Tíminn - 04.12.1983, Blaðsíða 19

■ Festa í Þúfuverskvísl.
■ Ónýti báturinn í Tungnaá.
JR UM SPREN GIS AND
Þetta voru 1608 krónur. Tvö systkinin,
Theódór og Ragnheiður, greiða hina um-
sömdu upphæð og þar til viðbótar 500
krónur sem þau segja að vera eigi þóknun
fyrir óvenjulegan dugnað og örugga farar-
stjórn.
Brotinn ventilgormur
Haustið 1948, síðast í nóvember er
haldið fiskvinnslunámskeið hér í Reykja-
vík. Þetta námskeið sóttu meðal annarra
menn frá Hólmavík í Steingrímsfirði.
Dala-Brandur var beðinn að fara með þá
heim að loknu námskeiðinu en hann hafði
ekki tiltækan bíl með drifi á öllum hjólum
og býður mér því að fara þessa ferð í sinn
stað.
Ég hafði verið með Ólínu mína á
verkstæði skömmu áður. Þar hafði verið
tekinn vatnslásinn úr kælingunni en
gleymst að segja mér frá því. Uppi í
Hvalfirði brotnar ventilgormur. Sú bilun
stafar oftast af því að bílar mishitna. Þá
myndast vatnsdropar í ventilhúsinu. Ég
hafði með mér ventlatöng, ventilgorm og
annað sem með þurfti en ók þó áfram upp
að Fornahvammi. Þar fengu farþegar mínir
mat og ég lagfærði bílinn á meðan, að
þessu varð þó lítilsháttar töf. Vegurinn
norður var víðast aðeins ruddar slóðir.
ísskarir voru á ánum í Bitrufirði og svell-
bunkar hjá Þambárvöllum.
Um miðnætti komum við til Hólmavík-
ur. Ég hafði tekið með mér kunningja
minn, Aksel Piihl mælingamann. Hann
vinnur nú hjá Rafmagnsveitum ríkisins og
hefur mælt fyrir mörgum raflínum. Við
fengum þarna gistingu hjá góðu fólki og
áttum notalega nótt.
Læknir á Hólmavík var þá Sigurður
Ólason frá Akureyri. Kona hans er Herdís
Steingrímsdóttir læknis Matthíassonar.
Við Sigurður vorum góðkunningjar frá því
ég átti heima fyrir norðan. Um morguninn
fór ég heim til læknishjónanna og var þar
vel tekið. Sigurður vildi að ég yrði um kyrrt
á Hólmavík þann dag.
„Þér liggur ekkert á Palli,“ sagði hann.
Þrátt fyrir að ég naut þess að hitta læknis-
hjónin vildi ég þó ekki fresta heimferðinni
en lagði af stað suður að liðnu hádegi.
Þegar við komum á Holtavörðuheiði var
byrjað að snjóa. Við komumst þó til
Reykjavíkur án þess að ófærð tefði för
okkar. Eftir þetta skipti svo um veður, að
ekki varð farið á bíl norður til Hólmavíkur
fyrr en í júní á næsta ári.
Veturinn 1948-1949 mun vera einn með
þeim allra snjóþyngstu sem koma. í
desember féll njóflóð á bæinn Goðdal í
Bjarnarfirði með þeim afleiðingum að
fimm manns fórust, en bóndinn, Jóhann
Kristmundsson, bjargaðist mikið kalinn og
lá lengi milli heims og helju áður en hann
fékk aftur fótavist og þá fatlaður.
Ég hrósaði happi yfir að hafa haldið
minni ferðaáætlun, þrátt fyrir þá freistingu
sem það óneitanlega var að eiga dagstund
með læknishjónunum.
■ „Afram skröltir hann þó,“ nefn-
ist bók um lifsævintýri Páis Arason-
ar fjallabíistjóra, sem nú er nýlega
komin út hjá bókaútgáfu Arnar og
Örlygs. Þorsteinn Matthíasson
skráði. í bókinni rekur Páll ferða-
minningar sínar, en hann var meðal
brautryðjenda i óbyggðaferðum
hérlendis og fór fyrstur manna um
Sprengisand og Ódáðahraun, svo
dæmi séu nefnd. Við fengum leyfi til
þess að birta stuttan kafla úr bók-
inni, sem. m.a. greinir frá fyrstu
ferðinni yfir Sprengisand og fylgja
með fáeinar af myndunum úr bók-
inni, en varla hefur önnur íslensk
ævifrásögn verið ríkulegar mynd-
skreytt en þessi bók, því myndir eru
yfir 200 talsins. Kemur það fyrst og
fremst af þvi að Páll Arason hefur
átt viðburðaríka og litríka ævi, þar
sem rik ástæða hefur verið til að
hafa myndavélina með í för, en
margar myndanna hinar mestu
gersemar. Við áttum stutt spjall við
Pál f tilefni af útkomu bókarinnar.
Páll er fæddur og uppalinn á Akureyri
til 17 ára aldurs og voru foreldrar hans
Ari Guðmundsson, bankaritari og Dýr-
leif Pálsdóttir frá Möðrufelli. Að honum
standa sterkir stofnar, því hann er af
Þúfnavallaætt, Krossaætt og Kjarnaætt.
Var Jónas skáld Hallgrímsson bróðir
ianga-langömmu hans, Rannveigar á
Steinsstöðum og meðal merkra meiða af
Krossættinni má nefna Jóhann Sigur-
jónsson og Sigurð Þórarinsson. Einnig
Kristján Eldjárn, fyrrum forseta íslands.
Við spyrjum Pál um það helsta sem á
daga hans dreif, eftir að suður kom:
„Nú, fyrst fór ég að vinna hjá Garðari
heitnum Þorsteinssyni og var í Korpúlfs-
staðamjólkinni, breiddi fisk og fleira.
En svo tók ég bílpróf, fór um hríð til
Akureyrar, og byrjaði svo hjá Steindóri
1935. Ég tel að hann hafi verið besti
húsbóndi sem ég hef unnið hjá. þótt
hann ræki mig eftir eitt ár og einn
mánuð. Þá fór ég til sjós, var á síldveið-
um um hríð, en byrjaði svo að aifa á
Litlu bílastöðinni, þegar ég kom til
baka. Þar var ég í eitt ár, en fór svo til
Steindórs að nýju. Þegar Garðar Þor-
steinsson keypti svo Gamla bíó, þá lærði
ég að sýna kvikmyndir. En það gaf lítið
í aðra hönd, svo ég keypti mér vörubtl
og fólksbíl og vann eins og þræll að
sjálfsögðu, til þess að borga þetta niður.
Það var á þessum vörubíl, sem ég fór
síðar yfir Sprengisand.
Það var árið 1935 sem ég byrjaði svo
að selja sætaferðir um óbyggðir landsins,
en það var nýjung þá, þótt Guðmundur
Jónasson hefði áður farið ferðir með
sérstaka hópa. Ég var í þessu frá
1945-1966.
Jú, þaðerrétt. Égvarmeðþeim fyrstu
sem skipulögðu ferðir útfyrir landstein-
ana. Hcklan hafði að vísu farið áður
með fólk til Spánar, en ég byrjaði á að
auglýsa ferðir á bílum, fór með bílana og
fólkið til Englands og þaðan til Frakk-
lands og var ekið alla leið til Napolí.
Heim var farið um Kaupmannahöfn.
Við gistum í tjöldum og höfðum mcð
okkur saltfisk og niðursoðinn mat, til
þess að gera þetta scm ódýrast, en ferðin
kostaði sem svarði mánaðarlaunum
skrifstofumanns þá 6500 krónur. Síðar
fór ég að fljúga utan og taka mér bíla á
lcigu á ítaliu.
Þú spyrð um Sprengisandsferðina.
Þeir Sigurður frá Laug og Einar Magnús-
son höfðu að vísu farið að sunnan yfir
Sprengisand 1933, en ég fór suðuryfir og
norður aftur árið 1948. Ég fór nteð
farþegana að Tungnaá og fór nýja
norður aftur. Þetta voru auðvitað oft
erfiðar fcrðir sem ég fór um öræfin, en
ég lenti aldrei í hrakningi og tel mér það
til gildis að ég hef alltaf getað gert sjálfur
við hvað sem úrskeiðis fór á fjöllum
uppi, hvort sem var að skipta um stimpla
eða annað.
Einu sinni má þó segja að Jón heitinn
í Möðrudal hafi bjargað lífi mínu. Ég
var á ferð með sölumann frá Ásbirni
Ólafssyni á lcið til Austfjarða og kom
við hjá Jóni. Vegna þess að ekki var um
annað að ræða en sitja lengi dags og
þiggja góðgerðir, fórum við seinna af
stað en til stóð. Á vestari fjallgarðinum
brast á ofsavcður og við vorum ekki
komnir lengra en það að við náðum til
Möðrudals aftur, áður en allt tepptist,
en leiðin var svo teppt til vors. Þetta var
í október 1950 um sama leyti og veriö
var að leita að Geysi á Vatnajökli. Já,
þar munaði mjóu.
Já, það fór ekki hjá því að maður
kynntist landinu. Að vísu var ég búinn
að fara ríðandi yfir Sprengisand og
ganga tvisvar yfir Ódáðahraun, áður en
ég fór sjálfur að skipuleggja ferðir. Ég
hafði líka gengið frá Hveravöllum að
Geysi og gengið gríðarmikið um allan
skagann á milli Eyjafjarðar og Skaga-
fjarðar, gengið á Snæfell og fleiri fjöll.
Ég hef alltaf viljað vera í sem nánastri
snertingu við landið og náttúruna og í
sumarfríum mínum hef ég helst kosið að
vera norður í Hörgárdal við land-
græðslu, ef ég er ekki erlendis. Ég hef
ferðast mikið erlendis og þótt ég hafi
víða komið hef ég óvíða unað mér betur
en í Eystri-byggð á Grænlandi. Þar cru
margar indælar ferðaslóðir, sem ég held
að íslendingar ættu að gefa gaum.
-AM
Páll Arason.
„Ég lenti
aldrei í
hrakningi”
— segir fjallagarpurinn
Páll Arason, sem
skipulagði obyggðaferðir
um 20 ára skeið