Tíminn - 17.07.1983, Side 18

18___________________
leigupennar í utlöndum
SUNNUDAGUR 17. JÚLÍ1983
Aðeins vell-
auðugt fólk
hefur efni á
að veikjast
■ „Nú þegar ég hef ekki lengur
efni á því að verða veik er breska
heilbrigðiskerfið líkast fögrum
draumi,“ segir Erin Pizzey
greinarhöfundur breska blaðsins
Cosmopolitan. Erin Pizzey, sem er
bresk, er nýflutt til Bandaríkjanna
en hefur nú þegar rekið sig
harkalega á skörp horn bandarísku
heilbrigðisþjónustunnar er rekin er
af einkaaðilum. Reynsla hennar af
þessum þætti bandaríska
þjoðlífsins er forvitnileg fyrir okkur
Islendinga, nú þegar uppi eru áform
um sölu ýmissa ríkisfyrirtækja og
meira að segja haft á orði að bjóða
út ýmsa þætti
heilbrigðisþjónustunnar.
Þaö kom mér svo sannarlega ekki á
óvart þegar mér var sagt að sennilega
fengi ég enga sjúkratryggingu hérna í
Ameríkunni vegna þess aö ég er
yfirspennt og augljóslega alltof feit.
Bandarísk tryggingafélög tryggja
einungis heilbrigt fólk og tryggja
jafnframt sjálf sig gcgn því að þurfa að
borga fyrir meirháttar sjúkdóma með
Því að setja því ákveðin takmörk fyrir
því hversu lengi þau greiða
sjúkrahúsdvöl viðskiptavinarins. Ef
viðskiptavinurinn er grunaður um að
vera sérstaklega næmur fyrir tilteknum
sjúkdómum er trygging gegn þeini
umsvifalaust strikuð út úr
tryggingaskírteininu. Tryggingafélögin
eru ekki tilbúin til þess að taka slíka
áhættu...
Við vorum nýflutt inn í húsið okkar í
Santa Fe þegar Cleo, dóttir mín, fékk
höfuðverk og háan hita. Jeff (maðurinn
minn) stóð í samningaumræðum um
sjúkratrygginguna okkar við sölumann
tryggingafélagsins. Á meðan höfðum
við „bráðabirgða tryggingu." Það er
skjal sem lofaði því að fyrir ákveðna
upphæð myndi tryggingafélagið sem við
vorum að semja við tryggja okkur
þangað til það hefði ákveðið hvort það
kærði sig um að við yrðum
viðskiptavinir þess, eða ekki.
Bandarískir læknar fara ekki heim til
sjúklinganna svo að ég neyddist til þess
að fara með Cleo til læknisins vegna
þess að hún var með svo háan hita. Við
gerðum ráð fyrir því að hún væri með
flensu vegna þess að hún hafði engin
tjúkdómseinkenni önnur en hitann. En
hitinn lækkaði ekki.
Nokkrum dögum síðar var ákveðið
að við skyldum koma með Cleo á
sjúkrahúsið þar sem hún yrði
rannsökuð. Cleo var lögð inn á
sjúkrahúsið og dvaldi þar í fjóra daga.
Sjúkdómsgreiningin hljóðaði upp á
nýrnasýkingu. Læknirinn skrifaði upp á
fúkkalyf og sagði að hún ætti að liggja í
Um dauðarefsingar:
Hljóta konur
vægari dóma
en karlar?
■ Böðlar hafa alltaf verið viðkvæmir
fyrir konum. Þegar Phoebe Harris var
tekin af lífi fyrir framan Newgate-
fangelsið í London í júní 1786 fyrir
peningafölsun féllst böðullinn á að
hengja hana fyrst. Hún var því í
dauðateygjunum, meðvitundarlaus,
þegar kveikt var í bálkestinum undir
fótum hennar.
Samkvæmt manni nokkrum sem
fylgdist með aftökunni af nærliggjandi
húsþaki, í gegnum leikhúskíki, var hún
„vel vaxin lítil kona,“ sem mætti dauða
sínum án þess að mæla orð af vörum og
án þess að fella tár. Að þremur
klukkustundum liðnum var einungis
smáhrúga af sviðnum leifum hennar
eftir á rjúkandi bálkestinum.
Tuttuguþúsund manns komu til þess að
horfa á hana brenna. Hún var ein af
síðustu konunni sem brenndar voru á
báli í Englandi.
Lögin voru miskunnsöm við Phoebe
Harris. Ef hún hefði verið karlmaður
hefði líkami hennar verið hlutaður
niður í fjóra parta og öll innyflin rifin
innan úr henni lifandi samkvæmt
lögskipaðri refsingu fyrir peningafölsun.
Konur væru frekar náðaðar en
karlmenn og ef kviðdómur skipaður
tólf konum sannfærðist um að
viðkomandi kona væri ófrísk var
aftökunni frestað þar til barnið var fætt
og þegar þar að kom var líklegt að hún
yrði náðuð.
Lögin um morð innan hjónabandsins
voru þó ekki eins ástúðleg í garð
kvenna. Ef kona myrti eiginmann sinn
var hún bæði hengd og brennd á báli á
þeim forsendum að hún hefði framið
„drottinsvik"; eins og þegar þjónn
bregst trausti húsbónda síns. (Lögin um
drottinssvik voru ekki aflögð í Englandi
fyrr en 1828) Maður sem myrti
eiginkonu sína var einungis hengdur þó
að í þá daga, rétt eins og nú, myrði
miklu fleiri karlar en konur maka sína.
(Um þriðjungur þeirra sem nú sitja með
lífstíðardóm í breskum fangelsum eru
þangað komnir vegna þess að þeir
myrtu annaðhvort eiginkonur sínar eða
kærustur.)
Á nítjándu öldinni gátu konur oft
tryggt sér mildari dóma með því að
notfæra sér þá ímynd karlveldisins að
konur séu veikara og óskynsamara
kynið. Þær voru álitnar auðsæranlegri
og líklegri til ástríðuglæpa og oft vart
álitnar sakhæfar vegna
stundarbrjálsemi. Þær konur sem
enduðu í gálganum voru yfirleitt þær
sem framið höfðu glæpi sem gengu í
berhögg við þær hugmyndir sem
■ Þao eru einungis hinir vellauðugu, eins og Crystal Carrington í sjónvarpsþáttunum Dynasty, sem hafa efni
á þvi að lenda í slysum.
rúminu í nokkra daga. Reikningurinn
fyrir sjúkrahúsdvölina hljóðaði upp á
1500 dollara (um 41.200 íslenskar
krónur). Síðan þurftum við að greiða
lækninum 148 dollara (rúmlega 4000
íslenskar krónur).
Tryggingafélagið afneitaði
bráðabirgðatryggingunni og neitaði að
greiða reikninginn. Lögfræðingurinn
okkar fullvissaði okkur um að orðalag
tryggingasamninga væri ævinlega svo
loðið að tryggingafélögin gætu næstum
alltaf komist hjá því að bæta
viðskiptavininum skaðann. Hann var
þó reiðubúinn til þess að lögsækja
tryggingafélagið. Við vorum svo heppin
að eiga 45000 (ísl) krónur aukalega svo
að við sögðum lögfræðingnum að fara í
mál við tryggingafélagið. Málið er enn
óleyst.
Fjölskyldan greiðir nú rúmlega 85000
krónur (ísl.) í tryggingaiðgjöld á ári.
Við borgum mánaðarlega og þær
greiðslur rýja okkur oftar en ekki inn að
skyrtunni.
Þegar Keita, dóttursonur minn, rak
hvassan olnboga sinn óvart í vinstra
brjóstið á mér nokkrum dögum síðar
fann ég fyrir ógnvekjandi þykkildi undir
marinu. Ég var skelfingu lostin - móðir
karlmenn höfðu um kvenlega lítilþægni
og uppburðarleysi.
Ein þeirra kvenna sem ekki féll að
hinni hefðbundnu kvenímynd var María
Manning frá Belgíu sem fékk sér
elskhuga og myrti hann síðan til fjár
með aðstoð eiginmanns síns. Hún braut
svo sannarlega allar reglurnar. í stað
þess að nota eitur sem var uppáhalds
morðvopn þeirra kvenna sem frömdu
morð á Viktoríutímabilinu svonefnda,
lagði hún elskhugann í gröf sem hún
hafði grafið í eldhúsinu heima hjá sér
með nokkrum velútilátnum höggum
sem hún greiddi honum með
skörungnum á hnakkann. í stað þess að
vera niðurbrotin og tárvot af iðrun á
meðan hún hlustaði á dómsúrksurðinn
kallaði hún með áberandi erlendum
hreim úr sakborningsstúkunni: „Þvílík
svívirða! Hér sitja hvorki lögin né
réttlætið í fyrirrúmi! England er
lágkúrulegt og svívirðilegt land!“ Einn
af lesendum Times sendi inn
lesendabréf þar sem hann þakkaði guði
sínum fyrir að þessi kona væri ekki
ensk.
Þegar hún og eiginmaður hennar voru
hengd í nóvember 1849 komu þrjátíu
þúsund manns til þess að fylgjast með
aftökunni, þeirra á meðal Charles
Dickens. Það fékk svo á hann að sjá
hvernig hin dauðdæmdu engdust í
dauðteygjunum og þá lostafullu
skemmtun sem áhorfendur virtust hafa
af aftökunni að hann gekk til liðs við þá
sem börðust fyrir því að opinberar
aftökur yrðu aflagðar en glæpamenn
yrðu þess í stað teknir af lífi innan
veggja fangelsanna. Þeirri baráttu lauk
með því að opinberum aftökum var hætt
árið 1868 en hefur síðan séð þeim sem
berjast fyrir afnámi dauðarefsinga fyrir
einni af sínum sterkustu röksemdum.
Ef henging er of svívirðileg og
niðurlægjandi til þess að hægt sé að
framkvæma hana opinberlega er hún
þá eitthvað skárri þegar hún er
framkvæmd handan
fangelsisveggjanna?
Þegar nítjándu aldar menn ákváðu
að þeir gætu ekki lengur afborið
mín dó úr krabbameini. Ég vissi að ég
gat ekki farið til læknisins til þess að
ganga úr skugga um að ekkert væri að
mér eins og ég get í London.
Bandarískir læknar verða að gera
fjöldann allan af rannsóknum á
sjúklingum sínum þó
sjúkdómseinkennin séu af einföldustu
gerð. Annars eiga þeir á hættu að vera
ásakaðir um kæruleysi í starfi. Hefði ég
farið til læknisins míns hefði hún líklega
neyðst til að senda mig í
brjóstmyndatöku og sennilega hefði ég
verið lögð inn á sjúkrahús til frekari
rannsókna. Við höfðum ekki efni á því
að borga fyrir að áhyggjunum yrði af
okkur létt.
Nágrannar mínir hughreystu mig.
Þau geta heldur ekki fengið
fullnægjandi tryggingu. Lucy og Jerry
eiga fjögur lítil börn. Jafnvel þó þau
hefðu efni á að greiða
tryggingariðgjaldið fengju þau ekki
tryggingu vegna þess að Lucy fékk
krabbamein í hálsinn þegar hún var
tvítug. Núna tólf árum síðar er hún enn
flokkuð hjá tryggingarfélögunum sem
„óhæf til tryggingar" þó hún hafi
vottorð upp á heila heilsu. Tekjur Jerrys
eru aðeins of háar til þess að fjölskyldan
geti fengið ókeypis læknisþjónustu.
Óvíst er þó hvort þau væru nokkuð
betur sett ef tekjurnar færu ekki yfir
markið vegna þess að fáir læknar kæra
sig um sjúklinga sem hið opinbera
greiðir fyrir.
Hinir risastóru tryggingaauðhringir
raka saman svimandi háum upphæðum
án þess að taka mikla áhættu.
■ Þær konur sem enduðu í gálganum voru yfirleitt þær sem framið höfðu
glæpi sem gengu i berhögg við þær hugmyndir sem karlmenn höfðu um
kvenlega lítilþægni og uppburðarleysi.