Tíminn - 15.08.1982, Qupperneq 20

SUNNUDAGUR 15. ÁGÚST 1982
20__________
á bókamarkaði
John Pilling:
An Intoduction to 50 Modern
European Poets
Pan Books1982
■ Þessi bók er aðeins ein af
inngangsritum um bókmenntir sem
Pan-forlagið á Englandi er að dunda
sér við að gefa út. Hér hefur John
Pilling sett saman kynningar á 50
Ijóðskáldum frá meginlandi Evrópu,
en Pilling þessi er annars prófessor í
enskum bókmenntum við Reading-
háskóla og auk þess mikill Beckett-
fræðingur, hvernig svo sem stendur
á því. Hér er fjallað um skáld allt frá
Charles Baudelaire til Joseph og þó
bókin sé ansi væn að síðufjölda segir
sig sjálft að umfjöllun um hvert skáld
er í allra stysta lagi. Pilling segir
sjálfur að hann ætli sér ekki annað
en reyna að vekja áhuga á þessum
skáldum og kaflar hans eru raunar
ágætir til þcss brúks. Það má vænta
þess að margir geti haft gagn af
þessari bók, en þess má geta að auk
evrópskra skálda eru hér suður-ame-
rísk Ijóðskáld einnig tekin fyrir -
sökum þess að þau skrifa á spænsku.
Hér kennig margra og líkra grasa,
suma höfundana kannast líklega
flestir við en aðrir eru minna þekktir
eins og gengur. Af bókinni má
fræðast nokkuð um þá.
Norman Bogner:
Califomia Drcamers
Sphere 1982
■ Hinn glitrandi hcimur Holly-
wood og Los Angeles hefur freistað
margra rithöfunda af ýmsum sortum.
Hér er komin ein bókin enn um
þennan heim - hvort á að kalla hana
róman eða reyfara? Það skiptir varla
höfuðmáli. Hér er það fallega fólkið,
ríka fólkið sem við fáum að kíkja inn
á gafl hjá, og sjá: þaö er nú aldeilis
stór maðkur í mysunni. Kemur ekki
bara í ljós að fallega fólkið og ríka
fólkið er mannlegt eins og við hin,
fullt af ógnvænlegum ástríðum,
losta, vondum hugsunum og glæpa-
hneigð, græðgi etc etc etc. Aðalper-
sónan er Bobby, ungur arkitekt sem
hefur gengið peningavaldinu á hönd,
Clarie sem fylgdi honum úr sveitinni
en reynist eiga vel heima þarna í
hinum syndum spillta heimi L.A.,
einnig frá hinni kynósandi Hillary
sem borgaði ástríður sínar dýru
verði, og Giovanni, maður sem allt
í einu finnur svolítið gott í sjálfum
sér, - ha? „Þau selja líkama sinn og
sál fyrir draum um paradís" er sagt
um þetta fólk. Sennilega ekki verri
bók en hver önnur til að gleyma sér
yfir og lifa sig inn í heim fína fólksins.
BRIGHTEi 11
A THOUSAND SUNS
A PER80NAL HI8T0RY OF THE
ATOMIC SCIENTISTS
'By farlhe most mtemsting hatofical work on the atomic bomb
I hnowoP-C.PSnowintheiVPwStatiM'Ran
Robert Jungk:
Brighter Than a Thousand Suns
Penguin 1982
■ Þessi bók kom fyrst út á þýsku
árið 1956, var fljótlega þýdd á ensku
og hefur verið endurútgefin marg-
sinnis síðan. Hún segir líka merki-
lega sögu - þetta er sagan um
kjarnorkuvísindamennina sem stuðl-
uðu að því að unnt reyndist að búa
til atómsprengju. Eiginlega harm-
saga, segir Bertrand Russell, um hóp
óvenjulega vel gefinna hugsjóna-
manna sem álitu sig í fyrstu vera að
vinna þarft verk en smátt og smátt
voru þeir ginntir í þjónustu djöfuls-
ins. Það má áreiðanlega orða þetta
svona, en kjarnorkusprengja hefði
auðvitað verið smíðuð hvort sem
þessir menn hefðu komið við sögu
eða ekki. Þróuninni verður ekki
snúið við, eða hvað? En hér segir frá
Einstein og Oppenheimer og ótal
fleiri mönnum sem hófu störf fullir
ákafa en enduðu margir sem iðrandi
syndarar sem fannst þeir hafa drýgt
hræðilegan glæp: að færa mannkyn-
inu þessi ógurlegu vopn. Bókin er
afar góð. Hún cr bæði Iæsileg og
spennandi sem slík, tekst einnig að
sýna okkur ofan í sálarhirslur
mannanna sem smíðuðu fyrstu
sprengjurnar.
Lawrence Sanders:
The Tenth Commandmcnt
Panther / Granada 1982
■ Lawrence Sanders er vel heima í
Biblíunni, mætti ætla. Hann hefur
skrifað bækur sem heita eftir dauða-
syndunum sjö og boðorðunum tíu,
en það skal vandlega tckið fram að
ekki er um neinar Biblíusögur að
ræða! Þetta er amerískir reyfarar og
býsna harðsoðnir sem slíkir. Þeir eru
feikna vinsælir vestra og ku seljast
vel hér líka - þó þeir séu ekki
óþarflega frumlegir er frásögnin
hröð og blönduð hæðni, plott
Sanders eru flest trúverðug og þó
goðgá væri að segja að hann stundaði
þjóðfélagsrýni í bókum sínum tekst
honum þó að varpa nokkuð góðu
ljósi á ýmsar skuggahliðar mannlífs-
ins. Hérna segir frá séra Godfrey
Knurr, vammlausum og góðum að
því er virðist. En þegar Joshua Bigg,
rannsóknarlögreglumaður, fer að
grafa í fortíð hans og nútíð kemur
ýmislegt mjög óvænt og satt að segja
ansi óskemmtilegt upp á yfirborðið.
Knurr virðist ekki allur þar sem hann
er séður: þegar nafn hans er nefnt
við gamla vini eða fyrrum eiginkonu
hans má sjá á andlitum þeirra óttann
uppmálaðan. Mjög þokkalegur
reyfari.
■ Bzkomar hér að ofan eru fengnar i bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar.
Tekið skal firam að hér er um kynníngar að rxða en öngva ritdóma.
Þýtt oní Kmverja
— Vestrænar bækur fást nú að nýju i Kínaveldi
■ Eftir að Maó Zedong dó drottni
sínum (hver sem það nú var) hefur
kínverskt þjóðfélag breyst óhemju
mikið. Leifar menningarbyltingarinnar
hafa verið upprættar, áhersla er lögð á
iðnað og tæknivæðingu fremur en
stranga hugmyndafræði, og gluggi hefur
verið opnaður til Vesturlanda. Kínverj-
ar eru nú þeirrar sælu aðnjótandi að geta
drukkið kók eins og annað fólk, þeir fá
heimsóknir sinfóníuhljómsveita og talað
er um rokkgrúppur, vestrænar tískuvör-
ur flæða yfir landið. Að vísu reyna
yfirvöld að hafa hemil á ástandinu, svo
breytingar verði ekki of hratt, en
umskiptin eru óneitanlega mjög mikil,
segja þeir sem til þekkja. Nú má til
dæmis aftur kaupa vestrænar bækur í
kínverskum þýðingum en slíkt var
náttúrlega út í hött meðan menningar-
byltingin stóð sem hæst og púrítanismi
ríkti í landinu. Fyrir stuttu var bandarísk
sendinefnd rithöfunda og útgefenda á
ferð í Kína og vakti það athygli
nefndarmanna hversu vestrænar bækur
virðast í miklum metum. Bóksala er að
vísu ekki neitt yfirgengileg, miðað við
hlutfallstölur frá til að mynda Bandaríkj-
unum eða Evrópu, en ljóst að vestrænar
bókmenntir eru að sækja í sig veðrið
austur þar. Annars vakti það ekki minni
athygli þessara Bandaríkjamanna hvaða
bækur það voru sem best seldust í Kína,
og hvaða bækur yfirleitt voru gefnar út.
Vinsælasti rithöfundurinn er nefnilega
Herman nokkur Wouk - bók hans, The
Winds of War, er um þessar mundir efst
á sölulistum verslana víðs vegar um
Kínaveldi. Wouk þessi er Bandarikja-
maður, höfundur þykkra og efnismikilla
metsölubóka - hann þykir með skárri
„bcstseller" höfundum, sem segir að
vísu meira um þessa kategóríu bók-
mennta en um hæfileika Wouks sjálfs.
Bók þessi gerist í síðari heimsstyrjöld-
inni, mestanpart, að því er heimildir
okkar segja, og það mun einmitt vera
ástæðan fyrir því hversu vinsæl hún er.
■ Franz Kafka. Verða bxkur hans
Kínverjum ailegóríur um menningar-
byltinguna?
Kínverskir lesendur finni í henni
nokkuð sem þeir kannast flestir við, ef
ekki af eigin reynslu þá úr nýliðinni
sögu: sem sé stríð gegn fasisma.
Reyndar viðurkenndu kínverskir útgef-
endur einnig að veigamikil ástæða þess
að Wouk væri prentaður í svo stórum
upplögum sem raun bæri vitni væri sú
að „hugmyndafræðilega" væri hann
hættulaus. Tekur enga þá afstöðu sem
hróflað gæti við heimsmynd Kínverja. í
framhaldi af þessum upplýsingum kom
nefndarmönnum nokkuð á óvart er
þeim var tjáð að sá erlendi höfundur sem
seldist best í heild væri Saul Bellow,
Nóbelsverðlaunahafi frá Bandaríkjun-
um, en Bellow þykir næsta íhaldssamur.
Komust nefndarmenn að þeirri niður-
stöðu eftir samræður við Kínverja að
þeir væru hreint ekki í öllum tilvikum
færir um að greina milli þeirra vestrænu
höfunda sem okkur finnst vera íhalds-
pakk og hinna sem litið er á sem
kommarusl. Enda ber kannski ekki
alltaf mikið á milli. Fáfræði kínversku
útgefendanna kemur fram á fleiri
sviðum. Þó töluvert mikið hafi verið
gefið út af þýddum bókmenntum á
síðustu árum virðist Vesturlandabúum
að æpandi skörð séu í röð þeirra
höfunda sem fást gefnir út.
Þar er oftar um að kenna þekkingar-
leysi en vísvitandi sniðgöngu. Er
Kínverjar voru til dæmis spurðir hví þeir
hefðu ekkert gefið út eftir kólombíska
rithöfundinn Gabriel Garcia Marquez
hristu þeir bara höfuðið: höfðu aldrei
heyrt hann nefndan. Hins vegar eru þeir
nokkuð vel að sér um reyfarahöfunda,
og margir gamalgrónir kínverskir leið-
togar kvarta reyndar mjög undan öllum
þeim reyfurum sem nú hafa verið þýddir
og eru yfirleitt lesnir upp til agna af
Kínverjum. Þar er Sidney Sheldon
fremstur í flokki, en einhverjar bækur
hans munu hafa komið út á íslensku.
Agata Christie er einnig gefin út í
stórum upplögum og selst vel. Þá hafa
verið endurútgefnar ýmsar bækur sem
vinsælar voru í Kína fyrir valdatöku
kommúnista og menningarbyltinguna
margumtöluðu, Charles Dickens höfðar
sterklega til kínverskra lesenda að því
er virðist, einnig Jules Verne, Arthur
Conan Doyle og - þótt fáránlegt megi
virðast - Theodore Dreiser. Nú upp á
síðkastið hafa svo verið þýddar í fyrsta
sinn ýmsar bækur sem kínversk yfírvöld
búast við, og vona, að verði lesendum
nokkurs konar allegóríur um menning-
arbyltinguna sem nú verður seint of
fordæmd. Þar má nefa leikrit Arthur
Millers, The Crucible, sem m.a. fjallar
um McCarthy-ofsóknirnar. Það var
nýlega sýnt í Kína en áhorfendur, þó
þeir kynnu að meta það sem slíkt, skildu
hins vega lítið í hugsanlegum saman-
burði við kínverskar aðstæður. Nú
stendur fyrir dyrum að gefa út Kafka.
Leiðbeiningar til rithöfunda:
Hverníg má græða á
bók sem ddd selst!
■ Rithöfundar eiga, sem kunnugt er,
ýmissa kosta völ við að koma sér og
verkum sínum á framfæri. Einn kostur-
inn er til dæmis sá að skrifa góðar bækur,
en hann þykir oft gefast vel. Aftur á móti
höfðaði þessi kostur hvorki til Stephen
nokkurs Sheppard né umboðsmanns
hans, Ed Victor - þeir ákváðu að fara
„hina leiðina". Og með þeim árangri að
áður en eitt einasta eintak af bók
Sheppards, Tho Four Hundred, hafði
selst árið 1979 var höfundurinn búinn að
græða fimm hundruð þúsund ensk
sterlingspund, eða um það bil hálfa
elleftu milljón íslenskra króna.
Leiðbeiningar til tilvonandi rit-
höfunda? Tja, aðstæður á Bretlandi eru
náttúrlega aðrar en hér. En þetta er
dálftið kúnstugt dæmi. Upphaf málsins
er það að árið 1978 gekk ungur maður
að nafni Stephen Sheppard inn á
skrifstofu Ed Victors, sem starfar sem
umboðsmaður rithöfunda. Þeim félög-
um kom vel saman og Victor setti það
ekki fyrir sig þó Sheppard væri aðeins
búinn með einn einasta kafla skáldsögu
þeirrar sem hann hafði í smíðum.
Umboðsmaðurinn ákvað að koma pilti
á framfæri. Á einhvern furðulegan hátt
tókst honum að sannfæra ýmsa sjóaða
útgefendur um að þarna væri nýr
metsöluhöfundur á ferðinni, sem rétt
væri að hlúa að, og fékk Sheppard
ótrúlega háar fyrirframgreiðslur fyrir
bókina, miðað við að hér var um að ræða
fyrstu bók alls óþekkts höfundar. Ed
Victor sá einnig um aö þetta fréttist út
og upphæðirnar vöktu mikla athygli. Á
endanum voru allir orðnir svo vissir um
að meistarastykki væri í smíðum
að kvikmyndafyrirtækið Warner
Brothers keyptu kvikmyndaréttinn fyrir
eina milljón sterlingspunda - án þess að
hafa lesið söguna fullgerða!
En að lokum kom bókin út: reyfari
um fjóra Bandaríkjamenn sem freista
þess að fremja rán í Englandsbanka.
Bókinn var vel fylgt eftir með auglýsing-
um en engu að síður seldust aðeins 14
þúsund eintök í „hardcover" útgáfu og
100 þúsund í pappírskilju. Þessi sala var
aðeins brot af því sem forlögin Secker
and Warburg og Penguin höfðu reiknað
með eftir allt uppistandið.
Maður skyldi ætla að útgáfufyrirtækin
gættu sín á Stephen Sheppard í
framtíðinni, en ekki bcr á öðru en allt
sé að gcrast upp á nýtt. Rithöfundurinn
Sheppard er nýkominn til Bretlands frá
Monte Carlo þar sem hann hafðist við
til að þurfa ekki að borga skatta af gróða
sínum ^f The Four Hundred. I
farangrinum hefur hann handrit af nýrri
bók, sem heitir einfaldlega Monte Carlo
og fjallar um lífið þar syðra. Eins og fyrri
daginn er það Ed Victor sem heldur um
stjórnvölinn. Honum hefur þegar tekist
að sannfæra Secker and Warburg um að
gefa bókina út í „hardcover" og
Penguin-forlagið er að hugleiða hvort
það eigi að splæsa í pappískilju.
Breskur blaðamaður spurði Tom
Rosenthal, framkvæmdastjóra Secker
and Warburg nýlega um þetta mál, en
hann vildi lítið láta hafa eftir sér. Sagði
aðeins nokkuð kaldhæðinn: „Þú mátt
treysta því að þegar við erum tilbúnir þá
komum við skríðandi og segjum: „Viltu
taka viðtal við þennan frábæra rit-
höfund, gerðu það!“
Það vakti reyndar athygli að þegar
nýja bókin var auglýst í bæklingi frá
Secker og Warburg fyrir skömmu var
ekki minnst á að þessi Stephen Sheppard
hefði áður skrifað bókina The Four
Hundred. Afar óvenjulegt er að ekki sé
getið fyrri bóka höfundar, nema um hafi
verið að ræða algert „flopp". Og síðustu
fréttir herma að útkomu bókarinnar hafi
verið frestað frá október fram í mars svo
Sheppard hafi tíma til að endurskrifa
hana, að kröfu útgefanda.
Ekki fer sögum af kvikmyndatilboð-
um, ennþá.
■ „Metsöluhöfundurinn“ Stephen
Sheppard