Tíminn - 15.04.1984, Síða 8

SUNNUbAGUR 15. APRÍL 1984
6
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm) og
Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síöumúli 15, 105 Reykjavík.
Sími: 86300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verö í lausasölu 20 kr. en 22 kr. um helgar
(2 blöö). Áskrift 250 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaftaprent hf.
Hundleiðinlegt gat
■ Stjórnmál í lýðræðisríki byggjast á samkomulagi. Þar
sem fjölflokkakerfi er við lýði og samsteypustjórnir eru eini
kosturinn til að mynda meirihlutastjórn er oft erfitt og
tafsamt að samhæfa ólík stefnumörk til að ná sett marki, og
þá reynir á samkomulagsvilja og getu samstarfsflokka til að
leysa í sameiningu þau úrlausnarefni sem brýnust eru.
í margar vikur samfleytt hafa aðalfréttir fjölmiðla, blaða,
hljóðvarps og sjónvarps, fjallað um fjárlagagatið, eins og
fyrirsjáanlegur greiðsluhalli ríkissjóðs er nefndur. Uppistaða
alls þessa fréttaflutnings eru viðtöl fréttamanna við einstaka
ráðherra um tilteknar aðgerðir til lausnar vandanum, en
vandi og lausn hans og erfiðleikar og hvernig komast eigi út
úr þeim, er orðið höfuðviðfangsefnið í allri stjórnmálarum-
ræöu.
Á Alþingi hafa menn ekki látið sitt eftir liggja að krefja
ráðherra um svör við því „hvernig takast eigi á við vandann".
Maraþonumræður fara fram og hefur niðurstaða þeirra einatt
verið hin sama, að verið sé að vinna að málunum.
Upphaf þessarar yfirþyrmandi vandamálaumræðu, var að
fjármálaráðherra komst að því, að fjárlögin sem hann lagði
fram í þingbyrjun og samþykkt voru rétt fyrir jól, voru ekki
pottþéttari en svo, að fyrirsjáanlegt er að 10% vanti upp á að
þau nái saman í lok fjárlagaársins. Þessum vanda neitaði
hann að sópa undir teppið eins og fram kom, og hóf að takast
á við vandann með því að tilkynna þjóðinni að ríkissjóður
yrði ekki rekinn hallalaust að óbreyttu. í kjölfarið fylgdu
ítrekaðar yfirlýsingar um að ekki yrðu tekin frekari erlend
lán og opinber gjöld ekki hækkuð.
Svona uppákoma er ekki ný af nálinni og fram til þessa
hefur rcikniskekkjum fjárlagahöfunda verið mætt með
aukafjárveitingum og allskyns hagstjórnartækjum sem ríkis-
valdið hefur yfir að ráða. Á síðasta ári námu aukafjárveiting-
ar t.d. sem svarar 23% af fjárlögum, og var það náttúrlega
gjörsamlega óviðunandi ástand.
Allt síðan Albert lýsti því yfir, að hann væri ekki eins og
aðrir fjármálaráðherrar, sem sópuðu vitlausum útkomum úr
reiknidæmum undir teppi, hefur linnulaust verið unnið að
því að láta fjárlagadæmi hans ganga upp. Sá þáttur stjórnar-
samstarfsins hefur að miklu leyti farið fram á opinberum
vettvangi, við mikla kátínu stjórnarandstöðunnar.
Engum þarf að koma á óvart að miklir erfiðleikar steðja'
að ríkisbúskapnum. Þegar núverandi stjórn tók við stefndi
verðbólga í þær hæðir að allt fjármálakerfi og athafnalíf var
að fara út böndunum. En rösklega var gengið til verks og
voðanum bægt frá. Vissulega krafðist það átak góðrar
samstöðu innan þeirra stjórnmálaflokka sem að því stóðu, og
kjararýrnuninni, sem fylgdi í kjölfarið, var tekið af skilningi
og fórnfýsi af þjóðinni, enda var ekki margra kosta völ eins
og ástandið var orðið.
Engin ástæða er til að ætla annað en að viðunandi lausnir
náist til að rétta fjárlagaskekkjuna af. Sem fyrr reyndi þar á
samkomulag. Enn verður að gera ráðstafanir sem telja
verður miður vinsælar, en nauðsynlegar. Ráðherrar og
ráðuneyti verða að finna leiðir sem duga til að draga úr
útgjöldum og nota verður þau hagstjórnartæki sem tiltæk
eru, til að ná þeim markmiðum í efnahagsmálum sem
ríkisstjórnin hefur sett sér.
Sú mikla umfjöllun sem háð hefur verið á opinberum
vettvangi um ífyllingu gatsins hefur áreiðanlega ekki greitt
fyrir samkomulagi um viðunandi lausnir. Vangaveltur ein-
stakra manna um hvað þeir telji að gera eigi og hvað ekki á
afmörkuðum sviðum ríkisfjármála leysa ekki dæmið.
Opinber umræða um mikilsverð mál er sjálfsögð og
nauðsynleg, en irún er ekki alltaf vænlegasti kosturinn til að
leysa úr vandasömum ágreiningsefnum, sem samkomulag
þarf að nást um.
Ríkisstjórnin og þingflokkar stjórnarflokkanna munu nú
vera að ná samkomulagi um ráðstafanir til að rétta fjárlaga-
dæmið af, enda tími til kominn að yfirlýsingum linni. Það
munu margir taka undir orð Steingríms Hermannssonar
forsætisráðherra er hann viðhafði í blaðaviðtali - „Ég er
orðinn hundleiður á þessu gati“.
■ Námsmenn í Garwolin, smábæ skammt frá Varsjá, mótmæla banni stjórnvalda við því að hafa trúartákn uppi í
skólum landsins. „Verkalýðshreyfinguna skortir hugrekki", segja nemendur.
„VIÐ ÞORUM”
— segja pólskir nemendur sem tekið hafa upp baráttu
pólsku verkalýðsfélaganna
■ Nemendur i framhaldsskóla í Varsjá. Margt bendir til þess að sterk
andstaða við stefnu stjórnarinnar blómstri nú i skólum landsins. Nemendur
gefa út ólögleg blöð og dreifa fluguritum.
■ Svo virðist sem í Póllandi sé
kominn upp nýr hópur sem veiti yfirvöld-
um þar í landi mikla mótstöðu. Hér er
um að ræða námsmenn sem vilja ekki
láta segja sér fyrir verkum og í reynd
gagnrýna bæði stefnu stjórnvalda og
úrelt námskerfi. Fregnir herma að nem-
endur geispi þegar opinberir embættis-
menn komi í skólana til að halda fyrir-
lestra um kenningar þær sem lagðar eru
til grundvallar í stjórnkerfi landsins. í
Krakow voru nemendur staðnir að því
að dreifa fluguritum þar sem ráðist er á
stjórnvöld landsins og ólögleg blöð eru
prentuð í smiðjum nemenda með
nöfnum yfir menn sem taldir eru veita
stjórnvöldum upplýsingar um almenn-
ing. Svo virðist sem nemendur hafi í
raun tekið upp þá baráttu sem hin frjálsu
verkalýðsfélög voru þvinguð til að gefa
upp á bátinn. Haft er eftir einum tals-
manni nemenda í skóla í Garwolin,
nálægt Varsjá, að verkamenn skorti
hugrekki sern finna megi meðal nem-
enda í skólum Iandsins.
Þessi mikla andstaða sem nú virðist
fara vaxandi í pólskum skólum er sögð
nokkurt áhyggjuefni meðal yfirvalda og
eftir áralanga baráttu við verkalýðsfélög-
in í landinu er nú risin upp önnur
andstaða sem erfitt er að berja niður.
Kannanir sýna að hin unga kynslóð í
landinu er alls ekki sátt við ríkjandi
stjórnkerfi og ungliðar í Kommúnista-
flokknum eru ekki sagðir eins fjölmennir
og áður. „Hér er um hættulega þróun að
ræða og nú ganga færri ungmenni í
æskulýðssamtök flokksins en nokkurn
tíma . áður í sögu þeirra", er haft eftir
Leszek Miller, sem á sæti í miðstjórn
flokksins og hefur með æskulýðsmál að
gera.
Stjórnvöld kenna forráðamönnum
skólanna um hvernig komið er. „Ekkert
ríki getur þolað það að uppfræðsla og
menntun sé i höndum manna sem óvin
veittir eru stjórnvöldum", er haft eftir
Wojciech Jaruzelski hershöfðingja nú
nýlega. „Það er kominn tími til að ráðast
á það mein sem er að finna í skólum
landsins". Svo virðist sem það sé einmitt
það sem pólsk stjórnvöld hafi nú beint
spjótum sínum að. Ýmiss konar spurn-
ingalistar og skoðanakannanir hafa verið
lagðar fyrir kennara í skólum landsins
þar sem reynt er að kanna hvernig hver
og einn vinnur að pólitískum markmið-
um stjórnvalda. Sums staðar hefur verið
farið fram á það að í frjálsum um-
ræðum í skólunum sé umræðuefnið lagt
fram til samþykktar áður en til um-
ræðunnar kemur þannig að umræður
eigi sér ekki stað um málefni sem
andstæð eru ríkjandi stefnu stjórnvalda.
Það hefur og færst í vöxt að kennurum
sé vikið úr starfi fyrir það að ræða
hugmyndir meðal nemenda sinna sem
ekki eru í takt við ríkjandi stefnu
stjórnvalda.
Nemendur benda hins vegar á að það
séu ekki kennarar þeirra heldur það sem
hafi verið að gerast í pólskum stjórnmál-
um á undanförnum árum sem hafi gert
það að verkum að þeir andæfi nú
stjórnvöldum. Þeir benda og á það að
yfirvöld og stjórncndur skólanna geti
sjálfum sér um kennt þar sem svo
þunglamalegur áróður hafi verið stund-
aður í skólum landsins fyrir stefnu
stjórnvalda, að slíkt hafi þveröfugáhrif.
Það er Ijóst að andóf pólskra nemenda
getur haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar
og fækkun ungmenna í æskulýðsfé-
lögum flokksins virðist vera ein afleiðing
þessarar andstöðu. Þess ber þó að geta
að það er ekki aðeins andstaða mcðal
nemenda sem stjórnvöld í landinu hafa
áhyggjur af heldur einnig vaxandi áhuga-
leysi gagnvart stjórnmálum sem einnig
verður vart við meðal ungmenna. Þetta
áhugaleysi veldur því að unga kynslóðin
axlar ekki þær byrðar sem stjórnvöld
telja æskilegt að lagðar séu á hana og
slíkt áhugaleysi getur nánast þýtt það
sama og bein andstaða. Erfitt er að sjá
fyrir hvernig málin koma til með að
þróast þegar þetta unga fólk vex úr grasi,
sérstaklega þegar það er haft í huga
hversu fáir unglingar taka nú þátt í
flokksstarfinu. Nýlegar tölur sýna að
aðeins 11% Pólverja sem eru undir 30
ára aldri eru meðlimir í Kommúnista-
flokknum þó svo að þessi aldurshópur
sé meira en helmingur þjóðarinnar.
Dr. Halina Radomska-Pietkiewicz
skólastjóri við einn af framhaldsskólum
Varsjárborgar hélt því fram í viðtali
nýlega að andstöðuna, sem gætti nú
meðal pólskra stúdenta, mætti rekja til
áróðurs hinna frjálsu verkalýðsfélaga og
á einhvern hátt hefði sá áróður fallið í
betri jarðveg meðal þeirra en sá sem
rekinn er í skólum landsins fyrir ríkjandi
stjórnarstefnu. „Afstaða og hugmyndir
flokksins hafa einfaldlega ekki verið
settar fram á jafn áhrifaríkan hátt og
áróður verkalýðsfélaganna og uppreisn
unga fólksins er ein afleiðing þessa.“ Sú
hætta sem pólskum yfirvöldum er búin
af andstöðu ungu kynslóðarinnar á e.t.v.
< eftir að verða miklu meira vandamál í
framtíðinni en hún er í dag þegar sú
kynslóð kemst til valda sem andæfir í
skólum landsins í dag.
(Newsweek-JÁÞ)