né gleyma.
Viljiði giska: það vom fundnar
upp mýtur, goðsögur, galdrar.
Og vill Lévi-Strauss meina að
svipað eigi sér stað í kollinum
á unglingum sem taka að
klæðast nýstárlegum fatnaði,
hlusta á öðmvisi tónlist eða
reyna að breyta um lifsstíl.
Og teddy-boys em teknir
sem dæmi. Á miðjum sjöunda
áratugnum reis upp neðan-
malsmenning á Bretlandseyj-
um: það vom ungir strákar og
festist við þá nafnið teddy-
■ Vilis Hazner. Hann hefur verið ákærður fyrir striðsglæpi en
predikar frelsi i Radio Free Europe.
■ Radio Free Europe og
Radio Liberty em bandarískar
útvarpsstöðvar sem komið var
á fót eftir síðari heimsstyrjöld
og senda fyrst og fremst út til
Austantjaldslandanna. Þær
em auðvitað beint eða óbeint
undir stjórn Upplýsingmið-
stöðvarinnar, CIÁ, og tilgang-
urinn er að benda íbúum
austantjalds á að þeir búi við
ófrelsi og kúgun (eins og það
fari framhjá þeim) en i vestri
drjúpi frelsi af hverju strái.
Það er þess vegna kyndugt i
meira lagi að að minnsta kosti
eftir stríð vom þessar stöðvar
umfram allt mannaðar af
uppgjafa nasistum frá Þýska-
landi sem leyniþjónusta
Bandaríkjanna hafði smyglað
inn i landið og þannig forðað
frá ákærum um stríðsglæpi. En
svona er þetta samt. Nú er
talið að þeir hafi verið í það
minnsta 3oo, nasistamir sem
bandariskir leyniþjónustu-
menn töldu ástæðu til að veita
linis rangar upplýsingar til að
hindra að þetta mál kæmi fram
i dagsljósið.
Gengu rösklega fram við
fjöldamorð
Svo gerðist það fyrir nokkr-
um dögum að sjónvarpsþáttur-
inn „60 Minutes" var sendur út
sem oftar. Þáttur þessi leggur
fyrir sig rannsóknarfrétta-
mennsku, og í þættinum um-
rædda kom fram ungur lög-
fræðingur frá Boston, John
Loftus að nafni. Árið 1980
skipaði James Earl Carter,
þáverandi Bandaríkjaforseti,
hann yfirmann sérstakar deild-
ar í dómsmálaráðuneytinu
sem skyldi upplýsa, í eitt skipti
fyrir öll, hvað hæft væri í þeim
sögusögnum að leyniþjónust-
an hafði veitt fjölda striðs-
glæpamanna frá Þýskalandi
skjól. Samkvæmt skipunum
Carters fékk Loftus aðgang að
öllum þeim skjölum sem hann
■ Forsetamir Roosewelt og Tmman höfðu lagt blátt bann við
þvi að veita fyrrum nasistum hæli í Bandarikjunum..
Innflutningar á
stríðsglæpamönnum
leynilegt hæli i guðseiginlandi.
Og margir starfa enn við að
tala austur gegnum útvarp.
Á því tímabili sem þetta
gerðist var CIA ekki til en
fyrirrennari þeirrar merku
stofnunar bar nafnið Office of
Strategic Services eða OSS.
Það var OSS sem er aðalsöku-
dólgurinn í málinu en alríkis-
lögreglan FBI kom einnig við
sögu, sem og ýmsar deildir
hersins sem umsjón höfðu með
njósnum og gagnnjósnum.
Taka ber fram að forsetamir
Roosewelt og Tmman höfðu
báðir kveðið skýrt á um að
undir engum kringumstæðum
mætti veita fyrrverandi nasist-
um hæli í Bandarikjunum.
Það er nú orðið þó nokkuð
síðan orðrómur um þennan
vafasama innflutning á nasist-
um komst fyrst á kreik, en
erfiðlega gekk að afla sannana.
Leyniþjónustan og varnar-
málaráðuneytið hafa hvað eftir
annað gefið villandi, eða bein-
taldi að hann gæti haft gagn af,
þar á meðal leyniskjölum CIA
og Pentagon. Þessi skjöl vom,
að þvi er hann sagði: Ógn-
vekjandi“.
Nú skal tekið fram að
nasistamir 300 vom ekki Þjóð-
verjar. Þeir em allir af sovésk-
um uppruna, fæddir í Hvíta-
Rússlandi, en höfðu samvinnu
við þýska herinn eftir að hann
hafði lagt fylkið undir sig. Þeir
fóm með völd i leppstjóm
Þjóðverja, sáu um alls kyns
embættisrekstur, og þeir tóku
þátt í og skipulögðu fjölda-
morð á Gyðingum og öðmm
saklausum borgumm. Að því
er heimildir greina gengu þeir
svo rösklega fram við fjölda-
morðin að SS stenst vart
samanburðinn. Er stríðinu var
um það bil að ljúka flúðu
þessir menn vestur á bóginn og
leyniþjónustur Vesturlanda-
kepptu um að næla í þá til að
nota þá siðar gegn Sovét-
■ Refurinn Philby kom i veg fyrir að áætlanir OSS og CIA
heppnuðust.