Tíminn - 14.11.1982, Blaðsíða 24

24________________
erlendir leigupennar
SUNNUDAGUR 14. NÓVEMBER 1982.
FILMAD VIÐ
FRÍRÍKISPORT
■ (Þetta er grein númer tvö um
þátttöku undirritaðs í framleiðslu sjón-
varpsmyndaseríu sem ætluð er til dön-
skukennslu og byrja á að sýna í íslenska
sjónvarpinu innan skamms. í fyrri
greininni sem birtist fyrir allnokkru
sagði frá því hvernig ég, snauður
leiklistarhæfileikum og - metnaði, lét
þvælast inní að leika hlutverk í þáttun-
um.)
Ég átti að fara að leika rugludall. Allt
var tilbúið sögðu þeir, eins og ungir
menn á stríðstímum bíða eftir að verða
kallaðir í herinn beið ég eftir kallinu um
að mæta fyrir framan upptökuvélarnar;
í þeim átökum var svo sem engin ástæða
til að óttast um líf sitt, en ég reiknaði
með að stofna mannorðinu í hættu.
Þetta var þvílíkur asni sem ég átti að
leika, eða öllu heldur véra, því aldrei
átti ég að æfa neitt rulluna, leikstjórinn
hafði mér ekkert að segja, ég sá ekki
einu sinni almennilegt handrit.
Ég hef áður sagt frá þessum undarlega
manni, honum Kjartani, sem var djúpt
sokkinn í eigið hugarvíl og lánleysi og
týndur í Kaupmannahöfn. Ástæða ógæf-
unnar var ráðgáta verksins, hugmyndin
í handritinu var sú að gefa þá skýringu
á sjálfsmorðsþönkum unga mannsins að
hann hafi tapað tíuþúsund krónum ári
áður í einhverjum fíránlegum keiluspils-
bissness.
Af mörgum kauðalegum atriðum
verksins átti þetta kannski norðurlanda-
metið, samt þurfti harðsnúnasendinefnd
ofan af íslandi til að fá því breytl, eftir
stormasama fundi með hurðaskellum og
látum féllust dönsku framkvæmdaaðil-
arnir á að þetta væri ótækt.
En þá þurfti nýja hugmynd í staðinn.
Það átti að fara að hefja kvikmyndatök-
urnar en allt var í steik. Ríkisstjórnir
íslands og Danmerkur voru búnar að
leggja fram tugi milljóna til þessa
verkefnis, undirbúningurinn hafði staðið
í meira en ár, í tengslum við myndina
var verið að vinna að tuttugu útvarps-
þáttum og hver gáfumanna kepptist við
samningu kennslubókar, en ennþá vant-
aði samt ástæðuna fyrir nærveru einnar
af sentralfígúrum verksins.
í þessum vandræðum var einhver
orðinn svo desperat að hann hringdi í
mig, til að athuga hvort ég hefði
einhverja hugmynd.
Ég veit ekki neitt, var svarið, ég bara
vinn hérna.
- Já en mér datt nú sísona í hug að
þar sem þú átt að leika þennan dreng,
þá hefðirðu kannski einhverja ídeu...
- Þið vitið sem sagt ekkert hvað þið
eigið að gera við þessa persónu? spurði
ég-
- Nei.
- Sleppiði henni þá!
Ekki var farið að mínum ráðum,
heldur var dregin fram ný ástæða fyrir
hegðan þessa vesæla manns, ákveðið var
að láta koma fram í lok þáttaseríunnar
að hann væri kominn á kaf í eiturlyfja-
sölu.
Nú gæti einhverjum virst ansi langur
vegur þama á milli, að vera taugabilaður
og mannfælinn af einskærri minnimáttar-
kennd, og hinsvegar þess að vera var
um sig að hætti þeirra sem stunda
ólöglega iðju, vera í þeim gróðavænlega
en harða bransa að versla með dóp.
Þetta myndi krefjast breyttrar fram-
komu mannsins á öllum sviðum. En
enginn tími reyndist til að hugsa um það.
Seinna frétti ég að það hafi verið
upphaflega hugmyndin áður en byrjað
var að vinna að handritinu, að drengur-
inn skyldi vera harðsvíraður narkógang-
ster, en henni hafi þá verið hafnað á
þeim forsendum að þarmeð væri verið
að gefa þeirri goðsögn undir fótinn að
annar hver ungur maður sem til Kaup-
mannahafnar kæmi lenti beint í eitur-
lyfjasukkinu. En hún var sem sagt
dregin fram aftur á síðustu stundu, eftir
að búið var að skrifa handritið með allt
öðrum formerkjum.
Svo kom kallið.
Það var kannski vel við eigandi að það
fyrsta sem sæist til Kjartans væri í
hippafríríkinu K.ristjaníu. Að kvöldi
dags um miðjan júlí 1981 var mér sagt
að mæta þangað að hliðinu í kvikmynda-
töku daginn eftir.
Eldsnemma um morguninn börðu að
dyrum hjá mér tvær miðaldra konur,
sem sögðust hafa umsjón með förðun og
leikbúningum. Nú átti að fara að dubba
mig upp í rulluna.
Ég átti að leika ræfil og útigangsmann
sem svaf í portum og skifti sjaldan um
föt, eða aldrei. Skítugur eftir því. Fyrst
var makað klístri og gumsi í hausinn til
að gera mig úfinn og tættan. Það
heppnaðist vel. Svo var mér sagt í hvaða
lörfum ég átti að ganga, gömlum
sandölum, snjáðum gallabuxum, hvítum
nærbolsræfli og upplitaðri vaffhálsmáls-
peysu, hún var úr grófri ull og eins og
sandpappír viðkomu. Hvíti bolurinn var
skjannabjartur og glænýr útúr búð, til
að gera hann ellilegri var makað í hann
einhverju sem líktist skósvertu; eftir það
leit hann út eins og glænýr nærbolur sem
hefur kámast af skósvertu, ég var eins
og skóburstari sem hefur bara verið einn
dag í faginu. Þangað til ég var kominn í
peysuna, þá var ég eins og breskur
pervert úr sjónvarpsleikriti fra BBC.
Svo var ég látinn bera sót í andlitið á
mér og málaðir bl’áir baugar undir augun
og svo sögðu þær bæbæ. Þetta var
klukkan hálfníu um morguninn. Fimm
tímum seinna átti ég að vera mættur
niðrað Stínu.
Að heiman og þangað er uþb. 20
mínútna gangur, meðan ég skundaði þá
leið fékk ég tortryggnar augngotur frá
öðrum vegfarendum, ekki skánaði held-
ur útlit mitt við það að á leiðinni gerði
úrhellisdembu yfir sótið og förðunina.
Það var nýstytt upp þegar ég kom á
staðinn, þar var verið að kippa yfir-
breiðslum ofan af myndavélum og
tækjum og hollívúddliðið var að draga
saman regnhlífarog koma undan skýlum
og þakskeggjum. Ég gaf mig fram við
liðið, einhver rétti mér máttlausa hönd
og sagði mér að bíða. Ég tyllti mér á
drumb við lúinn húsgafl sem einhvern-
tíma hafði verið málaður bjartsýnis-
legum myndum af blómum og sólarupp-
rás.
íslensk stúlka, aðalpersóna verksins,
átti samkvæmt handritinu að koma
þarna inn í Kristjaníuspillinguna í leit
að þessum Kjartani vesaling, sem ég átti
að leika. Stelpan Hildur var eins og
elsku fermingarstelpan hennar mömmu
sinnar; sviphrein björt og kjút, stundum
undirleit. Beibífeis. Sterk siðferðis og
réttlætiskennd skein úr svipnum. Állur
karakterinn minnti á persónu úr barna-
bók eftir Þóri S. Guðbergsson. Hún átti
að koma í fylgd afalegs eftirlaunadana
sem hún hafði fengið herbergi hjá, hann
gekk henni í föðurstað samkvæmt hand-
ritinu; þar að auki átti hann að verða
pínulítið afbrýðisamur síðar meir þegar
hún fer að dandalast með dönskum
strákum (úrvalsmönnum til munns og
handa að sjálfsögðu).
Fyrst áttu þau að leiðast inn um hliðið.
Tækjamennimir slilltu græjumar og á
meðan stóðu Beibífeis og sá gamli á
gangstéttinni hinum megin við götuna
og biðu eftir að vera gefið merki um að
þau mættu labba af stað. Þegar réttu
birtuskilyrðin gáfust var þeim veifað.
Þau sáust nálgast og voru í hróksam-
ræðum, hún horfði stóreyg og undrandi
eins og nýfæddur hvolpur á heiminn en
sá gamli jammaði veraldarvanur og
benti með stafnum í kringum sig. Þegar
þau vom að nálgast vélina dimmdi
skyndilega í lofti og upptakan var
stöðvuð. Nokkrum sekúndum síðar
dundi regnskúr úr himni, aftur var breitt
yfir vélamar, prímadonnan var drifin
inní bíl svo sólskinssvipurinn ringdi ekki
niður, aðrir drógu sig í hlé en ég sat eftir
á dmmbnum og reyndi að losna við tvo
menn í skinnfeldum sem tíndu af sér
lýsnar og endurtóku í sífellu orðin „fed
afghan!" Eftir langa mæðu var hóað í
bílinn, ég mætti heldur ekki rigna niður.
Ég settist aftur í sendiferðabíl sem var
fullur af tækjum og drasli og másandi
fólki. Feitlaginn miðaldra dani sem
sagðist aðstoða við smíði sviðsmynda
gaf sig á tal við mig og dró ölflösku uppúr
kassa sem hann sat á.
Svo stytti upp og önnur tilraun var gerð
til að filma inngönguatriðið. Þegar allt
var orðið klárt var skötuhjúunum skipað
að bíða handan götunnar. Vandræðin
voru þau að enginn var á ferli á svæðinu,
en hugmyndin var hinsvegar sú að láta
leikarana ganga gegnum hóp dæmigerðra
Kristjaníubúa. Eftir langa mæðu nálguð-
ust nokkrar fyllibyttur og hippahjón
með skræpóttan barnavagn, merki var
gefíð og Beibífeis og sá gamli gengu af
stað.
En þegar þau vom komin hálfa leið
yfir götuna renndi rúta í hlað og út kom
hópur þýskra túrista á sightseeing túr um
bæinn, í stað kristjaníuhippanna sem
mynda áttu bakgmnninn var nú allt
orðið fullt af miðaldra hjónum sem
hleyptu af myndavélum í allar áttir.
Eftir kortersbið fór næsta tilraun li'ka
út um þúfur. í hliðinu vom þau tvö
næstum hlaupin um koll af sæg trimm-
andi skólabama á heiðbláum og sólgul-
um adídasbúningum. Svo dimmdi í lofti
og af ótta við nýja skúr var gerð pása.
Við aðstoðarmaðurinn sátum ennþá
inní bíl og fylgdust með, hann var hinn
ánægðasti, sagðist vera á tímakaupi og
bauð mer annan öl.
Næst þagnar inngöngumarsinn var
reyndur hafði allt fyllst af tötralegum
slagandi Kristjaníubúum. Líklega hefði
allt farið vel ef hipparnir hefðu ekki
þyrpst að kvikmyndatökuvélinni ogfarið
að gera andlitsglennur framaní linsuna.
Eftir nokkrar tilraunir og eina regnskúr
í viðbót náðist atriðið á filmu. Þá voru
allir orðnir hálfargir og fúlir, nema
smíðahandlangarinn sem ég sat með
inní bílnum, hann var að verða búinn
með ölkassann og farinn að segja mér
með hamingusvip á andlitinu frá hakka-
buffinu sem mamma hans í Bagsværd
eldaði í gamla daga.
Við og við þurfti fólkið að koma að
bílnum í einhverjum erindagjörðum , ég
tók strax eftir því að ef þau komu tvö
saman var verið að hvísla og hrista
hausana, ef einhver kom einn síns liðs
var hann tautandi og fussandi.
Næst voru Beibífeis og sá gamli
mynduð á hringferð um svæðið, svo
gefast þau upp á leitinni og halda á brott.
Fyrren undir lok seríunnar á Kjartan
hinn dularfulli ekkert að sjást nema
tilsýndar og eldsnöggt á dramatískum
augnablikum. Hann dúkkar upp og
hverfur (aðallega svo áhorfendur stein-
gleymi honum ekki.) Hildur eyðir sól-
skinsdegi í lystigarði með vinkonu sinni
og á meðan sniglast hann einsog skógar-
púki milli runnanna. í myrkri sést hann
gægjast fyrir húshorn. Garún Garún.
- Eins er það í þessum Kristjaníuleið-
angri. Þegar þau loksins eru búin að
gefast upp á leitinni og ganga út um
hliðið birtist sakbitið þungbúið andlit
ógæfumannsins skyndilega á myndfletin-
um og hann horfir tjáningarlausu augna-
ráði á eftir fyrrverandi kærustunni þar
sem hún yfirgefur fríríkið í fylgd gamla
ekkjumannsins.
Frumraun mín á leiklistarsviðinu.
Ég var sóttur inn í bílinn til hakkabuff-
mannsins. Mér var stillt upp rétt fyrir
utan skotlínu myndavélarinnar. Þegar
skötuhjúin stigu út um hliðið átti ég að
stíga eitt skref til hliðar, inn í myndflöt-
inn og góna á eftir þeim.
Nú. Eg gerði þetta. Eitt skref til hægri
og horfði á eftir fólkinu. Hann var í
gamalmennafrakka og með hallærisleg-
an hatt. Afabuxumar vora síðar og ég
sá ekki almennilega hvort hann var í
skóhlífum. Líklega ekki. Hún var í
bláum skóm úr einhverskonar tauefni,
þeir voru reyrðir með böndum uppá
ökklana. Hún var minni en kallinn, grönn.
og sumarklædd og gekk með mjaðma-
hnykkjum. Made her blue jeans talk,
eins og Dr. Hook segir. Tók á sig króka
til að lenda ekki oní drullupollum...
-Takk fyrir, þetta er búið, ságði
kvikmyndatökumaðurinn og slökkti á
vélinni. Ég flýtti mér heim til að komast
úr þessari peysu sem var viðkomu eins
■og býflugnager í úfnum ham.
mig og mér skipað að koma líka inn í
Einar Kárason skrifar
frá Kaupmannahöfn