Tíminn - 17.07.1983, Blaðsíða 27

i .t ssjknuOagur n. júLíim
■ Þessi gullgrafari fórst við köfun
i frumskóginum. Ekki eru þó allir
svo stöndugir að þeir hljóti greftrun
í líkkistu...
sínum, til þess að verjast sólinni. Á
kvöldin hlusta þeir á hljómlist úr kas-
settutæki, sem einum þeirra hefur tekist
að eignast. Svo kemur nóttin, og vonin
um stóra vinninginn rættist ekki þann
daginn.
Við liggjum í hengirúmunum og von-
um að svitinn utan á okkur muni að
minnsta kosti þorna. Þegar við flugum
frá Itaituba var 36 stiga hiti í forsælu og
loftrakastigið ofan við 90%. Svo töluðu
menn um að það væri vetur. Sólin hefur
gert bárujárnsþakið á skýlinu glóandi.
Á nóttum verðum við að setja spýtur
fyrir hverja gufu, svo leðurblökur komist
ekki inn. Við störum hugsandi fram fyrir
okkur og byrjum smátt og smátt að skilja
heim gullgrafaranna.
Þetta er heimur án blaða og bóka, því
lestur og skrift kunna fæstir. Þetta er
heimur án lánakerfis og fjármagns, spari-
reikninga og vaxta. Hvað skyldu menn
svo gera við það gull sem þeir finna og
selja. Því eyða þeir að jafnaði á einni
nóttu. Hví skyldu þeir ekki leyfa sér að
finnast þeir eiga heiminn af og til? Eitt
gramm af gulli fyrir flösku af sykurreyrs-
brennivíni. Þrjú grömm fyrir flösku af
visky. Tíu grömm fyrir kvenmann. Þann-
ig hverfur auðurinn í gleði einnar nætur.
Daginn eftir er allt sem áður var.
Hjá mörgum endar
ævintýrið í kirkju-
garðinum í Itaituba
Þau lög sem gilda í þessari veröld eru
ströng. En hér er líka sterk réttlætis-
kennd ríkjandi, svo óvíða mun þekkjast
önnur eins. „Hér getur þú lagt frá þér
veski með 100 þúsund dollurum," segja
þeir. „Því verður ekki stolið frá þér.
Stéli hér einhver af öðrum, þá er hann
skotinn."
Einn gullgrafaranna var skotinn,
vegna þess að hann hafði stolið tveimur
eggjum frá félaga sínum. Annar var
skotinn vegna þess að hann hafði drukk-
inn kallað móður náunga síns hóru.
Hinn þriðji var skotinn vegna þess að
hann hafði rænt einni skækjunni frá
/f
skothríð sé yfirvofandi. Lítil fluga, sem
kallast „Anopheles", er baneitruð. Ein
fluga getur smitað 1000 manns af malar-
íu. Við sjáum fórnardýr malaríunnar
ráfa um götuna með starandi augu,
stirða limi og handleggina lafandi niður
með síðunum. Ekki finnst sá gullgrafari,
sem ekki hefur fengið malaríu. „Pau-
lista“ nefnist 43ja ára gamall maður
þarna, sem segist hafa fengið hana sex
sinnum. Sonur hans liggur nú fyrir í
malaríuhitasótt og hefur legið vikum
saman. Hann er orðinn skinhoraður og
gamli maðurinn veit ekki hvort hann nær
sér aftur. „Malarian kemur og fer,
kemur og fer,“ segir hann..
Menn deyja úr þessari veiki eins og
flugur. Eigi maður gull til þess að kaupa
sér lyf, þá gleyma þeir brátt að taka
pillurnar eða eyðileggja áhrif þeirra á
drykkjunóttum. Vanalega er líka ekkert
gull í höndum þeirra og þá síst til kaupa
á lyfjum. Því liggja þeir og skjálfa
hjálparlausir, þegar hitasóttin ræðst á
þá. Þeir geta ekki greitt fyrir flug til
Itaituba og „apótekarinn" í heimabæ
þeirra setur upp sitt verð fyrir læknis-
meðferð: 20 grömm. Það er gjaldið sem
greitt var fyrir tvær nætur með skækj-
unni. En þannig líta gullgrafararnir ekki
á dæmið.
Æfintýrið endar því oft í kirkjugarðin-
um í Itaituba. Leiðið er aðeins moldar-
hrúga án kransa eða blóma, - í hæsta lagi
eru fáein kerti tendruð á gröfinni. Um-
hverfis vex kjarr, illgresi og pappírsrusl
er á flækingi. Yfirleitt er trékrossinn
mjög einfaldur, - tvær spýtur reknar
saman með nöglum. Oft er siður að rispa
nafn hins látna á viðarfjölina með hnífs-
oddi. „Bernardo dos Santos“ - „Ron-
aldo Queiros" - „Fransisco da Silva."
Allt og sumt. Kirkjugarðurinn lítur út
eins og öskuhaugur.
Aðeins fornafnið var vitað á José
þeim sem lagður var í gröf sína deginum
áður. „Gullgrafari" (Garcimpeiros) stóð
á dánarvottorðinu, en ekkert fram yfir
það nema orðið „óþekktur", (ignorado).
Þegar hann dó úr malaríu var engum til
að dreifa sem borgað gat fyrir útförina.
fafaranna og eru skemmtun þeirra á drykkjunóttum, — en gamanið
GULLSINS
Þar ríhja sjúkdómar, örbirgð
og miskunnarlaust réttlæti
karton af sígarettum 8000 cruzeiroz í
stað 800. Bjórdósin kostar 1500 cruzeir-
oz í stað 500 og vínflaska 5000 í stað 300.
Því hafa gullgrafararnir misst fjármunina
út úr höndunum á sér áður enþeirfáþá.
Já, það er landeigandinn sem tókst að
láta drauminn rætast. Fyrir níu árum
fann hann hér 30 kíló af gulli á einni
viku. Fyrir fjögur kíló keypti hann sér
flugvél og stofnsetti leiguflugþjónustu í
Itaitiba. Svo réði hann hóp af mönnum,
sem hann Iét ryðja skóg og byggja
„garimpeiro“, sem hann skírði nafni
sínu. Hver flugvél sem lendir á vellinum
hans verður að gjalda honum 30 þúsund
cruzeiroz í flugvallarskatt. Hver gull-
grafari sem hér kemur verður að borga
15 þúsund cruzeiroz. ÖIl hús og öll
atvinnutækin hér eru í hans eigu. Samt
bera gullgrafararnir engan kala í brjósti
til hans. Nei, þeir dást að honum og
hann heldur voninni um stóra vinninginn
við meðal þeirra. Allir ættu að vera eins
og hann.
Tíu grömm
fyrir kvenmann
Á næturnar gistum við gestirnir í skýli
úr leir og greinum, þar sem maís og
verkfæri eru geymd. Fjórir gullgrafar-
anna hafa sofið hér lengi. Á morgnana
þræða þeir sig eftir stíg með runnum til
beggja handa, þar sem lyktar af manna-
saur, að litlu vatnsbóli, sem er hið eina
með drekkandi vatni hér um slóðir. Um
miðjan daginn liggja þeir í hengirúmum
öðrum. Nær daglega fellur gullgrafari
fyrir byssukúlu í einhverjum gullgrafara-
bænum. Eftir að lögreglan fór að koma
þar upp gæslu eru menn hættir að ganga
með byssurnar á sér, en allir eiga þeir
byssu falda í kofum sínum. Fimm skot
kosta gramm af gulli. Þessu hefur engin
löggæsla fengið breytt.
Óttinn við dauðann er ríkur meðal
gullgrafaranna og það þótt engin
Ódýrasta kistan hefði kostað 25 þúsund
cruzeiroz eða 4 grömm af gulli, en
líndúkur einn 10 þúsund cruzeiros eða
eitt og hálft gramm. Því varð að leggja
hann nakinn í gröfina eins og dauðan
hund. Engin mannvera mun nokkru
sinni spyrja um hann framar. Við Ama-
zon er ekki tekið mark á neinu nema
„grömmunum."
(Þýtt úr „Stem“ - AM)
■ Gullgrafari vegur gull sltt við borðið hjá Raimundo, - eiganda staðarins.