Tíminn - 23.10.1983, Blaðsíða 8

8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisll Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gíslason.
Skrifstofustjori: Ragnar Snorri Magnússon. Afgrelislustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttlr, Baldur Kristjánsson, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv .
Hermannsson, Heiður Helgadóttlr, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristln Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (fþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Sigurður Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavík. Simi: 86300. Auglýsingasimi
18300. Kvöldsimar: 86387 og 86306.
Verð I lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Ljótur leikur
■ Sú ákvöröun borgarstjórnarmeirihlutans í Reykjavík að reka
úr störfum báða núverandi framkvæmdastjóra Bæjarútgerðarinn-
ar hefur eðlilega verið mikið til umræðu að undanförnu.
Á síðasta borgarstjórnarfundi, þegar ákveðið var að ráða
Brynjólf Bjarnason sem framkvæmdastjóra BÚR, urðu enn
harðar deilur um málið. Kristján Benediktsson, borgarfulltrúi
Framsóknarflokksins, bendir þar á, að ekki hefði komið fram hin
minnsta gagnrýni á störf núverandi framkvæmdastjóra. Þeir hefðu
að allra dómi rækt störf sín vel og af samviskusemi. Starfsandi í
fyrirtækinu væri góður. Einhuga stuðningur nær allra hinna mörg
hundruð starfsmanna, sem hjá fyrirtækinu vinna, við núverandi
framkvæmdastjóra, talaði sínu máli.
Kristján benti á að fjárhagserfiðleikar Bæjarútgerðarinnar
stöfuðu af nýlegum og dýrum skipum og miklum fjármagns*
kostnaði þeirra vegna. Því yrði ekki breytt þótt nýir menn tækju
við stjórn. Allur þessi málatilbúnaður væri áfall fyrir Bæjarútgerð-
ina og áfall fyrir alla þá, sem hefðu látið sér detta í hug að
pólitískar og persónulegar atvinnuofsöknir heyrðu til liðinni tíð.
Þá vakti Kristján athygli á því, að ekki mætti vanmeta hinn
mannléga þátt þessa máls. Framkvæmdastjóruni væri sagt upp án
nokkurra skýringa eða gagnrýni á störf þeirra, Björgvini Guð-
mundssyni eftir tveggja ára starf og Einari Sveinssyni eftir átta ára
starf. Aðstöðumunur þessara tveggja nianna væri þó mikill.
Björgvin gæti meö réttu sagt að uppsögn hans væri af pólitískum
toga. Hann væri yfirlýstur alþýðuflokksmaður og einn af oddvitum
meirihluta borgarstjórnar árin 1978-1982. Aðför að honuni væri
því hcfnd. Slíkt gæti Einar Sveinsson ekki borið fyrir sig, því hann
hefði ávallt verið talinn sjálfstæðismaður. Kveðja flokksbræðr-
anna til hans væri því einfaldlega sú, að hann væri óhæfur. Það
væri hins vegar mikill misskilningur, því Einar Sveinsson hafi
reynst hæfur og farsæll stjórnandi sem og þeir báðir hann og
Björgvin.
„íhaldið í Reykjavík er hér að leika ljótan lcik, sem allir
réttsýnir menn hljóta að fordæma“, sagði Kristján Benediktsso'n
í umræðunum í borgarstjórn.
Augljós árangur
Ríkisstjórnin hefur gefið út upplýsingabækling um efnahagsmál-
in til þess að kynna öllum landsmönnum þann árangur, sem þegar
hefur náðst.
Þar er minnt á þann háskalega efnahagsvanda, sem þjóðin stóð
frammi fyrir þegar núverandi ríkisstjórn var mynduð:
- Óðaverðbólga var 130-140%,
- Samdráttur þjóðarframleiðslu var einn hinn mesti frá stofnun
lýðveldisins. s
- Hætta var orðin á miklu atvinnuleysi.
- Erlendar skuldir fóru svo vaxandi að efnahagslegu sjálfstæði
þjóðarinnar var stefnt í voða.
Ríkisstjórnin greip til róttækra aðgerða til að vinna bug á
þessum vanda, og í þeim fólst viðurkenning á þeirri kjaraskerð-
ingu, sem hlaut að leiða af þeim efnahagsáfölíum, sem þjóðin
hafði oröið fyrir.
„Landsmenn hafa sýnt ríkisstjórninni skilning í þessari viðleitni
hennar og tryggt henni starfsfrið til að ná settu marki. Árangurinn
hefur ekki látið á sér standa", - segir í bæklingnum, og er þar m.a.
bent á, að verðbólguhraðinn sé nú kominn niður úr 130% í um
30%, full atvinna sé í landinu í stað fjöldaatvinnuleysis sem við
blasti, hallinn á viðskiptunum við útlönd fari verulega minnkandi
og vextir hafi verið lækkaðir.
„Fyrstu aðgerðir ríkisstjórnarinnar hafa þegar skilað umtals-
verðum árangri, og hafa landsmenn fært fórnir til að svo mætti
veröa. Ríkisstjórnin hefur notið skilnings og leitar nú eftir
stuðningi til þess að fylgja aðgerðunum eftir þannig að árangurinn
verði varanlegur og íeggja megi grunn að efnhagslegri uppbygg-
ingu og aukinni verömætasköpun.. Til þess að koma efnahag
landsmanna upp úr ökludalnum á næsta ári þarf ríkisstjórnin
áfram á stuðningi þjóðarinnar og skilningi að halda“, segír
ennfremur í upplýsingabæklingi ríkisstjórnarinnar.
Af Nóbelum
og öðrum
bókmennta-
verðlaunum
■ Nóbelsverðlaunahafinn William Golding í dyragættinni.
B ÓKMENNTAVERÐLAUN NÓBELS VEKJA
ÁVALLT MIKLA ATHYGLI OG OFl NOKKRAR DEIL-
UR. Svo cr einnig nú. Óhætt mun að segja að val þeirra átján,
sem skipa sænsku akademíuna, hafi að þessu sinni komið
nokkuð á óvart. Þeir munu fáir, sem fyrirfram höfðu litið á
William Golding sem Nóbelskáld. Ýmsir aðrir breskir rit-
höfundar voru honum framar í röðinni að margra áliti, ekki
síst Graham Greeresem sænska akademían hefur af forherð-
ingu neitað um Nóbelsverðlaunin árum saman. Að velja nú
annan breskan rithöfund, og það Golding, er auðvitað ekkert"
annað cn salt í sárin og hlýtur að teljast einstaklega ómaklegt
í garð Greene. En vegir sænsku akademíunnar eru órannsak-
anlegir eins og dæmin sanna, og Greene getur sætt sig við að
hann er í góðum félagsskap, því margir af merkustu
rithöfundum aldarinnar hafa ekki fengið Nóbelsverðlaun.
Sænska akademían er auðvitað sjaldan einhuga um ákvörð-
un af þessu tagi, en fram að þessu hafa allir meðlimir hennar
virt þá þagnarskyldu, sem þeir hafa gengist undir. En nú var
þessi hefð brotin þegar bókmenntaguðfaðirinn í akademíunni,
Arthur Luntikvist, lét í Ijósi andúð sína á ákvörðun meirihlut-
ans. Lundkvist hefur verið mjög áhrifamikill innan akademí-
unnar síðustu áratugina. Hann mun t.d. hafa ráðið mestu um
það að Greene hefur ekki fengið Nóbelsverðlaunin. Það var
einnig hans verk að útvega Gabriel Garcia Marques Nóbelinn
í fyrra eftir að akademían hafði um langt árabil hundsað
argentíska skáldjöfurinn Jorge Luis Borges. Lundkvist hefur
upplýst að hann hafi viljað láta Leopold Senghor forseta og
Ijóðskáld í Senegal fá Nóbelinn nú, en til vara franska
skáldsagnahöfundinn Claude Simon. Honum varð ekki að ósk
sinni í þetta sinn, en reynir vafalaust áfram.
Annars var Lundkvist fljótur til að bera til baka að hann
væri sérlega andvígur breskum rithöfundum eða Golding
sérstaklega. „Við höfum þekkst“, segir hann um Golding. „Ég
hitti Golding í Leningrad ásamt Jean Paul Sartre árið 1963 á
friðarfundi".
Golding, sem nú er 72 ára og býr í Wiltshire á Englandi, er
eiginlega enn í dag fyrst og fremst þekktur og viðurkenndur
fyrir fyrstu skáldsögu sína, sem heitir „Lord of the Flies“ og
hefur komið út í íslenskri þýðingu undir heitinu „Flugnahöfð-
inginn“. Hann skrifaði þá athyglisveröu sögu þegar hann vann
við kennslu í Salisbury. Hann átti í mesta basli með að koma
þessari fyrstu skáldsögu sinni á markað. Henni var hafnað af
21 útgefanda. En loks fékkst hún útgefin árið 1954, þegar
Golding var orðinn43 ára. Næstu fimm árin birtust þrjár aðrar
skáldsögur eftir Golding: „The Inheritors", „PincherMartin"
og „Free Fall“. Alls hafa níu skáldsögur eftir hann birst á
prenti, og sú nýjasta, „Rites of Passage“, sem kom út árið
1980, hlaut verulegar vinsældir og viðurkenningu, m.a.
svonefnd Booker-verðlaun, sem nánar verður sagt frá síðar í
þessum pistli. En „Flugnahöfðinginn" er og vcrður vinsælust
bóka hans. Hún hefur nú selst í meira en 7 milljónum eintaka
og er skyldulesning í enskum framhaldsskólum. Þar segir
Golding frá hópi enskra skóladrengja, sem er komið fyrir til
öryggis á kóraleyju á meðan kjarnorkustríð er háð. Hægt en
örugglega verða börnin að villimönnum, en það er meginkenn-
ing Goldings í skáldsögum hans, að hið illa sé óhjákvæmilegur
hiuti mannlegrar nátturu en ekki afleiðing þjóðfélagskerfa.
Golding var alinn upp í litlu þorpi í Cornwall. Faðir hans
var kennari og móðir hans kvenréttindakona mikil. Foreldr-
arnir áttu þá ósk að hann yrði vísindamaður, en þegar hann
hafði lokið tveggja ára námi í Oxford ákvað hann að skipta
um og leggja frekar stund á enskar bókmenntir. Að loknu
háskólanámi gegndi hann ýmsum störfum, tímabundið í senn,
gaf út ljóðabók (hann var þá 23 ára) og gekk síðan í flotann
þegar síðári heimsstyrjöldin hófst. Hann var m.a. vitni að því
þegar þýska herskipinu Bismark' var sökkt og tók þátt í
landgöngunni á Normandí árið 1944. Á stríðsárunum sann-
færðist hann um að maðurinn væri í eðli sínu vondur - en sú
kenning er sem rauður þráður í skáldsögum hans.
Árið 1939 kvæntist Golding og hafa þau hjónin búið í sama
húsinu í Wiltshire alla tíð síðan. Þau hafa ferðast mikið
saman, m.a. um alla norður Ameríku, Evrópu og til mið
Austurlanda, sérstaklega þó Egyptalands, en hann dvelur þar
einmitt þessa dagana við efnisöflun í bók um Egyptaland.
„Það verður iýsing mín á iandinu en ekki venjulegferðabók“,
segir Golding.
. N" ÓBELSVERÐLAUNIN ERU EKKI AÐ-
EINS VIÐURKENNDUSTU BÓKMENNTAVERÐLAUN
HEIMSINS HELDUR EINNIG ÞAU SEM GEFA MESTA
FJÁRMUNI í AÐRA HÖND: Verðlaunaféð jafngildir nú
um það bil 5 milljónum íslenskra króna. Engum.öðrum
bókmenntaverðlaunum fylgja slíkar fjárfúlgur.
Þau bókmenntaverðlaun, sem næst kömast að því er
verðlaunafé varðar, eru kanadísk og^eitt árlega fyrir bestu
fyrstu skáldsögu höfundar. Verðlaunaféð þar jafngildir um
það bil 1.5 milljónum íslenskra króna.
Mörg þekkt bókmenntaverðlaun felá hins vegar aðeins í
sér viðurkenningu en ekki fé. Þannig nemur Pulitzerinn
aöeins um 30 þúsund krónum og hin eftirsóttu frönsku
verðlaun Prix Goncourt aðeins um 150 krónum, enda munu
fæstir verðlaunahafanna hafa fyrir því að leysa út ávísunina.
í Bretlandi eru árlega veitt hin svonefndu Booker-verðlaun,
en þar nemur verðlaunafé um 430 þúsundum íslenskra króna.
Verðlaun þessi hafa verið veitt í 15 ár, þykja yfirleitt merk
tíðindi þar í landi og hafa veruleg áhrif á sölu þeirra bóka,
sem verðlaunin hljóta. Hér er um að ræða verðlaun fyrir bestu
skáldsögu ársins, og hefur dómnefndin nú valið sex skáld-
sögur, sem koma til greina. 26. október næstkomandi mun
nefndin síðan hittast til þess að gera endanlega upp hug sinn.
Dómnefndin er valin á hverju ári og að þessu sinni gerðist
það í fyrsta sinn að konur urðu í meirihluta - þ.e. eru þrjár
af fimm nefndarmönnum. Formaður nefndarinnar er Fay
Weldon, sem er þekkt hér sem annars staðar sem rithöfundur
og kvenréttindaforkólfur. Önnur þekkt skáldkona, Angela
Carter, er í dómnefndinni, en þriðja konan er Libby Purves,
sem er kunn í Bretlandi af starfi sínu við breska fjölmiðla -
bæði tímarit og útvarp - og er litið á hana sem eins konar
fulltrúa hins almenna lesenda í nefndinni.
Hinir tveir nefndarmennirnir eru Peter Porter, ljóðskáld og
gagnrýnandi, ogTerence Kilmartin, bókmenntaritstjóri viku-
blaðsins The Observer og þýðandi (hann hefur m.a. þýdd
skáldsögur Proust).
Dómnefndarmenn hafa ekki viljað segja mikið um störf sín
í nefndinni við fjölmiðla. En val þeirra á þeim sex skáldsögum,
sem koma til greina, sýnir í það minnsta, að þar ráða ekki
kvennabaráttusjónarmið ferðinni þótt konur séu í meirihluta.
Meðal rithöfundanna sex er sem sagt aðeins ein kona. Verk
þau, sem hér um ræðir, eru „Rates of Exchange" eftir
Malcolm Bradbury, „Life and Times of Michael K“ eftir J.M.
Coetzee, „Flying to Nowhere" eftir John Fuller, „The
Illusionist" eftir Anitu Mason, „Shame“ eftir Salman Rushdie
og „Waterland" eftir Graham Swift.
Breskir gagnrýnendur segja að allar þessar skáldsögur séu
„þungar“, og engin þeirra hafi að geyma beina raunsæislega
frásögn. Þær eru hins vegar sagðar mjög ólíkar. Tvær þeirra
eru sögulegs eðlis - „Flying to Nowhere" gerist á eyju út af
ströndum Wales á miðöldum, en „The Illusionist" í Róm og
Mið-Austurlöndum á tímum postulanna Péturs og Páls. Aðr^r
gerast í nútímanum, svo sem eins og „Rates of Exchange",
sem lýsir einkum heimsókn til Austur-Evrópu, og „Life and
Times of Michael K“, en hún gerist í Suður-Afríku eins og
fyrri bækur höfundarins.
-ESJ
Elías Snæland V '
Jónsson,
ritstjóri, skrifar
-ESJ