Tíminn - 15.03.1986, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Timinri
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Ritstjóri: NíelsÁrniLund
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Innblaösstjóri: OddurÓlafsson
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686392 og
686495, tæknideild 686538. Setning og umbrot: Tæknideild Tímans.
Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 45.- kr. og 50.- kr. um helgar. Áskrift 450.-
Fórnarlamb ofbeldis
Morðið á Olof Palme, forsætisráðherra Svía, hefur
breytt ásjónu Norðurlanda. Mannhelgi hefur verið
aðalsmerki hinna norrænu þjóða. Deilumál eru jöfnuð
með samkomulagi og skorið úr stjórnmálaágreiningi eft-
ir reglum þingræðis og lýðræðis. Engum óbrjáluðum
manni á Norðurlöndum dettur í hug að í því felist nein
’lausn að ryðja andstæðingi úr vegi með ofbeldi eða að
það þjóni nokkrum tilgangi öðrum en að svala ofbeldis-
hneigð morðvarga.
Morð á stjórnmálamönnum, hryðjuverk og pólitískt
ofbeldi eru daglegar fréttir utan úr hinum stóra heimi, en
slíkt hélt maður að gæti ekki skeð í okkar heimshluta.
En nú hefur það gerst. Olof Palme var myrtur á götu í
Stokkhólmi, þar sem hann var á gangi með Lisbeth konu
sinni. Eftir öllum sólarmerkjum að dæma réði hér engin
tilviljun. Petta er skipulagt morð, og hvaða orsakir sem
liggja að baki, er það pólitískt, þótt ekki sé nema fyrir þá
sök eina, að fórnarlambið var einn af þekktustu, um-
svifamestu og valdamestu stjórnmálamönnum Norður-
landa.
Vonandi er því tímabili ekki lokið, að samfélög
Norðurlanda geti verið opin. Samfélög þar sem ráðherr-
ar geti notið þess jafnréttis að ganga um frjálsir meðal al-
mennings og verið hluti af honum. Skroppið í búð eða
bíó og verið frjálsir ferða sinna án þess að eiga á hættu að
verða beittir ofbeldi.
Útför Olof Palme verður gerð í dag. Fjöldi leiðtoga
víðs vegar að úr heiminum verða við þá athöfn. Pá verða
gerðar meiri og víðtækari öryggisráðstafanir til að
vernda líf þeirra og heilsu en dæmi eru um í Svíþjóð.
Mikill fjöldi lögreglumanna mun gæta gestanna og er-
lendum fulltrúum við útförina er ekki leyft að ganga í
líkfylgdinni um götur Stokkhólms, af ótta við hryðju-
verk.
Þetta sýnir að óttinn við ofbeldið er staðreynd og
menn verða að vera reiðubúnir að mæta því.
Olof Palme var umdeildur stjórnmálamaður. Hann
barðist ótrauður fyrir hverjum þeim málstað sem hann
áleit réttastan. Hann var leiðtogi stærsta stjórnmála-
flokks Svíþjóðar og forsætisráðherra þjóðarinnar. Hann
var harður í horn að taka sem andstæðingur, en enginn
efaðist um réttlætiskennd hans og hann hélt leikreglur
lýðræðisins í heiðri í hvívetna.
Hann lét mikið til sín taka á alþjóðavettvangi og kom
þar fram sem maður sátta og ötull baráttumaður jafn-
réttis hvar sem er í heiminum.
En það er eins og öfgaöflum sé meira í mun að ryðja
slíkum leiðtogum úr vegi, en þeim sem boða ófrið og
kúga eigin þegna. Pess eru mörg dæmi í nútímasögunni
að friðflytjendur falli fyrir morðingjahendi en valdníð-
ingar og kúgarar eru verndaðir bak og fyrir.
Peir sem virða og berjast fyrir mannréttindum og lýð-
frelsi beita ekki fyrir sig ofbeldi eða hryðjuverkum. En
þeir eru berskjaldaðir fyrir þeim þegar ofbeldisöflin
grípa inn í gang mála.
Við vitum ekki og skiljum ekki hversvegna sænski
forsætisráðherrann var myrtur, eða hvaða tilgangi
verknaðurinn þjónar. Við vitum heldur ekki hvaða af-
leiðingar þessi ógnaratburður á eftir að hafa. En sú von
skal ítrekuð, að þjóðfélög Norðurlanda megi áfram vera
opin og að sérhver þegn þeirra geti farið allra sinna ferða
ótta- og áreitnislaust.
Sænska þjóðin harmar leiðtoga sinn í dag. Andstæð-
ingar í stjórnmálum hafa slíðrað sverðin um sinn og
morðið mun á engan hátt raska ríkri lýðræðishefð sem
býr með Svíum.
Um öll Norðurlönd standa menn agndofa yfir að
svona atburður skuli geta gerst og finnst að nærri sér sé
vegið.
Laugardagur 15. mars 1986
Óvopnaður en mjög vel
þjálfaður lögreglumaður
framkvæmdin er vandasöm og að
mínu viti á hún ekki vað vera þann-
ig að vopnuðum mönnum sé stillt
upp til sýnis, enda verða þeir fyrstu
skotmörkun. Það er nefnilega það.
Athygli ermarkmiðið
Þessi vettvangur hér gefur ekki
ráðrúm til að fjalla ítarlega um afl-
vakann að baki ódæðisverkum
hryðjuverkamanna, en flestir geta
líklega verið sammála um að at-
hygli er markmiðið. Því markmiði
er ekki náð með því að særa, drepa
eða taka í gíslingu óþekkta lög-
reglumenn í starfi. Reynslan er-
lendis frá sýnir að hryðjuverka-
menn kjósa sér fyrst óvarin fórnar-
lömb, en reyna að komast framhjá
öryggisvörslu að öðrum kosti. Ef
vopnuð öryggisvarsla yrði tekin
upp á skipulegan hátt þar sem
nauðsyn krefur hérlendis, þá yrði
hún eins og annars staðar til þess
fallin að bægja frá árásarmönum
með vel sýnilegum viðbúnaði, eða
til að torvelda þeim aðgang að fyrr-
nefndu markmiði, ef á reyndi. Til-
ræði við óbreytta borgara í flugstöð
eða ráðamann á götu úti vekja at-
hygli, púðrinu er ekki að óþörfu
eytt á áhættulaunaða lögreglu-
menn eða öryggisverði.
Að baki sinnuleysinu býr rótgró-
in íslensk andúð á skotvopnum,
vantrú á hugsanlegum þætti íslands
í alþjóðlegri þróun glæpaverka, og
vánþekking á eðli slíkra verka. Þar
við bætast vel þekkt tregðulögmál
í yfirstjórn íslenskrar löggæslu,
kjarabarátta lögreglumanna o.fl.
Hvað er til ráða? Það væri t.d.
ómaksins vert að Alþingi samþykkti
þingsályktun um nýskipan ör-
yggisvörslu hér á landi, þannig að
fyrir lægi ótvíræð viljayfirlýsing
sem staðfesti að hæfilegt raunveru-
leikaskyn hefði leyst hina land-
lægu sveitarómantík af hólmi.
Kostirnir snúast ekki um eðlileg
mannleg samskipti annars vegar og
járni klætt lögregluríki hins vegar.
Það er hægt að laga reynslu annarra
þjóða að íslenskum aðstæðum og
njóta góðs af.
-SS,
Sviplegt fráfall Olofs Palme
hefur leitt huga íslendinga að því
hvernig öryggi íslenskra ráða-
manna er háttað. Öllum ætti að
vera Ijóst að sinnuleysið í þeim efn-
um hefur verið ótrúlegt. Það er þó
öliu verra, að í kjölfar þessara
voðaatburðar og fyrrnefndrar um-
ræðu, þá virðist ekkert eiga að
breytast.
Óeinkennisklæddur
lögreglumaður
Það er ekki fráleitt að ætla að
forseti íslands sé sá aðili innan
stjórnkerfisins hérlendis sem helst
þarf að huga að, þar sem öryggi er
annars vegar. Forseti er ekki ein-
ungis æðsti embættismaður ríkisins
og sameiningartákn þjóðarinnar
allrar, heldur einnig í núverandi til-
felli einstaklingur sem hefur hlotið
umtalsverða umfjöllum í fjölmiðl-
um víða um heim. Hvort tveggja er
forsenda þess að innlendir eða er-
lendir ódæðismenn hafi hag af ein-
hvers konar illvirkjum.
Yfirmenn löggæslu í landinu
virðast viðurkenna þetta sjónar-
mið, a.m.k. í orði kveðnu. Til-
kynnt var í liðinni viku að óein-
kennisklæddur lögreglumaður
hefði tekið sér stöðu í Stjórnar-
ráðshúsinu samkvæmt skipun yfir-
boðara, sem brugðust við á þennan
hátt í samráði við forsetaembættið.
Haft var eftir lögreglustjóranum í
Reykjavík að viðkomandi lög-
reglumaður væri óvopnaður en
mjög vel þjálfaður. í stuttu máli
sagt, þá er viðurkennt að hætta sé á
ferðum, en einhverra hluta vegna
gripið til ráðstafana sem eru verri
en engar.
Forseti íslands hefur skrifstofu í
Stjórnarráðshúsinu og embættis-
bústað að Bessastöðum. Á fyrri
staðnum er auðvelt inngöngu fyrir
hvern sem er, hvaða erinda sem er,
þó svo að húsið sé í hjarta höfuð-
borgarinnar. Á þeim síðari er það
sama uppi á teningnum, en ein-
angrun öll meiri. Hvort sem að
drukkinn haglabyssumaður réðist
til inngöngu, eða þrautþjálfaðir
hryðjuverkamenn, þá gætu erindi
beggja endað á óskaplegan hátt
vegna fyrirhyggjuleysis. Lögregla
gæti fljótlega slegið hring um
Stjórnarráðshúsið ef drægi til tíð-
inda, hversu mikið gagn sem væri
af því, en hvað getur gerst suður að
Bessastöðum án þess að nokkur
verði þess var í lengri tíma?
íslensk glímutök
Það að setja óvopnaðan-en-
mjög-vel-þjálfaðan óeinkennis-
klæddan lögreglumann við dyr
Stjórnarráðshússins er eins konar
friðþæging, sem vel að merkja nær
ekki einu sinni í gagnsleysi sínu til
Bessastaða. Til hvers er hann? Það
er líkast til ætlunin að ofbeldis-
mönnum verði mætt með íslensk-
um glímutökum að þjóðlegum sið,
ef þeir láta til skarar skríða. Ef þeir
láta ekki sjá sig í anddyri Stjórnar-
ráðshússins heldur suður á Álfta-
nesi, þá mætir þeim enginn nema sá
aðili sem ætlunin er að nálgast. Það
er augljóst að engin alvara býr að
baki því sem sjálfsagt er ætlað að
vera skammtímaráðstöfun.
Óvopnaður-en-mjög-vel-þjálfaður
lögreglumaður gæti við varasamar
kringumstæður valdið meiri skaða
með vopnleysi sínu og hefðbund-
inni þjálfun, en ef hugur fylgdi
sannanlega máli í því að tryggja
nauðsynlegt öryggi.
En af hverju friðþæging í stað
raunhæfra aðgerða? Yfirvöld sáu
sig knúin til að sýna einhver við-
brögð meðan almenningur náði
áttum eftir Palme-morðið, en virð-
ast ekki hafa látið af gamalkunnri
réttlætingu á áframhaldandi sinnu-
leysi. Hinn óvopnaði-en-mjög-vel-
þjálfaði óeinkennisklæddi lög-
reglumaður mun að öllum líkind-
um ekki dvelja langdvölum í
Stjórnarráðshúsinu.
Ef frá eru taldar skoðanir ráða-
manna á sérstökum öryggisaðgerð-
um, þá má ætla að viðhorf það sem
birtist fyrir nokkru í viðtali við
Bjarka Eh'asson yfirlögregluþjón í
Tfmanum, sé upplýsandi um það
hvernig aðgerðaleysi er afsakað. f
tilefni af viðbúnaði á Keflavíkur-
flugvelli vegna viðvörunar um yfir-
vofandi hryðjuverkastarfsemi á
Norðurlöndum, sagði Bjarki: „En