Tíminn - 23.07.1987, Qupperneq 9

Fimmtudagur 23. júlí 1987
Tíminn 9
Jón Kristjánsson alþingismaöur:
Hvalveiðideilan
- hvað er í húfi?
Miklar umræður hafa verið í
blöðum undanfarið um hvalveiðar
okkar íslendinga í vísindaskyni.
Þar sem eitt af dagblöðunum,
Þjóðviljinn er nú fullur af skrifum
manna sem vilja gefast upp í hval-
veiðideilunni, þykir rétt hér að
rifja upp nokkur atriði um það
hvers vegna við heyjum þessa bar-
áttu.
Gömul atvinnugrein
Hvalveiðar eru ekki nýjar af
nálinni hér við ísland. Hér á Aust-
urlandi og á Vestfjörðum ráku
Norðmenn umfangsmiklar hval-
veiðar á árunum frá 1880-1915.
Árið 1916 voru hvalveiðar bannað-
ar hér við land vegna ofveiði en
hófust aftur 1935 frá einni hvalstöð
á Tálknafirði og stóðu til 1939.
Þriðja veiðitímabilið hófst árið
1948 frá hvalstöðinni í Hvalfirði.
Alþjóðahvalveiðiráðið
Alþjóðahvalveiðiráðið rekur
uppruna sinn til ársins 1946, en þá
var það samtök hvalveiðiþjóða sem
gerðu með sér sáttmála um skipan
hvalveiða. íslendingar gerðust að-
ilar að þessu samkomulagi árið
1947. Síðan varð sú breyting á eðli
ráðsins að inn ltafa komið nýjar
aðildarþjóðir sem hafa alfriðun
hvala á stefnuskrá sinni. Þetta
verður að hafa í huga þegar rætt er
um störf ráðsins.
Engum kemur til hugar að halda
því fram að hvalir séu ekki í
útrýmingarhættu ef gengdarlaust
er veitt. Við íslendingar höfum
sýnt það nú í seinni tíð í umgengni
okkar við fiskistofnana að við vilj-
um ekki ganga óhóflega á þessar
auðlindir. Hið sama gildir um hval-
veiðar. Þegar Alþjóðahvalveiði-
■ ráðið samþykkti bann við hvalveið-
um í atvinnuskyni árið 1982, mót-
mæltum við íslendingar ekki því
banni, þrátt fyrir möguleika á því,
en ekkert var þá sannað fremur en
nú um ofveiði hér við land. Ákveð-
ið var að hlíta því banni sem tók
gildi árið 1986, en gera áætlun um
hvalveiðar í vísindaskyni sem tæki
gildi frá árinu 1986-1989. Það er
þessi áætlun sem deilum veldur nú,
og sala þeirra afurða sem þessar
veiðar gefa af sér. Eins og kunnugt
er hafa Bandaríkjamenn látið að
því iiggja að við yrðum beittir
viðskiptaþvingunum ef þessar
afurðir verði seldar til Japans og til
eru þeir fslendingar sem halda því
fram að þessar vísindaveiðar séu
sýndarmennska. Hinn raunveru-
legi tilgangur þeirra sé að þjóna
hagsmunum Hvals hf. í Hvalfirði,
en það fyrirtæki rekur hvalstöðina
í Hvalfirði. Þjóðviljinn er sérstakt
málgagn þeirra sem halda þessu
fram. Mér hefur alltaf fundist þess-
ar fullyrðingar vera heldur nötur-
legar í garð þeirra vísindamanna
sem vinna að þessari áætlun. Ég vil
a.m.k. ekki ætla þeim að leggja
vísindaheiður sinn að veði í því að
vinna að áætlun sem er tóm sýndar-
ntennska.
Orð vísindamannsins
Jóhann Sigurjónsson sjávarlíf-
fræðingur skrifar mjög fróðlega
grein í Sjávarfréttir 4. tbl. árið
1985, um fyrirhugaða stöðvun
hvalveiða árið 1986 og hvalarann-
sóknaráætlunina. Ýmis atriði í
þessari grein er vert að rifja upp.
Jóhann segir þar m.a.:
„Á undanförnum árum hefur
stöðugt verið þrengt að hvalveið-
um almennt með ýmsum ákvörð-
unum Alþjóðahvalveiðiráðsins er
miðað hafa að takmörkun eða
stöðvun veiða. Ljóst eraðmargar
af ákvörðunum ráðsins hafa verið
fyllilega tímabærar og bundið
enda á áralanga ofveiði ýmissa
hvalastofna. En þó svo að friðun
og/eða minnkun aflakvóta ýmissa
stofna nytjahvalanna hafi náð
fram að ganga fyrir tilstilli vís-
indanefndar ráðsins hefur inn-
ganga nýrra aðildarþjóða sem
beinlínis hafa alfriðun hvala á
stefnuskrá sinni haft mest áhrif á
framvindu mála.“ (leturbr. mín)
Það er því sýnt að nú takast á
sjónarmið þeirra þjóða sem vilja
rannsaka hvalastofnana og nýta þá
á grundvelli þeirra rannsókna og
hinna sem vilja engarhvalveiðar og
byggja þá afstöðu að mestu á
tilfinningalegum grunni. Þessi
grundvallarmunur gerir málið svo
átaksillt sem raun er á.
í grein sinni fjallar Jóhann ítar-
lega um rannsóknir á hvalastofnun-
um og segir m.a.:
„Með stöðvun hefðbundinna
hvalveiða er nokkur vandi á
höndum varðandi áframhaldandi
eftirlit með ástandi stofnanna.
Bæði er að ekki verður unnt að
krylja nauðsynlegan fjölda dýra
til athugana á mikilvægum líf-
fræðilegum þáttum og einnig sýn-
ir reynsla annarra þjóða að yfir-
leitt dregur mjög úr rannsóknum
ef veiðar stöðvast.“ (leturbr.
mín.)
Áætlunin um vísindaveiðar og
hvalarannsóknir skiptist í 34 rann-
sóknarverkefni sem heyra til 10
mismunandi rannsóknarsviðum.
Hér er því um gríðarmikið verkefni
að ræða og með ólíkindum hvað
skrifað er af mikilli lítilsvirðingu
um þessa starfsemi af ábyrgum
aðilum.
Svo vitnað sé enn einu sinni til
greinar Jóhanns, segir hann svo
um þá gagnrýni sem þá var uppi
um rannsóknaráætlunina.
„Við umræður um rannsóknar-
áætlunina hefur komið fram
gagnrýni sem einkum beinist að
þeim þáttum sem tengjast fyrir-
huguðum veiðum. Auðskilið er
að þeir sem eru alfarið á móti
hvalveiðum eigi erfitt með að
fallast á rannsóknir sem að hluta
til eru háðar veiðum. Sé hins
vegar litið á hvali sem hverja aðra
nýtanlega auðlind hér við land
hlýtur það að vera skylda þeirra
er rannsóknir og veiðiráðgjöf
annast, að leita allra tiltækra ráða
til að meta veiðiþol stofnanna.
Þess vegna var ákveðið að efna til
rannsókna sem bæði byggja á
veiðum og eru óháðar þeim.“
Jóhann segir ennfremur að við
ákvörðun aflamarks hafi fyrirhug-
uðum veiðum verið stillt svo f hóf
að stofnunum stafi engin hætta af
þeim.
Hvaðeríhúfi?
Það má spyrja sem svo hvað sé í
húfi fyrir okkur íslendinga í þessari
hvalveiðideilu. Erum við að fórna
meiri hagsmunum fyrir minni? Eig-
um við að gefast upp og hætta
rannsóknum sem byggjast á veið-
um?
Þetta mál er mikið prófmál og
afdrifaríkt fyrir okkur. Við viljum
nýta auðlind hér við land á grund-
velli fullkomnustu rannsókna og
þekkingar sem af henni leiðir.
Leiði þær rannsóknir í Ijós útrým-
ingarhættu hvala, munu hvalveiðar
hætta með öllu hér við land. Það
sannar stjórn okkar á veiðum
almennt. Á móti okkur eru samtök
sem í skjóli áhrifa í heimspressunni
og fjármagns hyggjast knýja okkur
til þess að láta af rannsóknum,
kæra sig kollótta um þær og berjast
gegn hvalveiðum á tilfinningalég-
um forsendum. Ef við töpum þess-
ari orrustu, hvað kemur næst?
Hvalur er ekki eina spendýrið sem
mönnum kynni að koma í hug að
ekki mætti nytja, það skulum við
hafa í huga.
Öllum er í fersku minni hvernig
markaðurinn fyrir selskinn var
eyðilagður, með geigvænlegum af-
leiðingum fyrir Grænlendinga sem
lifðu á þessari auðlind. Þótt við
höfum fleiri úrræði sem betur fer,
þá er ekki að vita hvar næst verður
borið niður ef þessi deila tapast.
Við íslendingar megum ekki
gleyma því að við lifum á veiðum
og landbúnaðarframleiðslu. Víða
má bera niður ef tilfinningar eru
látnar ráða eingöngu um náttúru-
vernd.
Þáttur
Bandaríkjamanna
Framkoma Bandaríkjamanna í
þessu máli er þáttur út af fyrir sig.
Hótanir um viðskiptaþvinganir ef
við seljum þriðja aðila afurðir eru
alvarlegt mál í samskiptum þessara
ríkja sem hafa ávallt verið góð.
Þessar hótanir hljótum við íslend-
ingar að líta alvarlegum augum og
bregðast við af fullri einurð. Þótt
við höfum mikla hagsmuni að verja
í Bandaríkjunum eiga þeir einnig
mikið undir okkur. Það verður að
gera Bandaríkjamönnum það
skiljanlegt að samskipti þjóðanna
verða áfram að vera samskipti
fullvalda ríkja þar sem stórveldið
beitir smáríkið ekki hótunum eða
þvingunum.
Verkefni umhverfis-
verndarsamtaka
Umhverfisverndarsamtök í
heiminum hafa ærin verkefni og
hafa unnið mikið gagn á mörgum
sviðum. Hins vegar verða störf
þeirra að byggjast á þekkingar-
grunni en ekki tilfinningum ein-
göngu, þó þær hljóti að vera hvat-
inn að starfi þeirra og ávallt með í
spilinu.
Það sem við íslendingar erum nú
að biðja um er að fá að stunda í
samvinnu við nágranna okkar mjög
yfirgripsmiklar hvalarannsóknir
næstu árin. Við viljum fá að selja
þær afurðir sem til falla. Við viljum
síðan fá að byggja framhaldið á
grundvelli þessara rannsókna.
Verðum við neyddir til uppgjaf-
ar með þvingunum í þessu máli er
það alvarleg skerðing á sjálfs-
ákvörðunarrétti okkar sem getur
haft víðtækari afleiðingar en okkur
órar fyrir.
Vissulega getur svo farið, en þá
er sæmara að hafa barist, en ekki
gefist upp fyrirfram, eins og margir
vilja nú gera.