Tíminn - 26.05.1988, Qupperneq 8

8 Tíminn
Fimmtudagur26. maí 1988
Timinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 465,- pr.
dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
i
Samanburður
tveggja fyrirtækja
Sigrún Magnúsdóttir borgarfulltrúi og Alfreð
Þorsteinsson varaborgarfulltrúi hafa að undan-
förnu gert málefni Útgerðarfélagsins Granda h/f
að sérstöku umræðuefni í borgarráði og borgar-
stjórn Reykjavíkur, enda ærið tilefni til þess.
Alfreð Þorsteinsson lagði fram í borgarráði
tillögu þess efnis að borgarhagfræðingi væri falið
að afla upplýsinga um rekstur Granda h/f annars
vegar og Utgerðarfélags Akureyringa h/f hins
vegar á árunum 1986 og 1987 í því skyni að fá
samanburð á rekstri þessara fyrirtækja og leiða í
ljós hvaða skýringar séu á mismunandi rekstraraf-
komu fyrirtækjanna.
Þar á meðal skyldi kanna sérstaklega hvers
vegna yfirstjórn Granda h/f er að miklum mun
kostnaðarsamari en hjá Útgerðarfélagi Akureyr-
inga h/f.
Augljóst er að það er í þágu almannahagsmuna
í Reykjavík að slíkur samanburður eigi sér stað.
Þessi tvö útgerðar- og fiskvinnslufyrirtæki eru
mjög sambærileg. Þau eru hlutafélög, sem að
stórum hluta eru í eigu viðkomandi bæjarfélaga,
þau gera út ámóta stóran togaraflota, reka vönduð
frystihús og hafa með höndum aðra fiskvinnslu.
Þó er sá munur á að Grandi h/f er rekinn með
tapi þau ár sem Útgerðarfélag Akureyringa h/f
skilar hagnaði og stjórnarkostnaður Granda er
miklu meiri en gerist á Akureyri.
Þá gerist það einnig að verulegur styrr stendur
um ýmsa stjórnarhætti hjá Granda h/f, en stjórn
Útgerðarfélags Akureyringa h/f nýtur almanna-
trausts.
Allt þetta vilja borgarfulltrúar Framsóknar-
flokksins í Reykjavík taka opinskátt til umræðu og
finna á því skýringar. Þrátt fyrir skýran rökstuðn-
ing fyrir tillögu Alfreðs Þorsteinssonar var hún
felld í borgarráði í fyrradag. Reykjavíkuríhaldið
vill engan samanburð á rekstrarárangri sinna
manna og annarra, sem betur vegnar.
Fyrirspurn um bíl
Á þessum sama fundi borgarstjórnar að felldri
tillögu Alfreðs Þorsteinssonar lagði Sigrún Magn-
úsdóttir fram fyrirspurn í nafni minnihlutans um
hlut borgarstjóra í bílakaupum Granda h/f og því
landsfræga hneyksli sem fylgdi í kjölfarið að hygla
formanni stjórnar Granda h/f með ókeypis afnot-
um af lúxusbifreið.
Borgarstjóri sagði í einn tíma að slík ráðstöfun
væri eðlileg og í samræmi við stjórnarhætti í
sambærilegum fyrirtækjum. Ekki er vitað, hvaða
„sambærileg fyrirtæki“ borgarstjóri hefur í huga í
því sambandi. Svo mikið er víst að þar getur ekki
verið um Útgerðarfélag Akureyringa h/f að ræða.
í stjórn þess félags gildir annað siðferði en hæfa
þykir í fyrirtækjum, sem völduð eru af einokunar-
aðstöðu íhaldsmeirihlutans í Reykjavík.
GARRI
111

illllll

Nú þarf að hlusta
í liðinni viku birtist hér í blaðinu
ályktun frá aðalfundi Kaupfélags
Norður-Þingeyinga á Kópaskeri.
Þar er fjallað um hinar erfiðu
aðstæður fyrirtækja úti á landi, og
um þær segir orðrétt:
„Aðalfundur Kaupfélags Norð-
ur-Þingeyinga skorar á stjómvöid
að bregðast nú þegar við hinu
alvarlega ástandi atvinnufyrirtækja
á landsbyggðinni. í hinum dreifðu
hyggðum eru framleiðslufyrirtæki
uppistaðan i atvinnulifinu og em
þessi fyrirtxki að mestu rekin fyrir
Uánsté, þar sem aðstseður hafa ekki
leyft að þessi fyrirtæki mynduðu
eigið fé á síðustu ámm.“
I ályktuninni er síðan bent á
ýmsar leiðir tíl úrbóta. Meðal
þcirra er að vextir verði lækkaðir,
og að gripið verði tafarlaust til
ráðstafana sem dugi til þess að
draga úr hömlulausum innflutningi
og eyðslu á gjaldeyri. Einnig er
þama ályktað að gera þurfí inn-
lendum iðnaði kleift að standast
samkeppni við innfluttar vömr. En
sérstaka athygli hlýtur þó að vekja
krafa um sérstakan kreppulána-
sjóð sem þarna er einnigsett fram.
Kreppulánasjóður
Um það efni segir orðrétt í
ályktun aðalfundarins:
„Byggðastofnun verði veitt stór-
aukið fjármagn til að lána fram-
leiðslufyrirtsekjum sem standa
höllum fæti og þeim verði gert
kleift að endurskipuleggja sinn
rekstur. Að öðmm kosti vcrði
komið á fót kreppulánasjóði sem
hafi það að markmiði að útvega
hagkvæmt lánsfjármagn til þeirra
framleiðslufyrirtækja sem búa við
erfiðust rekstrarskilyrði.“
Hér cr fast að orði kveðið, en þó
máski ekki fastar en búast má við.
Það hefur verið á almannavitorði
lengi að bæði verslunar- og fram-
leiðslufyrirtæki úti í hinum dreifðu
byggðum hafa mátt berjast við
mikla erfiðleika í rekstri á síðustu
misserum.
Það er vitað mál að verslanir þar
hafa þurft að mæta grimmri verðs-
amkeppni frá versiunum á höfu-
ðborgarsvæðinu og í öðmm þétt-
býliskjömum. Það er ójafn leikur,
því að stóra búðirnar njóta þar
mun hraðari umsetningar og meiri
veltu en hinar, vegna mannfjöldans
sem umhverfis þær er.
Það er líka vitað mál að frysdhús
Kaupfélagið á Kópaskeri.
úti á landi hafa farið itla út úr
fastgengisstefhunni. Henni hefur
fylgt að tekjur þeirra hafa verið
settar fastar, á sama tíma og allur
innlendur kostnaður hcfur vaxið
stórlega.
Báðar þessar greinar hafa líka
farið iUa út úr vaxtafrelsinu nú í
vetur. Þenslan á höfuðborgarsvæð-
inu hefur leitt til vaxandi efiir-
spurnar eftir fjármagni, sem aftur
hefur keyrt upp vextina. Það hefur
komið ákaflega illa við veikan
fjárhag þessara fyrirtækja.
Hvarábyggðin aðvera?
Hér er í rauninni verið að snerta
við grundvallarspurningu um
byggðina í landinu. Hér er verið að
tala um hvort við viljum láta ís-
lendinga þjappa sér saman á suð-
vesturhorninu og leggja aðra
landshluta ■ eyði. Hér er um það
að tefla hvort ætlunin er að við-
halda byggð um land allt eða ekki.
Kjósi menn að halda byggð í
landinu öllu þá verður víst ckki hjá
því komist að fara að taka á
jiessum málum. Þá gengur ekki að
láta það viðgangast að hörð mar-
kaðslögmál blómstri á höfuðborg-
arsvæðinu einu, en leggi á sama
tíma allt í auðn í öðram hlutum
landsins.
Krepputánasjóður er vissulega
ein leiðin til úrbóta, en slík ráðstöf-
un verður þó aldrei annað en
neyðarbjörgun. Aðalatriðið er að
úti á landi verði fyrirtækjunum
búin sú aðstaða að þau geti starfað
án þess að vera stöðugt á hvínandi
kúpunni. Þau þurfa að geta rentað
fjármagn og byggt upp eigin sjóði
til að nota í reksturinn. Og umfram
allt þurfa þau að geta verið með
traustan rekstur sem skapar trygga
og örugga þjónustu og atvinnu
fyrir fólkið sem i kringum þau býr.
Það segir sig sjálft að fólkið í
litlu plássunum og afskekktu sveit-
unum þarf að geta lifað eins og
fólkið á mölinni. Það gengur ekki
að beita á fyrirtæki þess formúlum
sem einungis gilda um fyrirtæki í
margmenninu. Þetta fólk á sinn
rétt eins og hinir. Á það verður að
hlusta. Garri.
É
(Tímaraynd: Pjetnr.)
lllllllllllilll! VÍTT OG BREITT 111911
Ráðstafanir entust í viku
- hvað svo?
Viku eftir að tilkynntar voru
víðtækar efnahagsráðstafanir í
kjölfar gengislækkunar hafa for-
sendur breyst svo mjög að áður en
önnur vika líður verða áreiðanlega
uppi miklar kröfur um að ríkisvald-
ið grípi enn til aðgerða til að rétta
af efnahaginn, halda atvinnuveg-
um gangandi og sjái um að útflutn-
ingsatvinnuvegirnir veslist ekki
upp svo að ekki þurfi að draga úr
innflutningi og öllu bruðlinu sem
honum tilheyrir.
Að vísu má víst ekki tala um
bruðl eða óráðsíu í sambandi við
allt það ótrúlega vöruúrval sem hér
er á boðstólum eða alla þá óskap-
legu þjónustu sem neysluþjóðfé-
laginu stendur til boða og sjálfsagt
þykir að notfæra sér eins og að
kaupa upp bókstaflega allt það
sem einhverjum þóknast að flytja
inn og setja á markað.
En það er nú eins og fyrri daginn
að það er útflutningurinn sem er til
vandræða en það er innflutningur-
inn aldrei. Að minnsta kosti eru
aldrei gerðar efnahagsráðstafanir
vegna heildsala.
Eilíft góðæri
Fréttir berast nú um að verð á
frystum fiski í Bandaríkjunum hafi
fallið svo að gengislækkunin sem
átti að bjarga fiskvinnslunni og þar
með útflutningnum í síðustu viku
er runnin út í sandinn og standa
útflutningsfyrirtækin í sömu spor-
um og þegar krónan var skráð 10%
verðmeiri en nú. Verð á fiski á
öðrum mörkuðum er einnig á
niðurleið.
Of lítið og of seint er því miður
samnefnari yfir þær ráðstafanir
sem kallaðar eru efnahagsaðgerðir
og voru framkvæmdar fyrir viku.
Samt er það svo, að hefðu þær ekki
verið gerðar væri útlitið enn verra.
en nú er.
En þótt nokkurt verðfall hafi
orðið og sé að verða á hefðbundn-
um mörkuðum er þess að gæta að
verðið var orðið gífurlega hátt og
átti sinn þátt í öllu hinu mikla tali
um góðæri, sem allir voru ekki á
einu máli um hvort þeir hefðu
notið eða ekki. Það er því ekkert
sjálfgefið að fiskverð sé að fara
niður í einhvern öldudal þótt nokk-
urrar verðlækkunar gæti.
En verðsveiflur á fiskmörkuðum
koma meira við íslendinga en flest-
ar aðrar efnahagsbreytingar.
Hnípin þjóð í vanda
En eitthvað er meira en lítið
óeðlilegt við það að mikil gengis-
lækkun og stórfelldar efnahagsráð-
stafanir skuli renna út í sandinn á
einni viku og að hnípin þjóð í
vanda skuli standa í sömu sporum
og daginn áður en bjargráð gengu
í gildi.
Málin eru afgreidd með því að
fiskvinnsla sé óarðbær, of dýr og of
mannfrek og láglaunafólkinu er
sagt upp til að spara. En nú ber
ekki á öðru en að ferskur fiskur sé
líka að lækka í verði á mörkuðum
erlendis og þá fara að vandast
ráðin ef útgerðin er einnig á hrað-
ferð niður fyrir núllið þrátt fyrir
gáma og fiskmarkaði.
Auðvitað er útgerðin alltof dýr
og fjármagnsfrek og fiskvinnslufyr-
irtækin þjást einnig af offjárfest-
ingu og óhóflegum lántökum. Er
reksturinn allur miðaður við besta
góðæri og það viðvarandi.
Hins vegar skýtur það mjög
skökku við að veiðiflotinn og fisk-
vinnslufyrirtækin skuli ávallt verða
fyrst til að finna fyrir erfiðleikum
þegar harðnar á dalnum og gengis-
lækkanir og annað efnahagsfár á
ávailt að verða útgerð og fisk-
vinnslu til bjargar.
Hvarvetna getur að líta ótrúleg-
ar framkvæmdir og ótrúlega pen-
ingaeyðslu, bílabreiður og hallar-
byggingar, stórar og smáar, of-
boðslega vélvæddar verksmiðjur
þar sem framleiðni er fyrir neðan
allt lágmark og að þessu sinni skulu
engin lýsingarorð fylgja með versl-
unum, vöruúrvali og vörulagerum.
Bankar og peningastofnanir eru
að verða með stærstu atvinnurek-
endum og húseigendum og úr þeim
álfahöllum er sparnaðarvælið kyrj-
að svo að manni er orðið bumbult
af.
En það er aðeins fiskvinnslan
sem þarf að bjarga eins og allir
vita, enda myndi allt hitt móverkið
lognast útaf ef hennar nyti ekki
við, jafnvel grái peningamarkaður-
inn fengi ekki staðist ef fiskveiðar
og vinnsla ynnu ekki fyrir honum.