Tíminn - 04.07.1982, Qupperneq 12

Tíminn - 04.07.1982, Qupperneq 12
SUNNyDAGUR 4. JÚI*Í.19?2 Eííf: ■ JASSÍR ARAFAT, leiðtogi PLO, samþykkti að skæruliðar hyrfu á brott úr Líbanon... ■ í sjálfu sér kom fáum á óvart að Alexander Haig skyldi á endanum segja af sér embætti utanrikisráðherra Banda- rikjanna. Það hefur verið stormasamt kringum hann þá átján mánuði sem hann hefur gegnt embætti, honum hefur aldrei fallið sérlega vel við aðra samstarfsmenn forsetans, né þeim við hann, og sagt er að hann hafi niu sinnum hótað að segja af sér áður en hann lét loksins verða af þvi að stimpla sig út. Það kom flestum hins vegar í opna skjöldu að Haig skyldi velja einmitt þessa stund til að segja af sér þegar blikur eru á lofti i utanrikismálum vegna innrásar ísraela í Líbanon og samskiptin við Sovétríkin á viðkvæmu stigi. Greinin hér að neðan - sem tind er saman úr ýmsum erlendum blöðum - sýnir að Washington getur verið fullsæmd af þeirri atburðarás sem að lyktum leiddi til þess að Haig sagði af sér. Það kom nokkuð á óvart á sinum tima er Ronald Reagan skipaði Haig í embætti utanrikisráðherra. Flestir aðrir ráðherrar og ráðgjafar hans komu úr hópi náinna samstarfsmanna til margra ára, þeir voru kenndir við Kaliforniu þar sem Reagan var ríkisstjóri á sjöunda áratugnum og þekktir fyrir ihaldsemi og harðskeyttir í garð Sovétríkjanna. Það var Haig að vísu lika, en á nokkuð annan hátt. Haig hafði verið yfirmaður herafla NATO í Evrópu og skildi sjónarmið Evrópuríkjanna þvi betur en Kaliforníu- mennirnir sem sumir álíta að hneigist til einangrunarstefnu. Skipan Haigs í embætti utanríkisráðherra olli reyndar áhyggjum þeirra sem vilja reyna að viðhalda slökunarstefnunni og sögðu þeir Haig vera hinn versta „hauk“ og myndi hann hafa hin verstu áhrif á samskiptin við Sovétrikin - sem flestir eru nú sammála um að nauðsynlegt sé að hafa i sæmilegu horfi. En þegar Haig hafði gegnt embætti um skeið kom dálitið annað í Ijós. Miðað við Kalíforníumennina virtist Haig mildur vel. Aðstoðarmaður öldungardeildar- þingmanns nokkurs, sera vill slökunar- stefnu gagnvart Sovétríkjunum, sagði i siðustu viku: „Ekki hélt ég að það ætti fyrir mér að liggja að vakna á hverjum morgni og blessa þá staðreynd að Al Haig væri utanrikisráðherra“, og sjálfur gerði Haig gys að þessari nýju stöðu sinni, kvaðst aldrei á ævinni hafa imyndað sér að hann ætti eftir að vera kallaður „dúfa“. Sem hann var auðvitað ekki, en allt er jú afstætt. Að þessu hlaut að koma Afstaðan til Sovétrikjanna, og Evr- ópu, var stór þáttur í stöðugum deilum Haigs við ýmsa aðra ráðherra, einkum Caspar Weinberger, varnarmálaráð- herra, en þar kom fleira til og ekki sist hrein og klár valdabarátta. Haig er ákveðinn maður og valdagráðugur, honum þótti til að mynda augljóst að það væri hann, fremur en forsetinn, hvað þá varnarmálaráðherrann, sem réði stefnunni i utanrikismálum. Fræg er framkoma hans í fyrra, er Reagan hafði verið skotinn og tvisýnt um líf hans, en þá hélt Haig blaða- mannafund og hrópaði: „Ég stjórna hér!“ - þótt það væri að visu ekki í neinu samræmi við stjórnarskrá Bandarikj- anna sem náttúrlega gerir ráð fyrir að varaforsetinn taki við stjórnartaumun- um ef forsetinn fellur frá. Þetta atvik olli mikilli úlfúð og stappaði stálinu i andstæðinga Haigs uns svo var komið að hann stóð einn innan stjórnar Reagans. Auk þess að karpa stöðugt við Weinberger reifst Haig sínkt og heilagt ■ ...og WILLIAM CLARK, öryggis- málaráðgjafi Reagans, féllst á samkomu- lagið fyrir hönd Bandaríkjastjómar.. við Jeane Kirkpatrick, sendiherra Bandarikjanna hjá Sameinuðu þjóðun- um, en miðað við stefnu Reagan sjálfs og helstu samstarfsmanna hans er hún á „réttari linu“ en Haig. Kapp Haigs var lika stundum meira en forsjá, sérstak- lega þegar þess er gætt hversu öfluga andstæðinga hann átti innan stjórnar- innar, sem gerðu hvað þeir gátu til að grafa undan honum. Það var talið styrkja stöðu Haigs þegar William Clark var i janúar á þessu ári skipaður öryggismálaráðgjafi forset- ans en Clark hafði áður verið náinn aðstoðarmaður Haigs. En það fór á annan veg. Clark var ekki seinn á sér að skipa sér í hóp andstæðinga Haigs og vann gegn honum leynt og ljóst. Staða Haigs var því langt í frá sterk, og mörgum fréttaskýrendum þótti einsýnt að fyrr eða síðar hlyti hann að segja af sér, ef hann yrði ekki hreinlega látinn fara. En að það gerðist svona óraði engan fyrir. Innrás ísraels hleypir öllu í háaloft Siðustu vikuna sem Haig var i embætti bar tvö mál hæst. Annars vegar innrás Israela í Libanon og hins vegar viðbrögð Bandarikjanna við lagningu gasleiðslu frá Sovétrikjunum til Vestur- landa. Gasleiðsla þessi er umdeild og ekki sist í Bandaríkjunum þarsem menn telja að hún geri Evrópurikin háð Sovétríkjunum og styrki auk þess efnahag Sovétrikjanna á sama tíma og Bandaríkin og önnur Vesturlönd eru með misjafnlega sannfærandi tilburði til efnahagsþvingana á Sovétríkin vegna ástandsins i Póllandi. Margir ráðgjafar Reagans hafa viljað láta setja bann á alla aðstoð Bandaríkjanna við lagningu þessarar leiðslu - en sú aðstoð mun vera umtalsverð - en Haig hefur verið þvi andvígur og sagt að slíkt muni skaða samskiptin við Evrópurikin meira en það muni skaða Sovétrikin. Á leiðtoga- fundinum í Versölum fýrir nokkrum vikum mun Haig hafa gefið leiðtogum Evrópuríkjanna loforð um að stjórnin i Washington myndi ekki grípa til neinna þvingana gegn þeim fyrirtækjum sem tækju þátt í lagningu leiðslunnar. Vissi Haig þá ekki betur en hann hefði stuðning Reagans sjálfs i þessu máli. En svo gerðu ísraelar innrás i Libanon og allt fór i háaloft. Haig hefur verið hinn dyggasti stuðningsmaður ísraels innan stjórnar Bandarikjanna, þar sem tilfinningar manna Í garð Begins gerast nú æði blendnar. I fyrstu lýstu ísraelar þvi yfir að þeir ætluðu aðeins að sækja nokkurn spöl yfir landamærin til að fria sig við árásum Palestinuskæru- liða og Haig fullvissaði Reagan um að þær yfirlýsingar væru réttar og sannar. En svo kom annað á daginn. Fyrir fsraelum vakti hvorki meira né minna en að útrýma PLO, skæruliðasamtökum Palestinuaraba, og til að ná því marki skirrðust þeir ekki við að halda uppi loftárásum og fallbyssuskothrið á búðir óbreyttra borgara. Afleiðingarnar voru hræðilegar, mannfall gífurlegt og tug- þúsundir urðu heimilislausar. Banda- rikjunum fór ekki að litast á blikuna en við Begin varð engu tauti komið, fremur en venjulega. Israelski herinn sló hring um Beirut fyrir hálfum mánuði eða svo og ljóst varð að þrátt fyrir fullyrðingar israeiskra ráðamanna við Reagan og Haig um að innrásin ætti að vera „takmörkuð" höfðu þeir haft annað i huga frá upphafi. ■ ...en Haig mun hafa komið i veg fyrir að PHILIP HABIB, sendimaður Bandarikjastjórnar, samþykkti það formlega. Samkomulag um vopnahlé og hótanir Sádiaraba Eftir innrásina hafði Haig viljað fara á stúfana að semja um lausn málsins en andstæðingar hans innan öryggismála- ráðs Bandarikjanna komu í veg fyrir það og í staðinn var Philip Habib, sérlegur sendimaður forsetans, gerður út af örkinni. Þetta fór ákaflega i taugar Haigs, sem alltaf hefur verið firna viðkvæmur fyrir þvi þegar honum þykir gengið á rétt sinn, en hann lét gott heita í bili. Aftur á móti virðist alls ekki hafa verið gengið frá þvi hver væri yfirmaður Habibs i viðræðunum við aðila fyrir botni Miðjarðarhafs og það átti eftir að hafa mjög alvarlegar aflei.ðingar. Um sama leyti og israelskir skriðdrek- ar umkringdu Beirut hófust viðræður gegnum sima milli þriggja mannasem vildu vinna að lausn málsins. Þessir þrír menn voru Fahd, konungur Sádiarabíu, Jassir Arafat, foringi PLO, og William Clark, öryggismálaráðgjafi Reagans. Fadh var sáróánægður með gang mála og sagði Bandaríkjamönnum að ef ísraelar væru ekki þegar í stað þvingaðir til að láta af hernaðarátökum yrði öllu afli Sádiarabíu beitt gegn þeim og Bandarikjunum. Fahd hótaði að láta taka út stóran hluta af fjármagni Sádiaraba í bandarískum bönkum - en það er talið vera 100 þúsund milljarðar dollara - einnig að takmarka, eða jafnvel stöðva, oliusölu til Bandaríkj- anna, og loks að leyfa Sovétmönnum að opna stórt og mikið sendiráð í Jedda. Eftir miklar viðræður þeirra þremenn- inga og aðstoðarmanna þeirra var komist að samkomulagi. í skiptum fyrir að ísraelar drægju sig fimm kilómetra frá Beirut og tryggt yrði að þeir réðust ekki inn í borgina féllst Jassír Arafat á að PLO myndi láta af allri hernaðarstarf- semi i Líbanon og allir skæruliðar samtakanna yrðu á bak og burt. Að morgni miðvikudagsins 23. júni virtist allt klappað og klárt. Þá hringdi utanríkisráðherra Sádiarabiu til Arafats og sagði honum að málið væri frágengið og stundu siðar hófst fundur sjö manna Þjóðfrelsisráðs Líbanon með Habib þar sem Libanir bjuggust við að Bandarikja- menn myndu formlega samþykkja sam- komulagið. Síðan yrðu ísraelar neyddir til að ganga að því. Babb í bátinn En þá kom babb í bátinn. Habib fór fram á svör PLO við fjölda nákvæmra spurninga um fyrirætlanir samtakanna en minntist ekki á fyrrnefnt samkomu- lag. Arafat var þó ákveðinn i að reyna að koma samkomulaginu áleiðis, hann skipaði mönnum sinum að hafast ekki að nema á þá væri ráðist og á fimmtudaginn kom hann á fund Habibs með svör við spurningum Bandaríkja- manna. Þar staðfesti hann að PLO myndi draga sig úr Libanon, og bjóst við að nú stæði ekki á formlegu samþykki Habibs. En svo fór ekki og skothríð ísraela á Beirut hófst af endurnýjuðum krafti. Og í yfirlýsingu sem gefin var út eftir fund Reagans og Begins í Washington tók Reagan, að þvi er virtist, að fullu og öllu undir sjónarmið ísraela. Samkomulagið sem Fahd, Ara- fat og Clark höfðu komist að virtist fyrir bi. Yfirlýsingin um algeran stuðning Bandarikjanna við aðgerðir ísraela mun vera runnin undan rifjum Haigs, og sömuleiðis var það hann sem kom i vcg

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.