Tíminn - 17.07.1983, Blaðsíða 26

i SUNNUDAGUR 17. JÚLÍ1983
vildi hafa tal af ykkur, haldið þið þá að
þeir myndu senda hingað útlendinga?"
Veröld út af fyrir sig
Leonce Miguel Pereira er einn þeirra
fáu sem eru tilbúnir að segja frá og vilja
það. Þeir kalla hann „Ceará“, af því að
hann er frá héraðinu „Ceará.“ Hann er
34 ára, en lítur út fyrir að vera 45 ára.
Andlitið ber svip af indíánaandliti og
þegar hann hlær blika sex gulltennur í
munninum á honum. Það er virðingar-
merki á meðal gullgrafaranna. „Ceará“
hefur verið að leita að gulli í sjö ár. Hann
fer um frumskóginn frá einu fljóti til
annars með gullhreinsiskálarnar í tága-
körfu á bakinu og með byssu í hendi.
Hann skýtur apa og endur, villiketti og
páfagauka. Hann étur kastaníur og
kakóbaunir, hnetur og pálmakjarna.
„ Allt sem fuglarnir éta getur maðurinn
líka étið,“ sagði hann.
Hann tekur mið af sólargangi á
ferðunt sínum í gegnum skóginn. Þegar
skýjað er gætir hann að því hvorum
megin trén eru daggvot. Það eru þeif
staðir á trénu sem sól fellur ekki á. Ríó
Marupá fellur í Ríó Crepori cn það í
Ríó Tapajós, sem loks fellur í Amason.
Þetta nægir Ceará að vita til þess að átta
sig. Aðra veröld þekkir hann ekki.
Ceará dregst eftir götunni eins og
gamall maður. „Fyrir 20 dögum beit mig
leðurblaka, þegar ég hafði lagt mig inni
í skóginum," segir hann. Églifði bitið af,
vegna þess að ég neri í sárið titica-rót og
ösku á eftir. En ég missti þrjá lítra af
um dauður. „Éger alltafhræddur, afþví
að ég kann ekki að synda,“ segir hann,
þegar hann kemur upp á yfirborðið eftir
tvær klukkustundir á botninum. „Þegar
ég vinn í kafi, þá hugsa ég alltaf um
Guð,“ segir hann.
Sólbruni og skordýrabit
Hann hlýtur þó að leiða hugann að
fleiru, eins og því að líf hans er í hendi
mannsins, sem heldur um loftslönguna.
Þeir sem uppi eru munu fyrstir sjá gullið
sem hann hefur rakað saman niðri og
hann veit að mörg dauðsföll hafa orðið
vegna þess að þeir hafa tengt slönguna
við útblástursrörið frá dæluvélinni. Því
færri sem eru um afraksturinn, því meira
kemur til skipta.
Kofamir sem þeir búa í eru með
þökum úr gulum eða bláum plastdúk
(risasveppirnir sem við sáum úr flugvél-
inni) og þeir eru enn vesælli en kofarnir
sem þeir ólust upp t'. Já, þeir eru í miklu
ósamræmi við þann auð sem oft er
geymdur á gólfinu. En enginn kvartar.
Skrjáfið í gullsandinum gefur lífi þeirra
gildi, lífi sem ella virðist einkum byggjast
á sólbruna og skordýrabiti. „Líf gullgraf-
arans er líf án miskunnar,“ segja þeir.
Það er að heyra sem þeir leggi allar
þessar þrautir á sig í von um að hreppa
stóra hnossið einn góðan veðurdag.
Bærinn þeirra (Garimpo) er röð af
kofum úr greinum og leir, sem stendur
við hrörlega bryggju. Þar er knæpa, búð
og svonefnt apótek. Þar er skækjurnar
að hitta sem staðarráðsmaðurinn í „Gar-
irnpo" lætur flytja hingað flugleiðis. Þær
deila hér gleði, sorg og ástríðum með
gullgröfurunum, mitt í hinu ruglingslega
lífi þeirra.
í þeirri „Garimpo" sem við heimsækj-
um ber húsaþyrpingin nafnið „Goiano.“
Svo er eigandi staðarins nefndur, af því
að hann er ættaður frá héraðinu Goiás.
Þegar við komum stara þeir á okkur
þögulir og feimnir, þar sem við erum
hvítir og tölum ekki mál þeirra. Við
myndum, skrifum í sífellu og spyrjum.
Einhver lætur það orð berast að við
séum frá lögreglunni. „Hugsið ykkur nú
um,“ segir ráðsmaðurinn. „Ef lögreglan
blóði.“ Hann rekur augun í armbandsúr-
in okkar og vildi gjarna festa kaup á einu
þeirra. En hann hefur enga peninga og
gull á hann ekkert. Hann mun halda
áfram að ráfa í gegnum skóginn, rekinn
áfram af þeim vonum sem nær allir hinir
200 þúsund íbúar við Amazon eyðileggja
heilsu sína fyrir. Hann er nú að byrja
áttunda árið við leitina og einnig það
mun verða árangurslaust. Það sannfær-
umst við æ betur um.
heyra í gegnum gnýinn frá tveimur
geltandi díeselvélum. Við erum komnir
út á „balsa“ á fljótinu Rio Marupá sem
er fleki geröur úr olíutunnum, hjólbörð-
um og viðarborðum. Á árbakkanum
næst okkur hafa gullgrafararnir hamast
svo með öxum sínum að það er eins og
frumskógurinn hafi fallið saman á stóru
svæði.
hrynji yfir hann. Komi hann of nærri
sogbarkanunt, mun hann slíta af honum
handlegginn. Einu sinni var hann næst-
um búinn að hengja sig í loftslöngunni,
sem þó er líftaug hans, vegna þess að
straumþunginn í ánni var svo mikili. Þá
missti hann líka af sér grímuna og saup
svo mikið af vatni að þegar hann var
dreginn upp á yfirborðið var hann næst-
■ „Garimpeiros" í einum hinna frumstæðu kofa sinna, þar sem sofið er í
hengirúmum og menn eru stöðugt á varðbergi vegna blóðsuga,—banvænnar
leðurbtökutegundar.
Gramm af gulli
kostar 400 ísl. kr.
Heimur gullgrafaranna er hið brasil-
íska samfélag í hnotskurn. Mennirnir
reika um skógana, brjótast yfir fljótin og
mega kaupa sér það land þar sem þeir
finna gull. En til þess að kaupa land og
vinna gullið þurfa þeir að hafa vélar og
vélar kosta peninga. Peningana hafa
aðeins þeir sem þegar eru orðnir ríkir.
Þeir ríku kaupa því landið og vélarnar
og kaupa afrakstur gullgrafaranna lágu
verði. 70% renna nefnilega til landeig-
andans en 30% fá gullgrafararnir. Því
ertl það um 5% sem koma í hlut hvers
og eins.
Þegar herra Raimundo kaupir af þeim
afraksturinn fá þeir 6000 cruzeiroz fyrir
grammið, en það er um 400 ísf. krónur.
En verðið sem herra Raimundo verð-
ur að krefjast fyrir matvöruna vegna
hins háa flutningskostnaðar er líka ekk-
ert smáræði í samanburði við það sem
gerist í ftaituba. Hjá honum kostar
■ Þessar stúlkur eru fluttar til búða gullg
er oft dýrt...
■ í upphafi var ferðalag okkar eins og fagur
draumur í umhverfi villigróðurs og frelsis.
Gamli f Ijótabáturinn sem við ferðuðumst með
þokaðist upp fljótið Rio Tapajo með lágum
vélarnið. Morgunsólin varpaði löngum geisla-
brautum á sléttan vatnsf lötinn. Á árbökkunum
sem voru í kílómeters fjarlægð var ekkert að
sjá nema tré og runnagróður, sem uxu sums
staðar fram í fljótið. A þessari 16 klukku-
stunda , löngu ferð frá Santarem til Itaituba
sáum við ekkert nema vatnið og víðlendið.
Við móktum og sváfum í hengirúm-
um, sem við höfðum hengt upp yfir
þilfarinu. Nærri okkur lágu dökkbrúnir
menn fyrir með kraftalega handleggi og
andlit sem svo voru rúnum mörkuð að
ætla hefði mátt að þeir hefðu lifað tvær
mannsævir. „Garimpeiros“ nefnast þessir
menn í Brasilíu og þetta orð er jafnan
nefnt með samblandi af virðingu og ótta.
Þetta eru gullgrafararnir.
Frá Itaituba var flogið 300 kílómetra
langa leið yfir grænt skóglendið. Hvergi
var götu að sjá og hvergi hús. Árnar
sáum við bugðast í gegnum frumskóginn
eins og gular slöngur. Einhvers staðar
koma þær allar saman í hinu volduga
Amasonfljóti. Sums staðar sást giitta í
litríka risasveppi, einkum gula eða bláa,
líkt og geggjaðir ferðalangar hefðu sleg-
ið þar upp tjöldum sínum. Að þessu
frátöldu virtist allt hér jafn ósnortið og
illaðgengilegt mönnum og verið hafði
um árþúsundir.
Lífið að veði
En nú eru allar fagrar draumsýnir
fjarri: Við æpum til þess að láta til okkar
Joao spennir beltið á kafarabúning-
num, setur á sig gleraugun og stekkur
niður í fljótið. í tvær stundir ætlar hann
að róta í árbotninum og sópa möl og
leðju að opinu á sogbarka, sem sjúga
skah allt saman upp á yfirborðið. Þegar
þessu er lokið mun hann kippa í loft-
slönguna, sem er samband hans við
yfirborðið og þar með vita þeir uppi að
mál er til komið að tengja barkann við
dælu með sigti. Nú er að vona að það
finnist sem veldur því að þcir eru hér
komnir: Gull - mesta fjársjóð Brasilíu.
Gullið í ánum hefur laðað hingað 200
þúsund Brasilíumenn. Þeir koma hingað
úr milljónaborginni Sao Paulo og efna-
hagskreppan þar hefur orðið til þess að
þeir hafa misst atvinnuna. Sumir koma
úr norðausturhéruðunum sem bæði eru
brunnin af þurrki og njóta engrar aðstoð-
ar yfirvaldanna. Þeir hafa yfirgefið fá-
tæklegu heimkynni sín, konur og börn,
til þess að freista gæfunnar hér. í þeim
tilgangi hætta þeir lífi sínu.
Ef Joao er óheppinn er líklegt að
leirdyngjan sem hann hefur sópað saman
___ M ___*_____
V JL* JKVl JL
Við ár langl upp með Amazon leita 200
þúsund manns að gulli á fljótsbotninum.