Tíminn - 27.08.1982, Blaðsíða 8

FÖSTUDAGUR 27. ÁGÚST 1982
8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gfsli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjóifsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Haligrímsson. Umsjónarmaður Helgar-
Tímans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik indriðason, Heiður Helgadóttir.lngólfur Hannes-
son (iþróttir), Jónas Guðmundsson, Kristín Leifsdóttir, Sigurjón Valdimarsson,
Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttir. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elin Ellertsdóttir. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosl Krlstjánsson,
Kristín Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavík. Simi: 86300.
Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Lærdómsríkt fyrir
Geir og Kjartan
■ Það er talinn mesti þingsigur Reagans forseta, að
hann fékk samþykkt í fulltrúadeild Bandaríkjanna
hæsta skattafrumvarp, sem hefur verið lagt fyrir
þingið, þótt næstum meirihluti flokksbræðra hans
greiddi atkvæði gegn því.
Frumvarpið náði fram að ganga sökum þess, að
meiri hluti þingmanna stjórnarandstæðinga greiddi
því atkvæði.
í öldungadeildinni réði stuðningur stjórnarand-
stæðinga einnig úrslitum. Meðal þeirra, sem þar
greiddu frumvarpinu atkvæði, var Edward Kennedy,
sem er höfuðandstæðingur Reagans forseta um þessar
mundir.
Stjórnarandstæðingar höfðu hér tækifæri til að láta
Reagan forseta bíða mesta ósigur sinn í þinginu til
þessa. Þetta var enn meira freistandi sökum þess, að
ekki eru nema rúmir tveir mánuðir til þingkosninga.
Þeir töldu hins vegar meira skipta að láta
þjóðarhagsmuni ráða en flokkshagsmuni.
Gífurlegur halli er á ríkisrekstri Bandaríkjanna um
þessar mundir. Hann hefði þó aukizt enn stórkost-
legar, ef umrætt skattafrumvarp hefði ekki fengizt
samþykkt.
Miícill halli var á ríkisrekstrinum áður en Reagan
tók við, en hefur þó stóraukizt síðan. Reagan lét það
verða fyrsta verk sitt sem forseti að hækka útgjöld til
vígbúnaðar og lækka skatta. Með þessu var hann að
efna kosningaloforð sín. Þess gætti hann ekki, að
þetta leiddi til stóraukins rekstrarhalla, þrátt fyrir
verulega lækkun á framlögum til félagsmála.
Flestir hagfræðingar Bandaríkjanna vöruðu við
þessum mikla halla, en Reagan reyndi í lengstu lög
að trúa á öfgamenn í efnahagsmálum, sem héldu því
fram, að þetta myndi breytast, ef skattalækkanir hans
fengju tíma til að bera árangur. Þá myndi eftirspurn
örvast, framleiðsla vaxa og tekjur ríkisins aukast í
framhaldi af því.
Þegar reynslan benti orðið ótvírætt til þess, að
þessar spár myndu ekki rætast, lét Reagan loksins
sannfærast. Hann beitti sér því eindregið fyrir
áðurgreindu skattafrumvarpi.
Mikill hluti þingmanna flokks hans lét hins vegar
ekki sannfærast. Flestir þessara þingmanna höfðu
verið áköfustu fylgismenn hans í forsetakosningunum.
Nú snérust þeir gegn honum, þótt það gæti haft í för
með sér mesta ósigur hans sem forseta hingað til.
Það var þá, sem stjórnarandstæðingar komu honum
til hjálpar með menn eins og Thomas O’Neill og
Edward Kennedy í fararbroddi.
Þeir létu málefni ráða. Þeir mátu meira hagsmuni
þjóðarinnar en að klekkja á forsetanum.
Vissulega mætti þetta vera leiðtogum stjórnarand-
stöðunnar hér, Geir Hallgrímssyni og Kjartani
Jóhánnssyni, merkilegt umhugsunarefni. Þeir hafa nú
í hótunum um að nota stöðvunarvald á þingi til að
fella bráðabirgðalög ríkisstjórnarinnar, sem þeir vita
þó vel, að eru nauðsynleg til að tryggja atvinnurekst-
urinn og að hamla gegn verðbólgunni. Þeim er ljóst,
að verði þau felld stefnir hér í 90-100% verðbólgu.
Hver vill trúa því, að þeir Geir og Kjartan stefni
málum þjóðarinnar í slíkt óefni til þess eins að reyna
að ná sér niðri á ríkisstjórninni?
Því er ekki hægt að trúa að óreyndu. Það væru meiri
öfgar en áður er dæmi um í íslenzkri þjóðmálabaráttu.
- Þ.Þ.
á vettvángi dagsins
Oddný Guömundsdóttir:
SKEMMD-
ARVERK
Um daginn og veginn. Flutt 12. janúar 1982
■ Dagurinn er liðinn, og sumum þykir
það ekki eftirsjón, því að alltaf kemur
nýr dagur. Hvað sem bregzt, þá bregzt
það ekki, að nýr dagur rís.
Eins er það með dagblöðin. Hver
getur hugsað sér, að einn dagur í viku
líði, án þess að dagblað æpi á athygli
okkar, áður en hann er allur? Þetta er
orðið eins og náttúrulögmál, að dagblað
fylgir hverjum degi.
Það reyndist furðu auðvelt að koma
mönnum til að trúa því, að lífsnauðsyn
sé hverjum manni, Ifkt og daglegt brauð,
að sjá dagblað. Forvitnin er ein af
eðlishvötunum. Dagblöðin svöluðu
henni.
Forvitnin er undirstaða námfýsi og
rannsóknar. En þegar minnst varir,
getur þessi hneigð vaxið eins og flagð í
þjóðsögu og orðið að skrípi. Forvitnin
verður að viðundri.
Óhætt er að segja, að fyrstu blöðin og
tímaritin miðuðu fróðleik sinn og fréttir
við sjálfsagða þörf lesenda. Þau völdu í
sína fáu og smáu fréttadálka efni, sem
hugsandi manni var nauðsyn að kynnast
og gat orðið umtalsefni, samboðið viti
bornu fólki.
Nú er dagblaðið til sjálf sín vegna, að
því er virðist. Hersing misjafnlega
ritfærra manna stundar þar atvinnu, og
flökta þeir gjarnan frá einu blaði til
annars. Þessi sívaxandi stétt hefur
komizt upp á það lag að æsa forvitni
manna, svo að með ólíkindum er. ;
Þeim tekst að koma fólki til að trúa
því, að það eigi heimtingu á að frétta
samstundis, ef einhver trúður í annarri
heimsálfu verður uppvís að fjölkvæni,
eða ef ölóður maður sést á nærbuxum á
almannafæri. Ég tala nú ekki um, ef
ríkiserfingi býður stúlku á bíó. —Já, og
takið þið nú bara eftir, bændurogbúafið
almenningur til sjós og sveita: Prinsinn,
hann bauð reyndar búðarstúlku í bíó,
og þau sáust saman í strætisvagni.
Slíkar og þvílíkar fregnir eru kallaðar
ómissandi þjónusta við almenning og
fjölbreytni. En fjölbreytni er máttugt
tízkuorð.
Annars hefur þessi sýsla til skamms
tíma kallast að vera sögusmetta,
kjaftakind, þefari í hvers manns koppi
og þaðan af leiðinlegri nöfnum. Nú
heitir þetta þjónusta við almenning og
fjölbreytni.
— Því fer fjarri, að ég lasti íþróttir.
En langt er gengið, þegar kappleika-
lýsingar og þesskonar fylla nær fjórðung
blaðsins.
Furðulega rúmfrekur er líka hljóm-
plötuiðnaðurinn og allar athafnir hljóm-
sveita. Stærsta letur prentsmiðjunnar
æpir að okkur, ef einhver poppsöngvar-
inn hittir annan poppsöngvara í utan-
landsferð. Engu líkara en þetta séu
mikilvæg milliríkjaviðskipti. Ég taldi sex
blaðsíður í einu helgarblaði, eingöngu
um væntanlegar skemmtanir þá dagana.
Það hlýtur að vera múgur og
margmenni, sem vinnur að því á vegum
blaðanna að fylgjast með hverri hreyf-
ingu skemmtimanna um allt land - og út
um allan heim.
Hver borgar þessa skemmtimanna-
kynningu? Auðvitað kaupendur blað-
anna. Blöðin vaxa að svokallaðri
fjölbreytni, minna að vizku, kalla á
meira starfslið - hækka í verði.
Gamall verkamaður f sjóþorpi sagði
mér, að hann hefði endursent blaðið sitt,
sem hann hafði keypt lengi, með þeim
orðum, að auðsjáanlega væri ekki ætlast
til þess lengur, að verkamenn gætu
keypt það.
Nú hefur blaðamannastéttinni tekizt
að koma sjálfu Alþingi til að trúa því,
að afþreyingarefni blaðanna sé svo
ómissandi sjálfstæðri þjóð, að ríkinu
beri skylda til að veita þeim ölmusu. Ég
segi: afþreyingarefni, því að það er ekki
stjórnmálaskrif og skynsamlegar ritgerð-
ir, sem gera blöðin svona hnausþykk og
rándýr.
En mest eru blöðin þó veröldinni til
óþurftar með þeirri óskaplegu sóun á
trjáviði, sem fer í pappírinn.
Ég man engar tölur yfir það gífurlega
skógarnögg, sem árlega fer fram í
heiminum vegna pappírsiðjunnar.
íslenzkt vikublað státaði af því fyrir
mörgum árum, að árgangurinn jafnaðist
í teningsmetrum á við dómkirkjuna. Og
jafnan síðan, þegar ég sé dómkirkjuna,
verður mér hugsað um þær fögru
skógarlendur, sem fórnað hefur verið
fyrir vikublað þetta.
Vísindamenn hafa ritað alvarlega um
hugsanleg örlög skóganna á Norður-
löndum, ef skriffinnska og prentiðja
eflast enn meir á komandi tímum.
Slæm skipti, hugsa ég stundum, þegar
ég sé óhrjálegar stríplingamyndir og
subbulegt lesmál á forsíðum sjoppu-
blaða. Þama fórnuðum við, ef til vill,
undurfagurri björk á bökkum Dalelfar
eða í Þúsund vatna landinu. Slæm skipti.
Skáldið sá dásemdir lífsins skráðar á
„sérhvert blað á blómi jarðar smáu“.
Þama hafa þau blöð orðið að víkja fyrir
blöðum sjoppunnar, sem, að vísu hafa
sinn boðskap að flytja.
Hinar ýmsu greinar íþrótta laða að sér
menn, sem búa yfir hæfileikum í þeirra
þágu. Skákfélögin hafa ekkert að gera
með menn, sem alltaf verða mát í fyrstu
leikjunum. Knattspymufélögin sækjast
ekki eftir manni, sem hnýtur í hverju
spori.
En ein er sú íþrótt, sem er í fyllsta
máta lítilþæg. Það er ritlistin. Það er vel
hægt að fá að fræða þjóðina um
menningarmál hennar, Iistir, íþróttir,
skemmtanir og daglegt líf yfirleitt, án
þess að vera sæmilega sendibréfsfær.
Nú er farið að segja okkur, að alþýða
manna skilji ekki málið sem hingað til
hefur verið talað. Prófessor nokkur
kvartar um, að fólk sé illa að sér í sögu,
vegna þess, að það hafi lesið kennslubók
Jónasar Jónssonar, og málfar hennar sé
svo torskilið.
Ég hef aldrei hitt svona skilningsdauft
fólk. En ef það er til einhvers staðar,
þar sem skólagangan er lengst, mæli ég
með því að það fái nefnda bók í
hendurnar, ásamt tækifæri til að blanda
geði við þá, sem læsir eru á bókina.
Nýtt mál ryður sér til rúms.
Ný-íslenzkan, þessi blendingur úr
afvegaleiddri ensku, slangurmáli blaða-
manna og tæpitungu unglinga, mun bera
stofnanamálið ofurliði, þannig, að
Kennaraháskólamálið, sem ekki skilst,
nema með þar til gerðri orðabók, verður
einangrað fræðiritamál.
Þetta og þvílíkt er fólk að segja sín á
milli og velta fyrir sér framtíð íslenzk-
unnar. Það er nefnilega til fólk í
byggðum landsins, sem ekki verður
uppveðrað af kæti, þó að blað heimilis-
ins komi einn góðan veðurdag rauðrönd-
ótt eða bládröfnótt, með glænýjar
hórdómsfréttir frá París, Tyrklandi eða
Hollywood og lofi að gera lesendum
sínum glaðan dag - fyrir svolítið hærra
verð.
mmning
Olafur Björnsson fyrrum bóndi
að Núpsdalstungu í Miðfirði
í dag 27/8 1982 kl. 13.30 er
jarðsunginn frá Bústaðakirkju Ólafur
Björnsson fyrrum bóndi að Núpsdals-
tungu í Miðfirði.
Ólafur Björnsson var fæddur að
Núpsdalstungu í Miðfirði í Vestur-
Húnavatnssýslu þann 20. janúar 1893,
d. 19. ágúst 1982 á hjúkrunardeild
heilsuvemdarstöðvarinnar í Reykjavík.
Foreldrar hans voru: Björn Jónsson,
óðalsbóndi í Núpsdalstungu (f. 21. nóv.
1866, d. 12. maí 1938) og kona hans
Ásgerður Bjarnadóttir (f. 22. ágúst
1865, d. 26. sept 1942). Voru þau bæði
af merkum bændaættum í Húnaþingi.
Ólafur ólst upp í stórum systkinahópi
og var hann þriðji í röðinni af átta
börnum þessara merku Núpsdalstungu-
hjóna og verða þau talin hér í aldursröð.
1. Elstur var Bjami, bóndi á
Uppsölum í Miðfirði, f. 21. feb. 1890,
d. 230. jan. 1970.
2. Jón, klæðskeri í Reykjavík, f. 18.
maí 1891, d. 29. nóv. 1921.
3. Ólafur (f. 20. jan. 1893) sem nú er
nýlátinn. ,
4. Guðfinna, fyrmm húsfreyja í
Torfustöðum í Miðfirði, f. 18. júlí 1895,
d. 1. maí 1977.
5. Guðmundur, kennari á Akranesi,
f. 24. mars 1902.
6. Björn Leví, doktor í hagfræði,
búsettur í Reykjavík, f. 22. nóv. 1903,
d. 3. jan. 1956.
7. Elínborg Jóhanna, f. 28. nóv. 1906,
d. 7. ágúst 1981, húsfreyja á Bjargi á
Seltjamarnesi.
8. Yngst var fyrri konan mín, Guðný
Margrét, f. 2. júní 1908, d. 5. júní 1953.
Fóstursystir þeirra er Herborg Ólafs-
dóttir f. 10. jan. 1919, en hún kom
tveggja ára að Tungu.
Af framanskráðu sést, að Guðmund-
ur er nú einn á lífi þessara systkina.
Ekki kynntist ég Ólafi persónulega
fyrr en um það leyti, sem ég tengdist
þessu fólki. Þá hafði Ólafur búið
sjálfstæðu búi frá 1921,ásamt sinni
ágætu eiginkonu, Ragnhildi Jónsdóttur
frá Fosskoti í sömu sveit, mestu
fyrirmyndar konu.
Ragnhildur og Ólafur gengu í hjóna-
band 27. ágúst 1921. Böm þeirra em:
Kjartan f. 17. sept. 1923, deildarstjóri
hjá Sambandi ísl. samvinnufél., kvæntur
Jóhönnu Bjamadóttur. Jón f. 20. sept.