Tíminn - 11.08.1988, Síða 6

6 Tíminn
Firhmtiíddcjúr 11. ágúst 1988
Það er mér, sem er fædd og uppalin í sveit, mikil ánægja að fá
tækifæri til að tala við ykkur stutta stund um Ferðaþjónustu
bænda á íslandi. Ég ætla í þessu örstutta spjalli mínu, að segja
ykkur í fáum orðum hvað Ferðaþjónustan býður upp á og einnig
að láta hugann reika fram í tímann og reyna að gera mér grein
fyrir hvort einhver framtíð er í þessari atvinnugrein. Þá ætla ég
einnig aðræða um stöðu konunnar og hvaða möguleika konur
eiga í þessari sívaxanmdi atvinnugrein á íslandi.
Sigurbjörg Björgvinsdóttir i rædustól í Osló. Tlmamynd: Unnur
Ferðaþjónusta bænda er eins og
nafniðber með sér þjónustufyrir-
tæki. Skrifstofan sem ferðaþjón-
ustan rekur er í Bændahöllinni í
Reykjavík, öðru nafni Hótel Saga
við Hagatorg. Skrifstofan hefur
látið gera bæklinga um það sem
boðið er upp á og eru þeir mjög
aðgengilegir og innihalda greinar-
góðar upplýsingar um starfsemina.
Þótt þessi þjónusta sé ekki ýkja
gömul, hefur hún náð verulegum
vinsældum og hefur nýting á sveita-
gistingu verið góð í sumar. Um 100
bændabýli hringinn í kringum land-
ið taka á móti ferðamönnum og
bjóða upp á margvíslega þjónustu
við ferðamenn. Á þessum sveita-
bæjum er hægt að fá gistingu í
uppbúnu rúmi eða svefnpokaplássi
svo og er víða boðið upp á leigu á
sumarhúsum. Þú getur ráðið hvort
þú færð þér morgunverð eða fullt
fæði. í sumar hefur verið boðið
upp á nýtt pöntunarform, svokall-
aða „flakkaragistingu". Ferðalang-
ar geta komið á skrifstofuna eða á
næstu ferðaskrifstofu og keypt sér
blokkir með sjö gistimiðum, sem
veita 10% afslátt. Þannig gisting í
uppbúnu rúmi með morgunverði
kostar rúmlega átta þúsund ísl.
krónur, en sjö daga svefnpokagist-
ing aðeins 3.700 fsl. krónur. Ferða-
maðurinn getur svo gist á sama
staðnum allan tímann eða látið
veður og hugmyndaflug ráða ferð-
inni. Þessi þjónusta hefur verið
vinsæl hjá fólki sem ferðast hring-
inn í kringum langið og það kann
vel að meta að eiga uppbúið rúm
víst að lokinni dagsferð.
Ferðaþjónusta bænda býður
einnig upp á pöntunarform sem
nefnt hefur verið veiðiflakkarinn.
Þetta form er kjörið fyrir þá sem
vilja veiða víða um landið. Ekki er
tilefni til að fara nánar út í þetta
hér en þessi bæklingur er hér til
sýnis fyrir þá sem vilja kynna sér
þetta nánar.
Mikið hefur verið gert á þeim
bæjum, sem bjóða upp á gistiað-
stöðu til að gestunum verði dvölin
sem ánægjulegust. Á flestum bæj-
um er boðið upp á afþreyingu, og
er afþreying samfara útiveru sífellt
að verða fjölbreyttari. Ég nefni hér
til dæmis hestaleigurnar, sem eru
víðsvegar umlandið, þar sem gestir
geta valið sér hæfilega viljugan
reiðskjóta og séð landslagið af baki
hans. Gestir, sem hyggjast nýta sér
þá aðstöðu sem sveitagistingin býð-
ur upp á, ættu ekki að gleyma að
taka veiðistöngina með í ferðalag-
ið. Víða er boðið upp á veiðileyfi
og geta ferðalangar notið þess að
lemja vatnið í von um að sá stóri
bíti á. Þannig njóta þeir útiverunn-
ar í heilnæmu loftslagi, í kyrrð
sveitarinnar.
„En betur má ef duga skal“ segir
gamalt máltæki. Nú er í athugun
að taka þau tún,s em ekki eru nýtt
til sláttar, vegna offramboðs á
landbúnaðarvörum undir afþrey-
ingaraðstöðu. í því sambandi má
nefna til dæmis golfvelli og svo
einskonar leikjasvæði. Mér finnst
einnig að það mætti leggja göngu-
leiðir í nágrenni bæjanna og þannig
gætu ferðalangarnir farið í göngu-
ferðir um nágrennið, einir eða með
heimamanni. Hver bær á sinn
hulduhól og sína sögu og enginn er
betri leiðsögumaður á þessum
slóðum, en þeir sem búa þar og ef
til vill í mörgum tilfellum eru
fæddir þar og uppaldir. Þetta gefur
ferðamanninum miklu meira en
landakortið getur gert og skilur
eftir minningar, sem rifjast svo upp
ef komið er aftur á staðinn.
Finnar segja að forsenda ferða-
þjónustu í sveit sé að „vera félags-
lyndur og að hafa kímnigáfu". Þeir
leggja líka mikið upp úr að vera
með nógu fjölbreytt úrval af dýrum
til sýnis fyrir gestina. Almennt eru
dýr ekki til sýnis á sveitabæjum á
íslandi en hér mætti vissulega huga
að því. Það er ungviðinu, sem
heimsækir sveitabæina mikil
ánægja og einnig nokkur þroska-
auki að fá að komast í snertingu
við dýr. Þetta vitum við öll, sem
höfum reynt það. íslenskir ferða-
þjónustumenn mættu gjarnan taka
Finnana sér til eftirbreytni og hafa
aukið úrval dýra á heimilunum,
sem gestirnir gætu komist í nánari
kynni við og í það minnsta fengið
að berja augum á meðan á dvölinni
stendur.
Það er margt fleira sem gera
mætti til að auka afþreytingar-
möguleikana og eru ferðaþjón-
ustubændur opnir fyrir því. Ég hefi
ekki nefnt hér seglbrettaleigur,
bátaleigur, hjólaleigur, heilsurækt-
arvikur, megrunarvikur og fleira
mætti nefna. Allt þetta má athuga
í framtíðinni. ísland býður upp á
svo ótal möguleika og auðlegð
landsins er svo mikil frá náttúrunn-
ar hendi. Við eigum heitt vatn víða
enda eru margir ferðaþjónustu-
bændur komnir með heita potta og
jafnvel einkasundlaugar. Ef þessi
aðstaða er ekki til staðar á bænum,
þá er venjulega stutt í hana. Gest-
urinn finnur sundlaug í næsta ná-
grenni.
Eitt vil ég nefna hér en það er að
þegar ferðamaðurinn yfirgefur
staðinn vill hann gjarnan eiga
eitthvað til minningar um ánægju-
lega dvöl. Auðvitað getur hann
tekið myndir og geymt minninguna
þannig. Einnig mætti nefna hér að
húsráðendur gætu verið með ein-
hverja minjagripasölu. Hvernig
væru til dæmis skeljar, steinar eða
eitthvað annað sem væri sérstakt
fyrir byggðarlagið til dæmis?
Eitt af því sem mig langaði að
ræða hér er starf konunnar í þessari
atvinnugrein og staða hennar í
ferðamannaþjónustunni almennt á
íslandi. Þjónusta við ferðamenn í
sveitum landsins er eins og ég sagði
í upphafi tiltölulega ung atvinnu-
grein á íslandi. Það hefur þó verið
tekið á móti ferðalöngum í sveitum
landsins svo lengi sem vitað er að
landið hefur verið byggt. Það var
metnaður á hverju sveitaheimili að
taka sem best á móti gestum, svo
fremi sem þeir færu með friði.
Þegar gesti bar að garði var þeim
alla jafna veittur hinn besti beini
og dæmi eru um það að fátæklingar
veittu gestum um efni fram. Það
hefur jafnan verið í verkahring
kvenna að veita gestum góðan
beina. Það var alfarið í höndum
kvenna að taka á móti hröktum og
svöngum ferðalöngum, finna þeim
þurr og hlý föt og búa þeim hlýleg-
an náttstað. Þá voru það einnig
konur sem færðu þeim mat svo þeir
hresstust. Húsmóðirin hefur gegnt
hér veigamiklu hlutverki og hún
gerir það enn, þrátt fyrir að aðstæð-
ur hafi breyst. Ég satt að segja sé
ekki að sveitaheimili sem engan
hefur kvenmanninn geti tekið að
sér þjónustu við ferðamenn. írar
hafa áttað sig á þessu og látið þau
orð falla á prenti að „persónuleiki
húsmóðurinnar skipti mestu máli“.
Þeir segja að hún verði að vera hlý,
gestrisin og umfram allt myndar
búkona til að gestirnir laðist að
henni. Við getum öll verið sam-
mála írunt að glatt og hlýtt viðmót
gestgjafans svo og góður og snyrti-
lega framborinn matur að
ógleymdri snyrtimennsku býlisins
jafnt utan dyra sem innan hefur
ótrúlega mikið að segja. Við vitum
að yfirleitt er það konan sem sér
um eldamennskuna í sveitinni og
yfirleitt er það líka hún sem sér um
að halda hreinu innan dyra að
minnsta kosti. Ég hygg að það sé í
langflestum tilfellum handaverk
húsmóðurinnar sem gesturinn sér
þegar hann sér uppbúið rúm í
sveitinni. Það er því lykilatriði í
þessari þjónustu að húsmóðirin
kunni vel til verka og sé starfi sínu
vaxin.
En er öllum eðlislægt að taka á
móti gestum? Jafnvel þótt fólk sé
glaðlegt og hlýtt held ég að það
væri ekki út í bláinn að láta sér
detta í hug að sveitafólki yrði
boðið upp á að sækja námskeið,
ætli það sér að vera með ferða-
mannaþjónustu, og þannig gefinn
kostur á að afla sér aukinnar þekk-
ingar á þessu viði. Hér gæti verið
um mislöng námskeið að ræða,
þau til dæmis hvert á sínu sviði.
Þessi námskeið mætti halda yfir
veturinn, þegar vinna í sveitinni er
í lágmarki. Ég veit að snyrti-
mennska verður auðvitað ekki lærð
af bók, en vekja má athygli á ýmsu
og kynni þá að fara svo að augu
fólks opnuðust fyrir ýmsu sem
betur má fara, því „betur sjá augu
en auga“. Mætti ekki til dæmis
leiðbeina fólki eða þó ekki væri
nema að koma með hugmyndir að
morgunverðarborði?
Þess má geta hér að boðið hefur
verið upp á sérstakar ferðamálab-
rautir við framhaldsskólana. Ég
veit til dæmis að í Menntaskóla
Kópavogs er boðið upp á slíkt nám
og í athugun er að bjóða þessa
braut við fleiri framhaldsskóla.
Þessar brautir eru fjórir vetur og
lýkur þeim með stúdentsprófi.
Þessi menntun er frekar ætluð
fólki, sem hyggst vinna til dæmis
við markaðsöflun fyrir ferðaþjón-
ustuna heldur en við að þjónusta
ferðamanninn. Þetta er því ekki
hepplegt fyrir litlu einingarnar,
sem eru úti um hinar dreifðu
byggðir landsins, en auðvitað
góðra gjalda vert og þeim sem
þetta nám stunda til þroskaauka.
Það er hvatning til okkar íslenskra
kvenna, að stúlkur eru í meirihluta
í þessu framhaldsnámi sem og
flestu öðru sem framhaldsskólarnir
bjóða upp á. Það veitir okkur styrk
í baráttu okkar fyrir jafnrétti í raun
að íslenskar stúlkur skuli hafa gert
sér grein fyrir að það er forsenda
frama og jafnréttis að auka þekk-
ingu sína. Konur á íslandi virðast
hafa gert sér grein fyrir að til að
vera samkeppnishæfar til dæmis á
vinnumarkaðnum verða þær að
hafa þau réttindi sem krafist er
hverju sinni. Ég tel að ef við
íslenskar konur, og raunar konur
hvar sem er í heiminum, ætlum að
njóta sömu réttinda og karlmenn,
þá verðum við að taka á okkur
sömu skyldur og þeir. Við verðum
að vera tilbúnar að axla ábyrgð og
það getum við ekki nema að hafa
þroska og þekkingu til þess. Því
miður hefur sú orðið raunin á að
þegar konur hafa farið að sækja í
auknum mæli í starf, þá hefur
starfið orðið minna metið og launin
hafa lækkað. Hér vil ég til dæmis
nefna kennara, sem eru nú orðin
láglaunastétt, þrátt fyrir að sífellt
er verið að lengja námstímann.
Við sem á íslandi búum, megum
ekki láta það henda að framhalds-
menntun verði minna metin, eftir
því sem fleiri stúlkur afla sér
hennar. Hér verðum við að hafa
opin augun og gera ráðstafanir
áður en siglt er of nærri landi. Við
megum heldur ekki vanmeta þau
þjónustustörf, sem konur inna af
hendi, hvorki í ferðamannaiðnað-
inum eða annarsstaðar.
Góðir tilheyrendur. Ég hefi hér
að framan stiklað á stóru og reynt
að gera langa sögu stutta. Það er
ekki hægt í svo stuttu spjalli að
gera þessu tæmandi skil. Að end-
ingu vil ég hvetja konur til að gera
ekki lítið úr sínu hlutverki í sveit-
um landsins. Þær eru þar í lykil-
hlutverki og eiga að vera meðvitað-
ar um það. Ég vil taka undir það
sem framkvæmdastjóri Ferðaþjón-
ustu bænda segir í viðtali í Morgun-
blaðinu nýlega að „við horfum til
framtíðar með eftirvæntingu, þeg-
ar vel reknir og fallega staðsettir
ferðaþjónustubæir með vel merkt-
um göngustígum, góðum golfvöll-
um, útivistarsvæðum og margskon-
ar afþreyingaraðstöðu auðvelda
ferðamanninum að njóta náttúru-
fegurðar og friðsældar". Ég tel að
kannske liggi hvergi jafn fjölbreytt-
ir möguleikar og einmitt á íslandi
til að stunda ferðaþjónustu í sveit-
um. Þar er landrými nægilegt og
ísland er „fyrst og fremst land
sveitar og útiveru" eins og einn
erlendur ferðafulltrúi sagði. Hver
bær á sér sína paradís, sem er áin,
fjaran, fjallið, hvammurinn eða
bæjarlækurinn. Við íslendingar
kunnum kannske ekki að meta
hreina loftið okkar, tæra lindar-
vatnið, sem kemur beint undan
klöppunum né heldur víðáttuna,
sem landið býður upp á. Þetta
kunna þeir sem hafa ekkert af
þessu.
ísland er því framtíðarland þess
sem vill njóta alls þessa. Þetta
hlýtur að verða eftirsóknarvert.
Hér er þv ærið verk að vinna og
framfiðin bíður með mörg spenn-
andi viðfangsefni og marga mögu-
leika.
Ég þakka áheyrnina.
Sigurbjörg Björgvinsdóttir.
Hér birtist erindi Sigurbjargar Björgvinsdótt-
ur sem hún flutti á Norrænu kvennaráðstefn-
unni í Osló.