Tíminn - 07.03.1986, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Föstudagur 7. mars 1986
llllllll
I LANDBUNAÐUR
Ililiiiilll

iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiii
iiiiiiiiiiiiiii
iiiiiiiniii
Ég býst við fleirs konum á búnaðarþing
„Tveir stórir lagabálkar hafa verið
til meðferðar hér á búnaðarþingi.
Annarsvegar eru jarðræktarlögin
sem menn vilja breyta, og þá sérstak-
lega með tilliti til breytts búskapar í
landinu. Þær breytingar felast í því
að hefðbundnar búgreinar verða
ekki styrktar meira en nauðsynlegt
er, en hinsvegar verður reynt að
mæta í auknum mæli fjárþörf hinna
nýju búgreina. Þar má meðal annars
nefna loðdýrarækt og skjólbeltarækt.
Verið er að sníða jarðræktarlögun-
um nýjan stakk miðað við breyttan
tíma. Sama máli gegnir um búfjár-
ræktarlögin. Þar er verið að taka inn
hinar nýju búgreinar eins og loð-
dýraræktina. Einnig er unnið að því
að fella út þau ákvæði iaganna sem
úrelt teljast. Loks má nefna það að
verið er að minnka þau verðlaun sem
mönnum eru veitt fyrir kynbætur á
gripum," sagði Ásgeir Bjarnason
forseti búnaðarþings, sem nú er í
þann mund að ljúka störfum þetta
árið, og lýkur um leið kjörtímabili
kjörinna fulltrúa sem setu eiga á
þinginu. Ásgeir, sem jafnframt er
formaður Búnaðarfélags íslands
lýsti því yfir í samtali við Tímann að
ýmsar bíikur væru á lofti í málum
stjórnar Búnaðarfélagsins og sagði
hann ekki óeðlilegt þó að konur
myndu í auknum mæli láta til sín
taka í málum félagsins á þeirri öld
kvenfrelsis og réttlætis sem við nú lif-
um á.
- Áfram með búfjárræktarlögin.
Þið lítið þá ekki svo á að þörf sé á
auknum kynbótum á sauðfé með til-
liti til fituinnihalds kjöts?
„Allar kynbætur eru geysilega
flókið mál. Ef sameina á hámarks
gæði ullarinnar og hámarks gæði
kjöts þá kostar það áratuga kyn-
bótastarfsemi. Þriðja atriði sem má
nefna t þessu sambandi er frj ósemin.
Það verður að segjast eins og er að
undanfarin ár hafa tveir þættirnir af
þessum þremur tekist mjög vel.
Annars vegar hefur tekist mjög vel
að auka frjósemina með auknum
kynbótum og betri meðferð. Svo vil
ég meina að geysi mikið hafi áunnist
Ásgeir Bjarnason
forseti
búnaöarþings
líka í því að gera kjötið betra, þó að
þar sé við vandamál að etja eins og
sumir tala um, að kjötið sé of feitt,
og þar af leiðandi verði það ódrjúgt,
og því hlutfallslega dýrara fyrir neyt-
endur en hænsnakjöt eða svínakjöt.
Núna er unnið að því að finna þá leið
sem skilar mjög afurðamiklu fé og
hóflega feitu. í þribja lagi er verið að
reyna að samræma ullargæðin þessu
tvennu og það er ekki svo létt verk.“
- Frumvarp til laga um atvinnu-
réttindi í landbúnaði var afgreitt frá
þinginu. Miklar vangaveltur hafa
orðið í gegnum árin vegna frum-
varpsins, en nú virðist það komið í
höfn. Hvað segir þú um frumvarpið?
„Þetta frumvarp hefur verið lengi
til meðferðar hjá búnaðarþingi og
bændasamtökum. Satt best að segja
þá eru menn almennt ekkert hrifnir
af því að tekin verði upp atvinnurétt-
indi í landbúnaði. Frumvarpið felur í
sér að þeir sem ætla að hefja búskap,
hafi að minnsta kosti unnið tvö ár við
búskap og lokið þriggja mánaða
námskeiði í búnaðarfræðum. En
æskilegast er náttúrulega að þeir
menn sem hefja búskap hafi próf frá
búnaðarskóla. Þetta hefur þó verið
mjög umdeilt, og margir sem hrein-
lega drekka þetta f sig með móður-
mjólkinni. Þá er það líka staðreynd
að margir góðir bændur hafa komið
úr iðnaðarskóla. Að því er mér
finnst þá skilja þeir öðrum betur
tæknilegu hlið landbúnaðarins.
Megin þáttur, og sá fjárfrekasti á
býlum í dag er tæknilegi þátturinn.
Nú er frumvarpið komið í það
horf, eftir endurskoðun, að lág-
markskröfurnar sem gerðar eru, eru
viðunandi."
- Störf þingsins í ár, hvernig hefur
gengið hjá ykkur?
„Þingið stendur í hálfan mánuð,
og öll mál sem koma fyrir þingið fá
mjög nákvæma skoðun, í nefndum.
Þessa dagana eru mál að koma úr
nefndum. Flestar nefndir ljúkastörf-
um í dag eða á morgun.
Þetta þing sem situr núna, er síð-
asta þing á þessu kjörtímabili, þann-
ig að nýkjörnir fulltrúar koma saman
á næsta ári. Ég reikna með því að
það verði talsverð endurnýjun á
næsta þingi, og þá helst á þann veg að
konur komi inn í auknum mæli,“
sagði Ásgeir að lokum. -ES
Grútlin framleiðslustjórnun
„Margir menn hafa skilið búmark
sem framleiðslurétt. Ég skil afskap-
lega vel þá menn sem núna eru að
ljúka við að byggja fjós, og hafa farið
í þær framkvæmdir vegna búmarks
sem þeir hafa öðlast, en standa nú
frammi fyrir því að þeir eru með
fjórðungi of stórar byggingar og urn
leið óbærilegar klyfjar fjárhagslega
séð. Ég skil það afskaplega vel að
þeir geti ekki sætt sig við þetta og
telji að þjóðfélagið hafi svikið sig"
Þetta er staðreynd, þeir líta svona á
það. Ég er ekki gáfaðari en það að ég
sé ekki annað en að það sé eðlilegt að
þeir séu sárir. Síðan eru náttúrlega
allslagsmenn sem hafa verið að lcika
sér að því að espa þetta upp. Málið
er svo erfitt að engin góð lausn cr
til.“ Hjalti Gestsson er ráðunautur á
Sclfossi og hann mælir svo.
- En erum við búin að finna bcstu
lausnina?
„Ég tel nú að það hafi vcrið af-
skaplega vont að niðurgreiðslurnar
voru minnkaðar og um leiö kreppti
að markaðnum. Þegar fólk í þéttbýl-
inu hefur verið að berjast í bökkum
fjárhagslega, þá skiljum við það af-
skaplega vel að það kaupir ekki dýr-
ustu mjólkurafurðirnar eins og
smjör og osta. Þetta þrengir þess
vegna að markaðnum.
Við erum bara hluti af stórri heild í
heiminum sem er í vandræðum með
offramleiðslu. Hér er þrýst á það að
flytja inn ódýrar korntegundir, sem
koma þá í beina samkeppni við
íslenska fóðurframleiðslu og fram-
leiðsla kjúklinga- og svínakjöts
þrýstir á okkur á markaðnum. Óhófs-
notkun á kjarnfóðri í mjólkurkýr er
líka hagstæð fjárhagslega, þannig að
í rauninni erum við eins og rekald í
öllum þessum málum ef við höfum
ekki sterka framleiðslustjórnun, og
hún er alveg grútlin. Hún er grútlin,
og engin teikn eru á lofti um að verið
sé að setja hana á. Engin heilbrigð
stjórnun hagar sé svona. Ef við tök-
um kjötið sem dæmi. Þar er bara
stjórnun á lambakjöti, en allar hinar
Hjalti Gestsson
ráöunautur
á Selfossi
tegundirnar eru frjálsar. Þetta geng-
ur aldrei að mínu mati.“
- Suðurland með tilliti til nýrra bú-
greina?
„Við teljum að þar hafi komið þó
nokkur árangur í ljós. Þar hafa risið
allmörg loðdýrabú og við höfum tek-
ið upp hjá Búnaðarsambandinu leið-
beiningarþjónustu. Ég hef séð það
ajð þeim hefur gengið best að
hasla sér völl í jafn nákvæmri bú-
grein og loðdýrin eru, sem hafa verið
nákvæmastir í hinum almennu bú-
greinum.“
Það er einnig mikill áhugi hjá okk-
ur með aðrar búgreinar, svo sem
fiskeldi. Við getum alls ekki fallist á
það að það eigi einungis að vera í
höndunum á einhverjum stórlöxum.
Ég vil minna á að jarðhiti cr víða á
Suðurlandi og komið er heitt vatn á
þriðja hvern bæ á Suðurlandi “
- Sem ráðunautur, hvernig metur
þú stöðu landbúnaðarins í dag.
Heldur þú aö það verði veruleg
röskun?
„Það er mjög hætt við því. Ég hef
fylgst með þessu í nágrannalöndun-
um. Þeir bændur sem ég þekki per-
sónulega t.d. í Danmörku hafa átt í
afskaplega miklum erfiðleikum og
það hefur orðið gjörbylting í dönsk-
um landbúnaði, ekki síst vegna
breytinga á markaðnum. Það þýðir
ekkert fyrir okkur hér, þó að okkur
þyki vænt um okkar skipulag og upp-
byggingu alla, þá þýðir ekkert fyrir
okkur annað en viðurkenna það að
nýir tímar krefjast nýrra klæða og at-
hafna.“
- Hvernig myndir þú vilja standa
að þessum breytingum?
„Ég tel það afskaplega mikilvægt
að hvert nýtt starf sem hægt er að
taka upp í hinum dreifðu sveitum
landsins,' verði nýtt. Það léttir undir
með hinum hefðbundnu búgreinum.
Þau heimili sem fá tekjur sínar t.d. í
gegnum loðdýrarækt, þau þurfa ekki
að pressa á með að fá kvóta eins og
aðrir í hinum hefðbundnu búgrein-
um.
Ég horfi á það með fullri stillingu
og ró þó ég sjái mörg býli á Suður-
landi. þarsem hefðbundinn búskap-
ur hcfur verið lagður af.“ -ES
Eg vil koma á svæðabúmarki
- og þannig stjórna framleiðslunni
Heildarskerðing á svæði mjólkur-
samlags Vopnafjarðar verður um
eitt til tvö prósent, vegna mjólkur-
kvótans. Þó að heildarskerðingin
segi ekki alla söguna er Ijóst að
Vopnfirðingar hafa sloppið tiltölu-
lega vel frá þeim málum. Samlags-
svæði mjólkursamlags Vopnfirðinga
er smátt, nær eingöngu yfir Vopna-
fjörð og annast að hluta til dreifingu í
Bakkafirði. Sigurjón Friðriksson
bóndi YtriiHlíð Vopnafirði er annar
fulltrúi Búnaðarsambands Austur-
lands á búnaðarþingi. Hann var
•spurður álits á skerðingunni.
„Eftir er að úthluta 6,5% af full-
virðisréttinum, þar af eiga búnað-
arsamböndin að deila út fimm prós-
entum, á milli manna eftir efnum og
ástæðum. Ein milljón lítra mjólkur
er hjá Framleiðsluráði sem úthlutað
verður til smærri bændabýla.
Það er mitt mat, að eðlilegra hefði
verið að úthluta búnaðarsambands-
stjórnunum 8-10% til að jafna kvót-
ann á milli manna. Það hefði skapað
sveigjanleika og komið f veg fyrir að
um reglustikuaðferð væri að ræða.
Enn sem komið er vitum við ekk-
ert um sauðfjárkvótann, en vonumst
eindregið til þess að fastara form
verði komið á svæðaskiptinguna og
framleiðslukvótaskiptingu á þessum
hefðbundnu búvörum strax í vor,
a.m.k. nokkru áður en til slátrunar
kemur í haust.“
- Ertu sáttur við hvernig staðið
hefur verið að þessum niðurskurði í
landbúnaðinum?
„Það er erfitt að svara því. Á ýms-
an hátt er ég sáttur við það hvernig
að honum er staðið, því ég lít svo á
að við séum þarna af illri nauðsyn að
berjast við að skipta sem réttlátast
niður þeirri skerðingu sem verður að
vera vegna offramleiðslu mjólkur
sem þegar er orðin. Ég er ósáttur við
framkvæmdina í smáatriðum og ég
er ekki einn um það. Sérstaklega
hefur verið bent á það hversu seint á
framleiðsluárinu þessar ráðstafanir
koma til framkvæmda. Búið er að
framleiða mjólk í fimm mánuði á ár-
inu þegar reglugerðin er staðfest."
- En menn máttu búast við skerð-
ingu?
„Jú, akkúrat er það. Bændur sem
hafa áhuga á því að fylgjast með mál-
um máttu vita aö það hlyti að koma
einhversstaðar niður þó menn vissu
það ekki í smáatriðum. Það er langt
síðan samið var um sölu á 107
milljónum lítra af mjólk en vitað var
að framleiðslan stefndi í miklu hærri
tölu.“
- Ertu sáttur við að ekkert tillit sé
tekið til félagslegra þátta, heldur sé
notuð ein allsherjar reikniaðferð yfír
allt landið?
„Þessi mál komast ekki á grund-
vallarstig fyrr en báðar búgreinarnar
koma inn í þetta mál. Nú er verið að
Sigurjón Friðriksson
bóndi
Ytri-Hlíð
berjast við offramleiðslu á mjólk
sem orðin er á þessu ári. Hitt er svo
óskrifað blað og sem ég hef alltaf
haft áhuga á, það er að svæða-
búmarki verði komið á, til þess að
hægt yrði að stjórna framleiðslunni í
gegnum það í þessum tveimur grein-
um eftir héruðum, landskostum og
öðrum aðstæðum. Þetta er nánast
ekki komið til ennþá, og ég hef vissar
efasemdir um að nokkurntíma verði
þorað að gefa mönnum það í skyn
hvaða landsvæði henti til framleiðslu
á þessum vörum.“
- Hafíð þið verið nægilega dugleg-
ir við að hasla ykkur völl í hinum
nýju búgreinum, svo sem loðdýrun-
um?
„Ég held það sé ekki hægt að segja
að við höfum verið nægilega dugleg-
ir, en þó er óhætt að segja að á Bún-
aðarsambandssvæði Austurlands
hafa menn verið duglegir í þessu, því
frá byrjun þessarar uppbyggingar,
fyrir fjórum til fimm árum, þá fóru
Austfirðingar strax af stað með loð-
dýrarækt. Hún hefur byggst upp í
tveimur kjörnum, og stafar það af
landfræðilegri legu. Það er Fljóts-
dalshéraðið með allmörg bú sem ris-
ið hafa út frá fóðurstöðinni sem verið
er að reisa við Lagarfljótsbrú. Annar
kjarni er í Vopnafirði. Þar er einnig
verið að byggja upp fóðurstöð. í
kringum hana eru risin ein tólf bú.
Meira en þetta finnst ekki nema ef
litið er til Þorsteins á Dalvík sem
byggir yfir heilu hektarana í einu.“
- Var ekki eins og slegið væri á
puttana á ykkur, þegar verðfallið
varð á skinnum á uppboðinu sem
haldið hefur verið í ár?
„Þetta er nánast reiðarslag. Ef það
hefði komið einu til tveimur árum
fyrr hefði þetta jafnvelriðið loðdýra-
ræktinni að fullu. Ég held við verð-
um að reyna að þola það að búa
kauplaust eitt ár. Við megum ekki
láta þetta eina áfall verða til þess að
ntenn gefist upp."
-ES
Loðdýr-
ineru
útgöngu-
leið
- fyrir þá sem eiga
í erfiöleikum
Vestfirðingar hafa löngum verið
þekktir fyrir sína hörku sjómenn, en
þeir eiga ekki síður hörku bændur.
Einn þeirra er Össur Guðbjartsson
bóndi á Lága-Núpi í Rauðasands-
hreppi. Hann var fyrst spurður um
skerðingu þá sem fyrirsjáanleg er á
mjólkursamlagssvæði Patreksfjarð-
ar, en ljóst er að það svæði kemur
einna verst út úr mjólkurkvótanum.
„Við þurfum að draga saman
mjólkurframleiðslu að verulegum
hluta, ef við fáum ekki leiðréttingu.
Líklega verður samdrátturinn um
30% á svæði mjólkursamlags Vest-
ur-Barðastrandarsýslu. “
- Hvernig kom niðurskuröur á fé í
Barðastrandarsýslu við sláturleyfís-
hafa?
„Það er Ijóst að þessi niðurskurður
hefur valdið kaupfélaginu, eða slát-
urleyfishafanum gífurlegum erfið-
leikum. Við vorum með nýbyggt
sláturhús þarna. Það hefur ekki get-