Tíminn - 29.06.1988, Page 9

Miðvikudagur 29. júní 1988
Tíminn 9
VETTVANGUR
Guöjón Jónsson:
KYNSLODIN
- síðari grein.
Verðtrygging
- framhald
(Ef láglaunafólk eignast nokk-
urn skapaðan hlut, hlýtur það í
fyrstu að vera í formi peninga...
... Fy rir þetta fólk er höfuðnauðsyn
að hægt sé að varðveita hið litla
sem afgangs kann að verða á
hverjum tíma ... að það sé
verðtryggt.....Vextir umfram
verðtryggingu ... skipta minna máli
... og það getur verið vafasamt að
... í sparisjóði bjóðist mikil ávöxt-
un og skattlaus ... )
Það kann þó um sinn að vera ill
nauðsyn til þess að efla sparnað -
en nú er loks að verða viðurkennt,
að sparnaður er nauðsynlegur,
bæði fyrir einstaklinga og þjóðfé-
lagið í heild. Fyrst og síðast verður
að gera þá kröfu, að sparifé haldi
verðgildi sínu að fullu, bæði í bráð
og lengd. Ekki mun af veita.
Á sama hátt hljóta lán að vera
verðtryggð - öll lán. Það þýðir
einfaldlega að þau endurgreiðist á
réttu verði, en að öðrum kosti yrði
lántakandinn þjófsnautur (eins og
forðum). Svo einfalt sem þetta er,
þá eru þeir margir sem skilja það
ekki. Það sýna tilskrifin, sem Vel-
vakandi birtir í Morgunblaðinu, án
athugasemda. Það sýnir upphlaup
flokksbræðra minna um daginn og
síðan fráleit ákvæði í bráðabirgða-
lögum. Það sýnir nýleg grein
bankastarfsmannsins Guðbjargar,
sem reyndar var nógu hreinskilin
til að játa hispurslaust að hún skildi
ekki. Og þetta sýndu orð ljósmóð-
urinnar á Selfossi, sem á stórum
fundi sjálfstæðismanna í vetur lýsti
undrun sinni yfir því, að lán sem
hún tók 1981 reyndist fleiri krónur
á verðlagi 1988 heldur en það var í
upphafi. Og Morgunblaðið gerði
konunni þann bjarnargreiða að
hampa sjónarmiði hennar, alveg
að óþörfu, eins og hún hefði verið
að segja eitthvað af viti. Þannig
leysti það niður um konuna og
gerði um leið þá óhæfu að villa um
fyrir henni og öllum þeim lesend-
um sem líkt var ástatt fyrir um
skilning. En þeim þykir ósjálfrátt
nokkur viðurkenning fólgin í um-
fjöllun blaðsins. Þetta er stórlega
vítavert af Mbl. - og má þó blaðið
eiga það að hlutur þess er í þessu
efni stórum betri en sumra annarra
fjölmiðla.
Lánskjaravísitalan
Sumir virðast hafa haldið, að
verðtrygging ein sér ætti að kveða
verðbólguna niður. Þegar það ger-
ist ekki (enda jafnan kappkostað
að hindra slík áhrif hennar með
„hjálp“ og „björgun"), þá fær þetta
fólk hatur á lánskjaravísitölunni
(en ekki á verðbólgunni!) og trúir
því jafnvel að hún eigi sök á öltum
hækkunum. Meira að segja forysta
Framsóknarflokksins virðist hreint
ekki laus við þessa meinloku. Nú
er ekki víst að grundvöllur þessarar
vísitölu sé hinn eini rétti, hann
kann að vera umdeilanlegur. Það
skiptir ekki sköpum, er alls ekkert
mál, enda er hann vafalaust nálægt
réttu. Takmarkið er nefnilega ekki
að finna og viðhalda vísitölu, held-
ur einmitt að losna við hana, rétta
eða ranga, losna við þörfina fyrir
vísitölu, með því að kveða niður
verðbólguna. Það er verkefni
okkar, og jafnskjótt er vísitalan
sjálfkrafa úr sögu.
En gegn óðaverðbólgu er álíka
gagnlegt að afnema vísitöluna eins
og ef læknirinn brýtur hitamælinn,
til þess að ekki verði mælt, hve
sótthiti sjúklingsins er alvarlegur.
Eins og hitamælirinn sýnir sótthit-
ann, mælir lánskjaravísitalan verð-
bólgusótt þjóðfélagsins. Hvorugur
mælirinn læknar nokkurn skapað-
an hlut, en þeir gegna sínu hlut-
verki hvor um sig.
Samkvæmt mælingu vísitölunnar
eru síðan fjárskuldbindingar gerð-
ar upp á réttlátan hátt, svo að
enginn verði þjófur á annarra fé
gegnum verðbólgu.
Það er undarlegt, ef Guðrún
Jacobsen og ljósmóðirin á Selfossi
vilja ekki una þessu. Það er enn
furðulegra, ef forysta Framsóknar-
flokksins er sama sinnis. Það er
ekki hitamælir læknisins sem veld-
ur sótthita, heldur getur læknirinn
lesið af honum nokkra leiðbein-
ingu um hverja meðferð skuli
veita. Með ennþá meira öryggi
sýnir lánskjaravísitalan banka-
stjóranum, hvernig honum beri að
reikna bæði innstæður og útlán svo
að engum sé gert rangt til. En að
hún út af fyrir sig kveði niður
verðbólguna, það má enginn ætla,
fremur en að hitamælirinn leysi
lækninn af hólmi. Hún getur þó
verið eitt þeirra vopna, og kannski
hið hvassasta, sem þjóðin neytir til
að sigrast á óvættinni, - en þá má
ekki rjúka til að „bjarga“ í hvert
skipti sem áhrifa hennar tekur að
Halldór Kristjánsson:
gæta. Það ereinmitt höfuðástæðan
til þess að svo illa gengur að ná
verðbólgunni niður: Allir treysta á
að þeim verði „bjargað", hversu
heimskulega sem þeir haga sér í
lántökum og annarri meðferð
fjármuna, - og verður of oft að trú
sinni. Þannig lifir trúin og tælir
nýja aðila í kviksyndið. Þeir sem
■skiija að þetta endar með hruni,
huggast við hið fornkveðna: „Það
verðurekkifyrreneftirminn dag“.
Áróðurinn
Sigur fæst einungis með hófsemi
í kröfum og sjálfsaga, með
skynsamlegri meðferð verðmæta,
náttúruauðlinda jafnt og peninga í
eigin vasa, almenningseigna jafnt
og opinberra aðilja, - sigur byggist
ekki síst á sparnaði, sparnaði í
framkvæmdum og rekstir hins op-
inbera (það skilja allir!) og sparn-
aði almennings og fyrirtækja. Hér
þarf öflugan áróður, en hann skort-
ir gersamlega. Á Tíminn hér mikið
verk að vinna, svo gegndarlaus
sóun og óráðsía sem nú á sér stað
hvert sem litið er.
Enn einu sinni: Þegar verðbólg-
an er sigruð, þá er verðtrygging
óþörf, enda óvirk og úr sögu sjálf-
krafa, því að vísitalan fer niður í
núll. Þannig verður þetta að ganga
fyrir sig. Það er verðbólgan sem
verður að afnema, ekki vísitalan.
Ef flokkurinn minn skilur þetta
ekki, heldur tekur undir hringavit-
lausan áróður gegn vísitölu, þá er
hann genginn í björg til trölla með
t.d. Sigtúnshópnum, sem einu sinni
hélt 20 ræður til að hamast gegn
vísitölunni, án þess að segja eitt
styggðaryrði gegn hinum eiginlega
fjanda, verðbólgunni. Þaðan mun
vera runnin sú meinloka að leggja
að jöfnu verðtryggingu eigna og
launa, en þar á er mikill munur.
Eignir flestra eru fyrrverandi laun.
Sumir eiga þau í fasteignum, t.d.
einbýlishúsi á Arnarnesi eða
sumarbústað í Borgarfirði. Enginn
brýst inn í húsið og hefur heila
stofu á burt með sér, ekki einu
sinni sá fúli fjandi verðbólgan gerir
þetta. Það eitt verður af hennar
völdum, að fastcignamatið breyt-
ist, það hækkar að krónutölu. En
sá sem á fyrrverandi laun sín,
afrakstur heillar ævi, í sparisjóði í
banka, má þola að af þessu sé
stolið handa óráösíufólki þjóðfé-
lagsins, kannski jafngildi stofunnar
í einbýlishúsinu, ef spariféð er ekki
verðtryggt.
Þarna er um afrakstur ævistarfs
að ræða, meiri eða minni hluta,
það sem búið er að ganga frá og
skattleggja. Menn standa misjafnt
að vígi eftir því hver eignin er,
sparisjóður eða fasteign. Óverð-
tryggð laun - það er hið ókomna,
afrakstur í takmarkaðan tíma, ör-
lítið brot af ævistarfi, og það geng-
ur jafnt yfir alla launþega. Og þar
að auki ráða þeir sjálfir miklu um
það, hver verðbólguþróun verður
þennan tíma og þar með vægi
málsins, þetta er einmitt gert til að
draga úr verðbólgu. Með þessu
móti finna menn jafnharðan á
sjálfum sér fremur en ella, hversu
mikilvægt það er að sigrast á verð-
bólgunni.
Því miður virðist stöðugt skorta
mikið á að fólk geri sér þetta Ijóst,
heldur trúi á einhverja aðlögun -
og hjá sumum er það sama og
afnám verðtryggingar. Fjölmiðlar
eiga hér mikla sök, áhugi þeirra og
áróður gegn verðbólgunni er ekki
á marga fiska. Og því róttækari og
einlægari „félagshyggjumenn“ sem
að fjölmiðlinum standa, þeim mun
lakari er hlutur hans í þessu efni,
þó að fátæklingarnir eigi mest allra
undir því að ósköpunum linni. Svo
að ekki sé minnst á kirkjuna - enn
sem jafnan áður steinþegir kirkjan
um það skelfilega spilverk djöfuls-
ins sem óðaverðbólgan er.
Synjunarvald forseta í framkvæmd
í framhaldi af forsetakosningum
er rétt að hugsa nokkuð um synjun-
arvald forseta. Sigrún Þorsteins-
dóttir fékk eitt atkvæði af hverjum
tuttugu. Ætla má að flest atkvæðin
hafi hún fengið vegna þess að hún
hét því að verja þjóðina fyrir
þinginu með því að skjóta lögum
sem skerða lífskjör almennings
undir þjóðaratkvæði.
Nú er það svo að hér er um
flóknara og vandasamara verk að
ræða en ýmsir gera sér grein fyrir.
Talað er um kauprán en þær ráð-
stafanir sem svo eru nefndar eru
a.m.k. stundum gerðar í trausti
þess að þær verndi kaupmátt al-
mennings betur en ella yrði. Hér
verða því mörg álitamálin. Oft
hefir verið samið um kauphækkun
sem kölluð var kjarabót en reyndist
einskis virði eða minna en það.
Allar ríkisstjórnir verða að afla
sér fjár. Það er gert með sköttum,
beinum og óbeinum. Söluskattur
er lagður á það sem menn kaupa
og stundum er hann kallaður
matarskattur. Matarskatt höfum
við borgað um langan aldur.
Út frá þjóðmálaumræðu síðustu
tíma liggur beint við að álykta að
forseti neiti að staðfesta frumvarp
Allar ríkisstjórnir verða
að afla sér fjár. Það er
gert með sköttum,
beinum og óbeinum.
Söluskattur er lagður á
það sem menn kaupa
og stundum er hann
kallaður matarskattur.
Matarskatt höfum við
borgað um langan
aldur.
um tekjuöflun fyrir ríkissjóð. Vilji
ríkisstjórn skera niður útgjöld
ríkisins, svo sem stundum er talað
hressilega um, og skerða framlög
til skóla, heilbrigðismála eða
námslána mætir það meiri andúð
en öll skattheimta. Gera má því
ráð fyrir að sá forseti sem kosinn
er til að vernda þjóðina fyrir þingi
og stjóm neiti að skrifa undir slík
lög.
Enn mætti nefna húsnæðismál
og ellilífeyri og kynni að vera að
forseti hefði einhvers að gæta í
þeim efnum.
Geramáráðfyrira.m.k. tveimur
eða þremur lögum frá hverju þingi
sem árvakur verndari skyti undir
dóm þjóðarinnar.
Það getur ekki myndað
stjórn og forsetinn get-
ur heldur ekki myndað
stjórn. Hér hefur verið
stofnað til stjórnar-
kreppu sem ekki verð-
ur leyst. Lýðræðinu er
snúið í stjórnleysi.
Ef lögin verða samþykkt með
þjóðaratkvæði getur forseti sagt
sem svo: „Fyrst þið viljið þetta má
ég láta mér það líka en ég vildi
fullnægja lýðræðinu og það hef ég
gert“.
Felli þjóðin hins vegar frumvörp
um tekjustofn fyrir ríkið hlýtur
stjórnin að biðjast lausnar. Forset-
inn hvikar að sjálfsögðu hvergi frá
því að verja þjóð sína skattpíningu
og kaupráni og auðvitað niður-
skurði á nauðsynlegri og skyldugri
þjónustu. Hvað getur þingið þá?
Því er neitað um fé til þess sem
verður að gera.
Það getur ekki myndað stjóm og
forsetinn getur heldur ekki mynd-
að stjórn. Hér hefur verið stofnað
til stjórnarkreppu sem ekki verður
leyst. Lýðræðinu er snúið í stjóm-
leysi.
f þessu öngþveiti er eina úrræði
þingsins að samþykkja að fella
niður synjunarvald forsetans.
Auðvitað myndi forsetinn skjóta
því undir dóm þjóðarinnar.
Menn væru orðnir þreyttir á
kosningum, stjórnarkreppu og
stjórnleysi og sýndist trúlega að
eina ráðið væri að samþykkjagerð-
ir þingsins.
Forseti er kosinn til fjögurra ára.
Forseti sem kosinn væri til þess að
leggja dóm á löggjöf þingsins og
skjóta málum undir dóm almenn-
ings hefur nógu langan starfstíma
til að þoka málum í þá átt sem hér
hefur verið rakið.
Menn skyldu alvarlega hugsa
þessi mál. Eg helt það sé mikið
gáleysi að halda að með þessu móti
verði lýðræðið fullkomnað.
H.Kr.