Tíminn - 13.10.1982, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 1982
tekinn tali
■ „Sem kjörinn þingmaður tel ég mig bera
þá ábyrgð að breyta í hvívetna eftir því, sem
landi og þjóð er fyrir bestu að mati eigin
samvisku. Þess vegna tel ég fráleitt að
„leyfa“ minnihluta þingsins að fella nauðsyn-
legar aðgerðir með ófyrirsjáanlegum afleið-
ingum og hella þannig yfir þjóðina feiknar-
legum efnahagsvanda“.
orðum um stöðu efnahagsmála í ríkjun-
um í kringum okkur, sem er í raun
umgjörð efnahagsmála okkar.
Á fslandi hefur sjávarafli mjög dregist
saman og markaðir mikilvægra afurða
reynst erfiðir.
Sjávarafli hefur fyrstu 8 mánuði þessa
árs dregist saman um 30% . í tonnum og
16% í verðmætum miðað við sama tíma
í fyrra. Þorskafli hefur minnkað úr 384
þúsund tonnum jan-ágúst 1981 úr 302
þúsund tonn á sama tírna á þessu ári.
Loðnuaflinn hefur minnkað úr 188
þúsund tonnum í 13 þúsund tonn á sama
tíma.
Miklir erfiðleikar hafa verið með sölu
á skreið og kjöti og líkur á birgðasöfnun
í síld. Bandaríkjamarkaður fyrir freð-
fiskinn er auðvitað í hættu þegar
Kanadamenn bjóða sinn fisk á miklu
lægra verði og berjast jafnframt um á
hæl og hnakka að auka gæðin.
Vöruútflutningur hefur dregist saman
um 12-13% það .sem af er árinu 1982
miðað við 1981 og viðskiptakjör hafa
versnað líklega um 2% á þessu ári.
Hallinn á viðskiptum við útlönd er talin
muni nema 10.4% af þjóðartekjum 1982
eða um 3.000 miljónum króna.
Minnkun útflutningstekna hefur í för
með sér að hlutfall greiðslubyrði
hækkkar. Talið er að á þesu ári muni
erlendar skuldir nema um 45% þjóðar-
tekna og greiðslubyrðin verða 23% af
útflutningstekjum. Öllum hlýtur aðvera
ljóst, að þetta er erfið staða.
Menn bera gjarnan saman við erfið-
leikaárin 1967-68. Þá minnkuðu út-
flutningstekjur jafnvel enn meira en
nú,en aðstaðan var önnur. Markaðir
voru vaxandi og hækkandi og fram-
undan var útfærsla fiskveiðilögsögunnar
með stórauknum sjávaraflaíslendinga.
Nú er aðstaðan í umheiminum erfiðari,
flestir fiskistofnar fullnýttir og erfitt að
nýta orkulindimar til aukinnar fram-
leiðslu, þegar orkufrekur iðnaður á í
miklum erfiðleikum, sbr. álverið og
kísilmálmjárnverksmiðjuna.
Minnkun útflutningstekna hefur haft
þær afleiðingar, að kaupmáttur í landinu
hefur verið meiri en kaupmáttur
landsins út á við.
Við þesar aðstæður ákvað ríkistjórnin
að grípa til efnahagsaðgerða.
Hvað er framundan?
Spár benda til að framfærsluvísitala
muni hækka um 17-18% 1. nóv. n.k.
Vegna bráðabirgðalaganna munu verð-
bætur á laun hins vegar' aðeins hækka
um 7-8%. Lánskjaravísitala hefur hækk-
að mjög að undanförnu og nú líklega
um 80% á ársgrundvelli. Það mun
valda mörgum erfiðleikum við að standa
í skilum með verðtryggð lán. Þau mál
þarf að athuga sérstaklega.
f efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar er
gert ráð fyrir að vísitölukerfinu verði
breytt. Að verðmiðunarkerfi launa
verði breytt. Þjóðhagsstofnun telur, að
með aðgerðunum 1. des. og breyttu
vísitölukerfi verði verðbólga ársins 1983
40% ef ekki verði frekar að gert.
Líkur benda til áframhaldandi sam-
dráttar þjóðartekna á næsta ári. Ekki
er á að treysta að sjávarafli aukist á
næsta ári. Áhrif erfiðleikanna á þessu
ári munu koma skýrar fram á næsta ári
og menn verða því á árinu 1983 að
reikna með minnkandi kaupmætti á því
ári, minnkandi einkaneyslu og sam-
drætti í fjárfestingu.
Meginmarkmiðið hlýtur að verða að
draga úr viðskiptahalla á næsta ári.
íslendingar geta ekki haldið áfram að
lifa við svona mikinn halla og skulda-
söfnun í kjölfar hans. En erfitt mun
reynast að draga úr viðskiptahallanum
án aflaaukningar.
Stjórnmálastaðan.
Þær aðgerðir, sem ríkisstjórnin greip
til, eru viðnámsaðgerðir til að draga úr
verðbólgu og viðskiptahalla. Aðgerð-
unum fylgdi yfirlýsing um viðbótar-
ráðstafanir, s.s. breytingu á vísitölu-
kerfi, breytingu á orlofslögum og
sérstakrar láglaunabætur til þeirra er
verst standa að vígi að taka á sig
kjaraskerðingu.
Stjórnarandstaðan hefur ítrekað gefið
út yfirlkýsingar um að hún æmuni fella
bráðabirgðalögin. Þingflokksformenn
beggja stjórnarandstöðuflokkanna hafa
látið það koma skýrt fram.
Menn velta því nokkuð fyrir sér
hvernig stjórnarliðar skuli bregðast við
í þessari stöðu. 1 því efni skiptast menn
í flokka. Sumir telja réttast að leggja
bráðabirgðalögin strax fram í neðri deild
og láta það koma fram strax hvort
stjórnarandstaðan ætlar að fella þau.
Falli lögin verður að efna til kosninga í
vetur. Þeir sem þannig vilja fara að telja
flestir að stjórnarandstaðan muni
guggna á því að fella lögin. Felli hún hins
vegar lögin verði hún ber að því að vilja
fyrst og fremst ríkisstjórnina feiga og þá
líklega undir kjörorðinu: „Skítt með
þjóðarhag."
Sumir telja hins vegar rétt að leggja
lögin strax fram í efri deild, láta lögin fá
þingræðislega meðferð í báðum deildum
og nefndum og beita nokkru málþófi
þannig að lögin komi ekki til atkvæða í
neðri deild fyrr en eftir 1. des., en þá
hafa þau tekið gildi.
1 því tilviki mundi stjórnarandstaðan
tæpast fella skerðingu verðbótanna, en
hins vegar fella alla tekjuöflun ríkis-
stjórnarinnar og þar með ríkisstjórnina.
Þá er líklegast að kosningar verði í mars
- apríl 1983.
Loks eru þeir, sem vilja þæfa málið
og láta bráðabirgðalögin ekki koma til
atkvæða fyrr en undir þinglok, þing þá
rofið og kosið í lok júní '83. Þessi leið
er að kmínu viti engan veginn fær og
fráleit.
Fyrst í stað var ég þeirrar skoðunar,
að réttast væri að leggja lögin strax fram
í neðri deild og láta reyna á hvort þau
hefðu kþingmeirihluta. Mér virtist
stjórnarandstaðan standa kviknakin
frammi fyrir þjóðinni ef hún felldi lögin,
ber að því að taka pólitíska skyndihags-
muni fram yfir þjóðarhag.
En eftir því sem ég hef velt málinu
meira fyrir mér, hefur mér orðið betur
Ijóst að það er illa verjandi að gefa
stjórnarandstöðunni þannig færi á að
fella lögin. í því sambandi vil ég benda
á eftirfarandi atriði:
1) Bráðabirgðalögin eru aðeins hluti af
heildaraðgerðum í efnahagsmálum.
Hinn hlutinn eru lagafrumvarp um
láglaunabætur, breytingar á vísitölu-
kerfinu og breytingar á orlofslögum.
Auðvitað á að ræða þessar aðgerðir
í heild, en ekki láta stjórnar-
andstöðuna velja út úr á þann hátt
sem hún vill ræða og fella. Þess vegna
þurfa öll þessi lagafrumvörp að koma
fram strax þannig að fjalla megi um
þau með bráðabirgðalögunum.
2) Það getur ekki verið rétt í þeirri
efnahagsstöðu sem við erum í að
leggja spilin beint í hendurnar á
óábyrgri stjórnarandstöðu. Það
getur ekki verið rétt að láta óábyrga
stjórnarandstöðu í minni hluta ráða
ferðinni og nota úrelta deildaskipan
þingsins til þess að fella bráðnauðsyn-
legar viðnámsaðgerðir.
3) Það getur ekki-verið rétt að láta
óábyrgan stjórnarandstöðuminni-
hluta fella efnahagsaðgerðir og
steypa þannig yfir þjóðina 80-90%
verðbólgu og stórauknum við-
skiptahalla og þar með aukna
erlenda lántöku.
4) Reyndar telja sumir, að stjórnar-
andstaðan muni ekki treysta sér til
að fella bráðabirgðalögin þegar til
kemur. En það getur ekki verið rétt
að taka áhættuna af því að gefa
stjórnarandstöðunni þetta tækifæri.
Til þess er allt .of mikið í húfi.
5) Sem kjörinn þingmaður tel ég mig
bera þá ábyrgð að breyta í hvívetna
eftir því, sem landi og þjóð er fyrir
bestu að mati eigin samvisku. Þess
vegna tel ég fráleitt að „leyfa“
minnihluta þingsins að fella nauðsyn-
legar aðgerðir með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum, og hella þannig yfir
þjóðina feiknarlegum efnahags-
vanda.
6) Stjórnarandstaðan beitir iðulega
málþófi á þingi til þess að tefja
framgang mála. Minnihlutinn kemur
þannig í veg- fyrir að meirihluti
þingsins geti afgreitt mál, sem
þingstyrkur er fyrir. Ég tel því ekkert
athugavert við það þó meiri hluti
þingsins flýti ekki afgreiðslu bráða-
birgðalaganna fyrir 1. des.
7) Vegna deildaskiptingar þingsins
hefur minnhlutinn ærin tækifæri til
þess að fella ríkisstjórnina. Það er
unnt að gera það með því að fella
alla tekjuöflun stjórnarinnar. Þá er
henni ekki lengur stætt.
Þingræðislega séð sé ég ekki allan
mun á því hvort stjórnarandstaðan
fellir ríkisstjórnina um miðjan
nóvember eða í byrjun desember.
Það hefur hins vegar feiknarleg áhrif
á efnahag landsins, hvort þetta
skeður þannig þrem vikum fyrr eða
seinna.
Ábyrgir stjórnarþingmenn geta
ekki leikið sér að því að láta
minnihluta, óábyrga stjórnarand-
stöðu, ráða svona hlutum.
8) Falli bráðabirgðalögin fyrir 1. des.
svo rjúfa verði þing og efna til
kosninga er í óefni komið.
Það tekur um 2 mánuði að
undirbúa kosningar og getur tekið
2-3 mánuði að mynda nýja ríkis-
stjórn. Sú ríkisstjórn þarf síðan
einhvern tíma til að koma sér saman
um efnahagsaðgerðir.
Af þessu gæti leitt að enginn hefði
vald til að grípa til viðnámsaðgerða
í um það bil hálft ár. Á meðan mundi
verðbólgan æða áfram stjórnlaust og
viðskiptahallinn við útlönd aukast og
þar með erlendar lántökur. Auðvitað
hljóta ábyrgir stjórnmálamenn að
reyna að koma í veg fyrir slíkt ástand.
9) Falli efnahagsaðgerðirnar fyrirl.des.
með þeint afgleiðingum, sem ég hefi
hér lýst, mun þessi ríkisstjórn fá
slæma dóma. Menn munu lengi
/ minnast efnahagsástandsins þegar hún
fór frá, en líklega fljótlega gleyma
óábyrgri minnihluta stjórnar-
andstöðu sem felldi nauðsynlegar
viðnámsaðgerðir.
10) Efnahagsmálin heyra undir forsætis-
ráðherra og hann situr í efri deild
þingsins. Af þeirri ástæðu, þó ekki
væru fleiri, hlýtur að teljast eðlilegt
að hann leggi frumvarp sitt fram í
sinni deild.
Ég ætla að láta þeim eftir, sem vilja
láta reyna strax á atkvæðagreiðslu í
neðri deild, að rökstyðja sitt mál.
Sjálfsagt má finna nokkur rök fyrir
þeirri skoðun, þó mér finnist andrökin
yfirgnæfandi.
Nú ríður á að menn hugleiði stöðuna
vel. Framundan er vafalaust tími
talsverðra átaka.
Tvö námskeið á vegum
Félagsmálaskóla
Framsóknarflokksins:
jfEru opin
öllum fram
sóknar-
mönnum
ff
— segir Einar Hardarson,
skólastjóri félagsmálaskólans
■ Nú hefur ekki mikið borið mikið
á Félagsmálaskóla Framsóknar-
flokksins. Hvernig er starfsemi hans
háttað?
Þó ekki hafi borið mikið á
starfsemi skólans hefur hún verið
talsverð og vandað til þess sem gert
hefur verið. Skólinn hefur haldið
félagsmálanámskeið, fræðslufundi
um ýmis dægurmál, gefið út bækling
um fjölskyldumál og komið því til
l.eiðar ásamt FUF í Reykjavík
að keypt hafa verið dýr kennslutæki
og m. fl. Ein ástæðan fyrir því að ekki
hefur borið mikið á skólartum er sú
að mörg þeirra námskeiða sem
haldin hafa verið hafa ekki verið
auglýst.
Þú segir að keypt hafi verið tæki
til kennslu. Hver eru þessi tæki?
Þetta eru fullkomið myndupp-
tökuband, myndatökuvél, ljós,
hljóðupptökutæki og annað sem
með þarf. Þessi tæki munu auðvelda
kennslu í ræðumennsku og hvers
konar framkomu og gera hana mun
markvissari þar sem fólki verður
ekki aðeins sagt hvernig það kemur
fyrir heldur fær það að dæma um
hvernig frammistaða þess hefur
verið.
Nú hafið þið auglýst tvö námskeið
í október, er skólinn að breyta um
stefnu og fara að starfa meira
opinberlega?
Ég held að það sé langsótt að tala
um stefnubreytingu, skólinn hefur á
hverju ári haldið nokkur opin
námskeið. Hins vegar stendur til að
fjölga þeim námskeiðum sem auglýst
verða. Áætlað er að eitt til tvö
námskeið verði haldin í nóvember og
í febrúar, mars og apríl verða einnig
haldin námskeið sem auglýst verða
síðar. Engu að síður er skólinn opinn
þeim sem óska eftir sérstökum
námskeiðum fyrir afmarkaða hópa.
Ég tel Iíka eðlilegt ef félagssamtök
eða hópar innan Framsóknarflokks-
ins hyggja á námskeiðahald að þeir
hafi samráð og samstarf við Félags-
málaskólann. Skólinn mun eftir
bestu getu verða við óskum þeirra.
Vil ég undirstrika það við lands-
byggðarmenn að þeir hafi samband
við skólann og fái notið þeirra tækja
sem hann hefur.
Hvernig fer námskeiðið í sjón-
varpsframkomu fram?
Námskeiðið hefst á ítarlegum
fyrirlestri um hvernig menn eigi að
haga sér fyrir framan sjónvarps-
myndavélar og hvernig ekki. Inn í
fyrirlesturinn fléttast starf frétta-
manna, samskipti við þá og margt
fleira sem mjög þarflegt er að vita
fyrir þá sem eiga eftir að koma fram
í sjónvarpi. Síðan hefjast verklegar
æfingar þar sem reynt er að líkja sem
mest eftir þeirri aðstöðu sem er fyrir
framan sjónvarpsmyndavélamar. Til
námskeiðs þessa sem fer í hönd um
næstu helgi höfum við fengið mjög
hæfan stjórnanda. Það þarf ekki að
fara í neinar grafgötur með það að
öllum trúnaðarmönnum flokksins og
þeim sem gegna ábyrgðarstörfum
fyrir hann er nauðsynlegt að sækja
a.m.k, eitt slíkt námskeið. Nám-
■ Einar Harðarson.
skeiðið er opið öllum framsóknar-
mönnum og verði meiri aðsókn
heldur en hægt' er að taka á móti á
þetta námskeið mun annað verða
haldið fljótlega.
Hvernig fer stjórnmála og félags-
málanámskeiðið fram?
Þetta er hefðbundið félagsmála-
námskeið með kennslu í fundar-
störfum og félagsmálum en auk þess
verða flutt þrjú erindi af forystu-
mönnum flokksins um stjómmála-
viðhorfin, stjómmálaviðhorfin og
Framsóknarflokkinn og um efna-
hagsmál. Þetta er auðvitað gert til að
auka skilning þátttakenda á stjórn-
málum og gera þá hæfari til að svara
fyrir um stefnu flokksins úti í
þjóðfélaginu. Fluttur verður fyrir-
lestur um nútíma stjórnun og fjallar
hann um hvernig stjórnanda beri að
haga sér við stjórnun, eðli stjórnunar
og m.fl. Auk þessara atriða munu
sjónvarpsupptökutækin koma mikið
við sögu.
Þetta námskeið er ætlað fólki á öll-
um aldri sem vill auka við þekkingu
sína á stjómmálum, bæta framkom-
una í ræðustól og verða betri
ræðumenn. Ég vil því hvetja alla
unga menn og konur sem vilja taka
þátt í skipulagsbundnu starfi Fram-
sóknarflokksins og berjast fyrir
auknu fylgi flokksins að láta ekki
svona námskeið fara fram hjá sér.
Hver er framtíðarstefna skóians?
Hún er ‘ áframhaldandi starf af
þessu tagi, að auka þekkfngu á stjórn
og félagsmálum innan Framsóknar-
flokksins, að gera framsóknarmenn
hæfari til að starfa með öðram í
þjóðfélaginu, að þjálfa upp unga
menn og konur til að taka við
stjómartaumum þjóðfélagsins og
síðast en ekki síst að vinna að
útbreiðslu þekkingar á störfum og
stefnu Framsóknarflokksins.