Tíminn - 03.03.1987, Page 14

14 Tíminn
lUllilllllllllllllilllllll minning UUUUIIIIIIIIllllllllllllllllUUUUUUUUUUUUUUUIIIllllllUUUUUUUUUUUUUIIIIIIIIIIllllIllllUUUUUUUUUIUIIIllll
Tómas
Sigurgeirsson
Fæddur 18. apríl 1902
Dáinn 17. febrúar 1987
Það er blandið þungum trega, að
sjá hópinn gisna og strjálast með
hverju árinu, sem líður. Sjá fram á að
innan fárra ára stendur enginn uppi,
okkar sem byrjuðum að búa í Reyk-
hóiasveit fyrir 1940. En þannig er og
verður gangur lífsins. Tómas á
Reykhólum var elstur karla og næst-
elstur bænda í Reykhólasveit þegar
hann féll frá eftir tveggja mánaða
legu á Sjúkrahúsi Akraness. Það er
efni í þykka bók, ef rekja ætti þá
þróun, þær breytingar allar sem við
höfum lifað og hann tók meiri og
minni virkan þátt í um 60 ára skeið,
frá því hann fluttist í sveitina 1926.
Sumar og margar hverjar í framfara-
átt, en aðrar til auðnar og hnignunar,
sem ekki sést enn hvort tekst að
sporna gegn.
Ætti ég að lýsa Tómasi með einni
setningu, gefa honum ævieinkunn,
yrði hún á þá leið, að hann vék aldrei
af verðinum, ekki frekar en Sveinn
Dúfa. Stóð ávallt bjargfastur í stöðu
sinni.
Tómas var fyrr á árum virkur í
Ungmennafélaginu Aftureldingu,
var í stjórn, lék á leiksýningum þar
og seinna oft í leikfélaginu Úlfi
skjálga. Var í stjórn Ræktunarsam-
bandsins, lengi í stjórn búnaðarfé-
lags Reykhólahrepps og virkur og
virtur félagi alla tíð. Var á þriðja
kjörtímabil í hreppsnefnd, eða til
1942 að hún var öll endurnýjuð. Var
í nokkrum nefndum öðrum og langa-
lengi í kjörstjórnum í sveitinni.
Öðrum ævistörfum gegndi hann
hverju einu uns hann þraut krafta.
á Reykhólum
Var kjöthöggsmaour og saltari hjá
Kaupfélagi Króksfjarðar svo af bar
og víða var til vitnað. Einnig ullar-
mats- og ullarmóttökumaður kaup-
félagsins. Forstöðumaður útibús
K.K. á Reykhólum frá öndverðu.
Forðagæslumaður í Reykhólahreppi
í marga áratugi, uns sjóndepran
hindraði. Sama gegndi um kirkju-
kórinn. Og eigin búi bjó hann lengur
en skikkanleg geta leyfði. Það fór
ekki fram hjá neinum sem til þekkti.
Þar voru hjónin samtaka til hins
ýtrasta, eins og við hvaðeina annað.
Premur stöðum stóð Tómas í uns
yfir lauk. Hann var meðhjálpari við
Reykhólakirkju seinustu 20 árin,
póstafgreiðslumaður og formaður
stjórnar Sparisjóðs Reykhóla-
hrepps. Fyrir nokkrum árum var
sjónin næstum þorrin. Ekkert nema
ódrepandi seiglan og skylduræknin
hélt honum við efnið. Þá var ráðist í
endurtekna augna aðgerð og hann
fékk verulega sjón aftur og fögnuðu
því allir sem þekktu til.
Tómas ar orðinn lúinn og gigtveik-
ur eftir þrotlaust erfiði langrar ævi.
t>ar við bættist sú hjartaveiklun, sem
reyndist honum þyngst í skauti að
lokum. Næstum beygður í vinkil
þegar fastast svarf að, áður líka
næstum blindum. Samt stóð hann
óhikað í stöðu sinni í sérhvert sinn
sem hringt var til kirkju á Reykhól-
um, í sérhvert sinn sem bæn var lesin
við kórdyr.
Tómas var sonur bændahjóna í
Stafni í Reykjadal í Suður-Þingeyj-
arsýslu, Sigurgeirs Tómassonar og
Kristínar Ingibjargar Pétursdóttur,
einn af stóum hópi manntaksmikilla
bræðra. Hann nam við Bændaskól-
ann á Hólum. 24 ára fluttist hann
vinnumaður að Miðhúsum í Reyk-
hólasveit. Fjórum árum seinna
kvæntist hann ekkju Þórarins bónda
á Miðhúsum Árnasonar, 5 barna
móður, Steinunni Hjálmarsdóttur,
skagfirskri atgerviskonu, sem upp-
runnin er á Þorgautsstöðum, afdala-
býlinu forna sem Kristján Eldjárn
gerði frægt í einni af sínum ágætu
bókum.
Þau bjuggu á Miðhúsum til 1939,
að þeim var byggt út og þau fluttu að
næsta bæ, Reykhólum. Þar fengu
þau hálfa jörðina í fyrstu. Ábúðin
var ótrygg. Ríkið átti jörðina, lagði
langt til helming heimalandsins til
Tilraunastöðvar. Hitt til Landnáms
ríkisins. Fljótlega byggði Tómas
íbúðarhús og óumflýjanleg peninga-
hús og hélt búi sínu. Einnig hafði
hann eyjagagn og hlunnindi Reyk-
hóla á leigu sum árin, beit, selveiði
og æðarvarp, en þeim gæðum öllum
var hann vanur frá Miðhúsum og
kunni vel með að fara. Snillingur að
verka selskinn.
í fyllingu tímans átti hann kost á
nýbýli (Mávavatni) frá Landnámi
ríkisins. Afsalaði því til sonar síns,
en fékk sjálfur túnskák á erfðafestu
og hélt nokkru túni í lausri leigu.
Þeta var hvorki heilt né hálft, en
vandist og varð að duga. Þeir feðgar
höfðu löngum samvinnu um margt
við búskapinn.
Tómas var natinn búmaður og
búnaðist vel fyrr og síðar. Aðstaðan
til ábúðar á Reykhólum fyrirmunaði
honum að „búa um sig“ eins og hann
hefði helst kosið. Hvergi mátti
byggja neitt varanlegt. Tilfinnanleg-
ast var hlöðuleysið og mest til ama.
Þessi aðstaða öll varð þess valdandi,
að drjúgur hluti af erfiði hans um
dagana varð við störf í almanna-
þágu. Steinunn var hans önnur hönd
við búskapinn. Harðdugleg bú-
hyggjukona, útsjónarsöm og
framsýn. Þau voru greiðug og gest-
risin og oft kom í þeirra hlut að
halda uppi sóma staðarins, enda
heimilið í þjóðbraut. Og sem meira
var. Það var alla tíð heimili barnanna
hvar sem bú þeirra stóð, barnabarn-
anna og barnabarnabarnanna og
Tómas elskaður afi alls skarans. Og
það segir sína sögu, að mörg barna-
börnin að sunnan hafa sest að í
nýbyggðinni á Reykhólum.
Tómas var maður hinn gjörvuleg-
asti, í hærra meðallagi, ætíð fremur
grannholda, liðlega vaxinn og bar
sig vel. Þó fremur hæglátur í hreyfing-
um og framkomu. Hárið skollitað
jarpt og hélt sé tiltakanlega vel.
Hafði ætíð yfirskegg. Andlitsfríður
og svipgóður, enda glaðvær geð-
spektarmaður. Ræðinn, söngvinn,
kvæðamaður góður og kunni fjölda
af vísum og hafði á hraðbergi við
hverskonar tækifæri. Laginn í hönd-
unum, vandvirkur, vel verki farinn
og vannst vel.
Börn Tómasar og Steinunnar eru:
1. Kristín Ingibjörg yfirljósmóðir á
... . ts- •<.*.>
Þriðjudagur 3. mars 1987
Landsspítalanum, nú gift Mána Tón-
listarmanni Sigurjónssyni. 2. Sig-
urgeir bóndi á Mávavatni, kvæntur
Dísu Ragnheiði ljósmóður Magnús-
dóttur frá Hólum í Reykhólasveit.
Hún er látin. Barnabörn Tómasar
eru fjórir synir þeirra: Tómas,
Magnús, Valgeir og Egill.
Stjúpbörn Tómasar eru: 1. Lilja
Þórarinsdóttir húsfreyja á Grund,
gift Ólafi bónda þar Sveinssyni. Þau
eiga tvo syni, Guðmund og Únnstein
Hjálmar. 2. Þorsteinn járnsmiður
Þórarinsson í Reykjavík, kvæntur
Hallfríði Guðmundsdóttur. Þau eiga
þrjú börn, Þórarin, Steinunni og
Sigvalda. 3. Sigurlaug Hrefna Þórar-
insdóttir húsfreyja í Kópavogi, gift
Hendriki Rasmus tónlistarmanni.
Þau eiga þrjú börn, Hugo, Steinunni
og Tómas. 4. Anna Þórarinsdóttir
húsfreyja og smiður í Kópavogi, gift
Hauki smið Steingrímssyni. Þau eiga
fímm syni, Tómas, Steingrím, Hjört,
Sverri og Einar. 5. Hjörtur kennari
og framkvæmdastjóri Þórarinsson á
Selfossi, kvæntur Ólöfu skólastjóra
Sigurðardóttur. Þau eiga kjördóttur,
Sigrúnu.
Bændurnir í Reykhólasveit, eldri
og yngri samferðamenn, hafa áreið-
anlega ekki gert það endasleppt,
heldur fylgt félaga sínum síðasta
spölinn að gröfinni í kirkjugarðinum
á Reykhólum, þar sem hann átti svo
mörg handtökin og sporin. Ég gat
ekki fyllt flokkinn, en notaði jarðar-
farardaginn 21. febrúar, þorraþræl-
inn 1987, til að raða saman þessum
kveðju- og minningarorðum.
Það var vorið sem sjón Tómasar
var döprust, tæpu ári fyrir lækn-
inguna, að ég talaði við hann í síma
þegar ég kom heim frá Reykjalundi.
Þá sagðist hann hafa verið að horfa
upp til fjallsins og séð að hlíðin var
orðingræn. Égvarðhugsioghljóður
yfir þessari frétt, þessari náðargáfu
blinda bóndans, að sjá sólina skína
á grænar hlíðar. Því hugsa ég að nú
þurfi ekki aðhafaneinar áhyggjur,
hvorki af sjón hans né hinu, hvað
hann hefir að horfa á. Þar hlýtur að
vera orðið bjart yfirgrænum hlíðum.
Blessuð sé minning Tómasar á Reyk-
hólum.
Játvarður Jökull Júlíusson.
Kynnum hér tvo nýja kassa fyrir
fiskiðnaðinn, - annar fyrst og fremst
fyrir „Rœkjuveiðarnar“, tómir ganga
þeir hver niður í annan og spara pláss,
rúmtak 50 Itr. Stœrri kassinn (sá grái) er
œtlaður fyrir bolfiskinn, en einnig fyrir
rœkjuna, - rúmtak 70 Itr.
Auk þess útvegum við með stuttum
fyrirvara (ef við eigum þá ekki á lager)
35 Itr. rœkjukassana m/járnunum.
Hringið og fáið nánari upplýsingar.

Nýbýlavegi 8 (Dalbrekkumegin)
200 Kópavogur. Sími 91-46216
lllIIIIIIIIIHr FISKELDI llllllllllllllllllllllllllllM
Norskt fjármagn
og þekking í fisk-
eldi eftirsótt
„Ef þið nýtið ekki norskt fjármagn
og þekkingu í fiskeldi, mun jrað falla
í hendur íslendinga, Kanadamanna,
Bandaríkjamanna eða til Chile," er
haft eftir einum þekktasta fiskeldis-
sérfræðingi í Skotiandi, er hann gaf
írum góð ráð í þessum efnum fyrir
skömmu. En frá þessu er greint í
nýútkomnu hefti af enska ritinu Fish
Farmer. Maður þessi, dr. Ted Ne-
edham að nafni hefur verið einn af
forustumönnum í fiskeldi í Skotlandi
um 20 ára skeið.
Nú þegar eiga Norðmenn einir
eða hlut í um 80% af opnum seiða-
markaði í Skotlandi og um 17% í
eldi á stærri fiski. Dr. Needham
telur að áhrif Norðmanna á þróun
fiskeldis í Skotlandi seinni ár hafi
orðið til þess að koma í veg fyrir að
ýmis fyrirtæki á þessu sviði hefðu
orðið að hætta og jafnframt tryggt
að þessi starfsemi hafi getað fært út
kvíarnar. Nú væri töluverð fjöl-
breytni í fiskeldi og margir smærri
aðilar sem gerðu góða hluti í fiskeldi.
Áhrif Norðmanna hefðu þannig leitt
til þess að skosk fiskeldi hefði vaxið
mikið og væri nú með 1,5 milljóna
seiða framleiðslu og 3 þúsund lestir
af kvíalaxi, en um 150 manns hefðu
atvinnu í fiskeldi.
Dr. Needham telur að fiskeldi í
Skotlandi sé nú á krossgötum. Hann
segir að það geti hvorki farið norsku
leiðina, minna fyrirtæki þróist í með-
alstórar fiskeldisstöðvar eða það
komi stórrekstur í fiskeldi. Það var
svartsýni, sem olli því að Skotar
héldu að sér höndum um 1970,
þegar Norðmenn náðu frumkvæði á
fiskeldismörkuðum, sem Skotar
hefðu átt að eiga, segir dr. Ne-
edham. Hann telur að hið pólitíska
vald og pýramídastjórnun hafi haft
lítil áhrif í Noregi. Það hafi fyrst og
fremst verið fiskeldismennirnir sjálf-
ir sem hafi rutt brautina með ósér-
plægni og án þess að huga að 9-5
vinnutíma kerfinu eða jólauppbót-
inni. Ein bestu áhrif Norðmanna á
fiskeldi í Skotlandi hafi verið þegar
tókst að brjóta á bak aftur áhrif
stóru fyrirtækjanna á seiðamarkað-
inum. Það tókst að stofna til öflugs
stórmarkaðar með seiði, eftir óskum
og þörfum aðilanna.
Nú séu greinilega á ferð breytingar
í þá veru að styrkja stórrekstur á
fiskeldissviðinu, því að stjórn á eign-
um krúnunnar, sem eru víðtækar í
Skotlandi hafi sett skilyrði um ráð-
stöfun á aðstöðu til fiskeldis á þann
veg að aðeins sé um stóra aðila að
ræða. Smærri rekstrareiningar ættu
því enga von um aðstöðu. Stjórn
eigna krúnunnar rökstyður þessa
ákvörðun sína með þvf að þannig sé
dregið úr sjúkdómahættu í vatni,
sem ella yrði, ef margir aðilar kæmu
á umgetið svæði, sem er f þessu
tilviki Nevisvatn í Inverneshéraði.
Er dr. Needham ákaflega óhress
með þessa afstöðu stjórnar eigna
krúnunnar.
eh