Tíminn - 05.09.1982, Side 8

8
SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1982
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn.
Framkvœmdaet)órl: Glall Slgurfisson. Auglýslngastjórl: Stolngrfmur Gfslason.
Skrlfstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgrelfislustjóri: Slgurður Brynjólfsson
■tltstjórar: Þórarinn Þórarlnsson, Elfas Snæland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúl: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórl: Krlstinn Hallgrfmsson. Umsjónarmafiur Helgar-Tlmans: Atll
Magnússon. Blafiamenn: Agnes Bragadóttlr, Bjarghlldur Stefánsdóttir, Elrfkur St.
Elrfksson, Frlfirlk Indrlfiason, Holftur Helgadóttir, Slgurður Helgason (Iþróttir), Jónas
Guftmundsson, Kristfn Lelfsdóttir, Skaftl Jónsson. Útlltstelknun: Gunnar Traustl
Gufibjörnsson. Ljósmyndlr: Gufijón Einarsson, Gufijón Róbert Ágústsson, Elln
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosl Krlstjánsson, Krlstfn
Þorbjarnardóttir, Marfa Anna Þorstelnsdóttlr. Rltstjórn, skrlfstofur og auglýsingar:
Sffiumúla15, Reykjavfk. Slml: 86300. Auglýsingasfmi: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og
86392.
Verfi f lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrift á mánufil: kr. 130.00.
Setnlng: Tæknldelld Tfmans. Prentun: Blafiaprent hf.
Aðalfundur Stéftar-
sambands bænda
■ Aðalfundur Stéttarsambands bænda hefur staðið
yfir síðustu dagana í Borgarnesi, og hefur ítarlega
verið sagt frá fundinum í fréttum Tímans.
Ingi Tryggvason, formaður Stéttarsambandsins,
flutti við upphaf fundarins ítarlega skýrslu um þróun
landbúnaðarins á liðnu ári og horfurnar framundan.
Hann benti á, að erfitt væri að gera sér grein fyrir
afkomu landbúnaðarins á árinu 1981. Pó væri ljóst,
að afkoma bænda hafi það ár verið mjög misjöfn.
Upplýsingar úr búreikningum bentu til laícara hlutfalls
milli hækkunar rekstrarkostnaðar og fjölskyldulauna
heldur en undanfarin ár. Erfitt árferði árið 1981 hefði
valdið lakari afkomu strax á því ári og það hafi haft
veruleg áhrif á þessu ári.
Ingi vék síðan að þeim vandamálum, sem við er að
etja í framleiðslumálum landbúnaðarins, og sagði þá
m.a.:
„Eins og kunnugt er hefur verið leitað til
ríkisvaldsins um stuðning til að reyna að ná
samkomulagi við sauðfjáreigendur, sem ekki eiga
búsetu sína og afkomu undir tekjum af sauðfjárrækt,
um fækkun fjár. Eess er að vænta að með þessum hætti
mætti styrkja nokkuð aðstöðu þeirra, sem lifa
einvörðungu eða nær einvörðungu á sauðfjárrækt.
Nauðsynlegt er að vakni fullur skilningur á því, að
víða um land þola byggðarlögin ekki neinn
umtalsverðan samdrátt í tekjum af sauðfjárræktinni,
og hagsmuni þessara byggðarlaga þarf að vernda ekki
síður en annarra.
íslensk bændastétt hefur nú möguleika á að
framleiða mun meira magn sauðfjár og nautgripa-
afurða heldur en innlendur markaður getur tekið við
og útflutningsbætur lögum samkvæmt nægja til að
tryggja fullt framleiðslukostnaðarverð fyrir á erlend-
um mörkuðum. Ef byggð á að haldast í landinu með
svipuðum hætti og nú er, þarf annað hvort að gerast,
að nýtanlegir markaðir fyrir sauðfjár- og nautgripa-
afurðir stækki eða nýjar búgreinar og eða önnur
atvinnustarfsemi rísi í sveitunum.
Stundum heyrist sagt, að byggðastefna sé ekkert
einkamál bændastéttarinnar og auðvitað er það rétt.
Þó hygg ég að viðgangur íslenskrar bændastéttar í
næstu framtíð verði mjög háður þeim almennu
viðhorfum til byggðastefnu, sem ríkjandi verða í
landinu. Stéttarsambandi bænda ber að vernda
hagsmuni bændastéttarinnar eftir því sem það getur
því fremst við komið. Ef bændastéttin á að halda
áfram að vera slíkt afl í þjóðfélaginu að tillit verði til
hennar tekið og hlustað verði á rödd bændanna, þarf
það hvort tveggja að gerast, að byggð og bændatala
haldist að minnsta kosti í horf i og verðmæti
framleiðslunnar aukist og leiði til betri lífskjara og
meira afkomuöryggis“.
Eað er rétt, sem fram kom hjá formanni
Stéttarsambandsins, að bændur hafa sýnt almennt
góðan skilning á þeim vandamálum, sem við er að fást
í landbúnaðinum, og sýnt hugrekki og raunsæi í
viðbrögðum við nauðsynlegum aðgerðum, sem
þrengja svigrúm einstaklingsins en eiga að leiða til
aukins öryggis fyrir heildina. Raunsæ og ábyrg viðhorf
bænda mættu vera öðrum, sem tamast er orðið að
stöðva atvinnutækin þegar vanda ber að höndum,
til fyrirmyndar.
-ESJ.
skuggsjá
Jan myrdal heitir umdeildur maður í
SVÍÞJÓÐ. Hann er sonur þeirra frægu hjóna Gunnar og Alva
Myrdal. Sjálfur er hann þekktur sem rithöfundur og fyrir
afskipti sín af stjómmáium. Ekki getur hann þó þakkað
/oreldram sínum fyrir það. Þvert á móti hefur þessi sonur
Myrdal-hjónanna verið í andstöðu við þau áratugum saman.
Síðustu fimmtán árin hefur hann ekki einu sinni talað við þau
eitt einasta orð. Og fjandskapurinn er gagnkvæmur.
í Svíþjóð hafa málefni Myrdal-fjölskyldunnar lengi vakið
athygli, og ekki mun draga úr því á næstu dögum. Jan Myrdal
hefur nefnilega skrifað sögu um æskuár sín. Bamdom nefnist
hún á sænsku, þ.e.a.s. Bamæska. Hann hóf að lesa hana í
útvarp í Stokkhólmi á föstudaginn var. Þar mun hún heyrast
í fjórtán þáttum fram í miðjan október. Síðan kemur hún út
á prenti. Þar gefur hann ófagra mvnd af foreldram sínum.
Ýmis atriði úr bókinni hafa þegar spurst út, auk þess sem Jan
Myrdal hefur rakið önnur í blaðaviðtölum síðustu dagana.
Við þann lestur mætti ætla að hann hefði nokkra ástæðu til
að vera argur út í hina frægu foreldra sína.
J AN SEGIR FRÁ DÆMIGERÐRI BERNSKUMINN-
INGU FRÁ VORDEGI ÁRIÐ 1935. Hann var þá sjö ára
gutti og stóð með skólatöskuna sína á bakinu í sporvagni,
sem gekk frá Odenplan til St. Eriksplan í Stokkhólmi. Tvær
virðulegar frúr stóðu rétt fyrir aftan hann og töluðu af mikilli
fordæmingu um hinn ægilega dreng, Jan, sem hin ungu og
gáfuðu Myrdalshjón hefður verið svo óheppin að eignast.
■ Jan Myrdal er nú 55 ára að aldri. Bók hans Bamæska,
sem hann hóf að lesa í sænska útvarpið á föstudaginn og sem
kemur út í bók í haust, lýsir æskuárum hans á heimili hinna
þekktu Myrdalshjóna.
„Hún hlýtur að hafa
tekið eftir því að
hún átti barn...”
— endurminningarbók Jan Myrdals sýnir Gunnar
og Alva Myrdal í dökku ljósi
Þessar prúðu frúr vissu að sjálfsögðu ekki að pilturinn stóð
fyrir framan þær og létu því gamminn geysa. Þarna fékk Jan
í fyrsta skipti að heyra það, sem altalað var í mennta- og
stjómmálakreðsum í Stokkhólmi, að Jan litli Myrdal væri
siíkur gallagripur, að hann væri að gera foreldrana alveg
sturlaða. Á þessum tíma hafði Gunnar Myrdal nýlega verið
kjörinn þingmaður, og móðirin, Alva, var á fullri ferð upp á
við í sínu starfi. Þau urðu síðar bæði ráðherrar í stjórn
jafnaðarmanna; fyrst Gunnar, sem var viðskiptaráðherra um
árabil, og síðar Alva, sem þar að auki varð sendiherra á
Indlandi. Og þau urðu bæði fræg á alþjóðavettvangi fyrir störf
sín og eru enn í dag, nú 84 og 80 ára gömul.
Jan litli flýtti sér út úr sporvagninum á næstu stoppustöð.
Hann gerði sér fulla grein fyrir því, að þessi slæmu ummæli
um hann hlutu að vera frá foreldrunum sjálfum komin, en á
þeim tíma var það talið svo fínt og nútímalegt að ræða
opinskátt við vini og kunningja um fjölskyldumálin. Jan átti
oft eftir að heyra niðrandi ummæli um sig á æskuárunum, en
þessi atburður festist öðram fremur fast í minni hans og er
þar Ijóslifandi enn í dag 47 árum síðar. Og orðrómurinn um
að hann væri vandræðabam fylgdi honum til fullorðinsáranna.
í endurminningabók Jan Myrdals kemur greinilega í Ijós
hversu erfitt getur verið að sameina takmarkalitla
metnaðargirnd í starfi og ástúðlegt samband við böm sín.
Enda fór það svo, að Gunnar og Alva völdu starfið fremur
en barnið.
„Þegar ég var mjög ungur var mér komið fyrir hjá afa mínum
og ömmu af því að Gunnar og Alva vora með allan hugann
við nám og starf og dvöldu þar að auki mikið erlendis", segir
Jan Myrdal í blaðaviðtali. „Afi var töfrandi maður, fátækur
bóndasonur sem reif sig upp og varð jarðeigandi um aldamótin
einmitt þar sem ég og kona mín, Gun, búum núna, um 60
kílómetra vestur af Stokkhólmi. Hann varð auðvitað eins
konar faðir í mínum augum, og amma, sem lést árið 1956
kom mér í móðurstað.
Þegar afi lést árið 1934 og Alva og Gunnar komu heim, var
ég fluttur til líkamlegra foreldra minna í Stokkhólmi, en ég
þekkti þau ekki og við áttum ekki saman.
1 ævisögu sinni segir Alva ekki frá því með einu orði að ég
hafi fæðst árið 1927. Hún skrifar, að á þeim tíma hafi hún
verið að skrifa ritgerð um draumakenningar Freuds, en hún
hlýtur að hafa tekið eftir því, að hún átti barn, þótt það hafi
augsýnilega ekki haft mikil áhrif á hana. Þau vora bæði
niðursokkin í starf sitt. Ég ásaka þau ekki, en við urðum að
sjálfsögðu að mjög ólíkum manneskjum. Ég elskaði dýr. Það
skildu þau ekki, og bernskudrauma mína skildu þau ekki
heldur. Þegar á fjórða áratugnum var talað um mig í hópi
róttækra í Svíþjóð og Danmörku sem vandræðabarn
Myrdalhjónanna, og þar var opinskátt talað um, hvað það
væri leiðinlegt að Myrdalshjónin skyldu vera svo óheppin að
eignast mig. Og það þótt aðrir í fjölskyldunni litu ekki á mig
sem neitt vandamál.
Það má kannski líta á þessa bók sem tilraun til að veita illa
umtöluðu barni uppreisn."
Samskipti jan við foreldrana urðu ekki
VINSAMLEGRI MEÐ ALDRINUM. Þvert á móti urðu þau
óvægnari þegar Jan komst til vits og ára, að ekki sé talað um
eftir að hann fór að stunda ritstörf og skipta sér af
stjórnmálum. Hann varð fljótt mjög vinstrisinnaður, og á
tímum Víetnammótmælanna fyrir um fimmtán árum eða svo
varð hann fremstur í flokki þeirra sem andmæltu stríðinu -
einmitt á sama tíma og Aiva, móðir hans, sat í sænsku
kratastjórninni.
„Þessi bók er ekkert uppgjör við foreldra mína, því það
uppgjör hefur þegar farið fram,“ segir Jan. „Meðan á
Víetnamstríðinu stóð lýsti Gunnar því yfir, að ég ætti að fara
og deyja fyrir málstaðinn á hrísgrjónaekram Víetnams í stað
þess að taka þátt í mótmælum gegn sænsku jafnaðarmanna-
stjórninni, og þau ummæli bentu nú ekki beinlínis til mikillar
föðurástar. Herbert Tingsten var sá eini, sem svaraði þessu
og sagði að það væri siðlaust að rökræða á slíkan hátt. Á
tímum Víetnam-stríðsins slitnuðu síðustu tengslin á milli
okkar. Alva sat í ríkisstjórninni og sendi iögregluna til þess að
lemja á mótmælendum, og mig átti að draga fyrir rétt fyrir
að hafa æst fólk til óspekta. Þetta gerðist fyrir löngu síðan,
en síðan höfum við ekki haft neitt persónulegt samband. Það
samband hafði að vísu ekki verið mikið fyrir, en eftir þetta
höfum við ekki hist.“
Fjölskyldudrama Myrdalanna í Svíþjóð á sér þannig
djúpar rætur og hefur staðið áratugum saman, oft á tíðum
opinberlega. Sumir hafa líkt þessum átökum við tilfinninga-
ríkt ieikrit eftir annan Svía, Strindberg. Munurinn er bara sá,
að í þessu drama eru leikararnir sjálfir aðalpersónurnar.
Nýja bómn eftirjan myrdal endar árið
1937 ÞEGAR JAN VAR ORÐINN TÍU ÁRA GAMALL.
Hann lýsir því þarna fyrst og fremst biturri reynslu sinni á
fyrstu þroskaárunum áður en pólitísk deilumál gerðu
sambúðina milli Jans og foreldranna enn erfiðari. Og það eru
ekki bara Gunnar og Alva sem fá neikvæða dóma; systir hans,
Sissela, fær líka sinn skammt. „Hún er jafn fölsk og trékróna
og hefur alltaf verið það,“ segir Jan í bókinni. „Hana vantar
persónulegan tón. Vafalaust finnst henni það ekki. Mér finnst
að Sissela, mögur og með amerískt, Ijóst hár, stífa
andlitsdrætti og með sína hvellu rödd og stuttar, kuldalegar
og tilefnislausar hlátursgusur í miðjum setningum, sé alveg
ótrúlega einkennandi háskólarektorsfrú frá Harvard. Ég læt
öðram eftir að töfrast. Samskonar fólki og þeim, sem létu
töfrast af Alva á sínum tíma. Og það er sennilega kjarni
málsins. Sissela og Alva líkjast mjög hvor annarri, og þær era
mér báðar jafn framandi."
Þegar nánustu fjölskyldu er lýst með slíkum hætti má búast
við andsvörum. Jan Myrdal var að því spurður, hver hann
teldi að yrðu viðbrögð Gunnars og Alva við bókinni:
„Ja, Gunnar er vanur að segja að ég sé brjálaður, og það
mun hann vafalaust endurtaka núna“, svaraði hinn reiði sonur.
Hann segir jafnframt að eftir nokkur ár muni framhald
þessarar sögu birtast, þar sem fjallað verði um unglingsárin.
Saga Myrdalsfjölskyldunnar heldur því áfram fyrir opnum
tjöldum. Kannski Svíar geti þar fundið efni í sitt Dallas?
- ESJ.
Elías Snæland
Jónsson skrifar