Tíminn - 30.08.1988, Blaðsíða 5

Þ'ríðjúclágur 30. ágúst 1988
Tíminn 5
Steingrímur Hermannsson utanríkisráðherra segir niðurfærslu gefa möguieika á að lagfæra og hagræða
Skattleggja ber óhóf*
legan fjármagnsgróða
Eftir að ríkisstjórnin hefur frestað um einn mánuð þeirri
launahækkun sem átti að verða 1. september, fryst verðlag
og ákveðið lækkun vaxta virðist teningunum kastað og
Ijóst að niðurfærsluleiðin verður reynd til þrautar. Þetta
eru mikil tímamót og afar mikilvægt að vel til takist.
Framsóknarflokkurinn ákvað á fundi þingflokks og fram-
kvæmdastjórnar s.l. miðvikudag að styðja niðurfærsluleið-
ina. Á þeim fundi lagði Steingrímur Hermannsson fram
tillögu um að þessi leið yrði farin og fylgdi henni ítarlegur
rökstuðningur.
Tíminn ræddi við Steingrím Hermannsson um fram-
kvæmd niðurfærslunnar.
Steingrímur kvað niðurfærslu-
leiðina erfiða og hafa sína ókosti.
Þeir væru stærstir að erfitt kynni að
reynast að útfæra hana í gegnum
allt efnahagskerfið. Niðurfærslan
hefur hins vegar ýmsa kosti. Með
henni er mjög hratt dregið úr
verðbólgu og auðvelt á að vera að
afnema lánskjaravísitölu og aðrar
verðtengingar.
Hvers vegna er horfið frá gengis-
fellingaleiðinni?
„Gengisfellingaleiðin erekki fær
nema um leið séu gerðar víðtækar
hliðarráðstafanir, einkum að hætta
allri verðtengingu, m.a. á fjár-
magni. Á þetta reyndi í maí. Þá
samþykkti ríkisstjórnin að koma í
veg fyrir allar víxlverkanir
verðlags, launa, gengis og fjár-
magnskostnaðar. Þrátt fyrir þessa
samþykkt hefur í raun ekkert verið
gert í þessum efnum. Lánskjara-
vísitalan rauk upp og fjármagns-
kostnaðurinn jókst. Með láns-
kjaravísitölu á fjármagnið má segja
að gengisfelling sé ekki nothæft
hagstjórnartæki.
Með niðurfærslunni lækkar
verðbólga hins vegar mjög ört og
þá á ekkert að vera því til fyrir-
stöðu að afnema lánskjaravísitölu
og koma fjármagnsmarkaðnum
hér í eðlilegt horf. Það er ein
megin ástæðan fyrir því,“ sagði
Steingrímur, „að ég lagði til að
þessi leið yrði farin.“
Nú er þessi leið afar erfið í
framkvæmd. Hver eru þau atriði
sem tryggt geta réttláta útfærslu?
„Þingflokkur og framkvæmda-
stjórn Framsóknarflokksins leggja
á það höfuðáherslu að niðurfærslu-
leiðin verði réttlátlega og undan-
bragðalaust framkvæmd á öllum
sviðum efnahagslífsins. Til þess að
svo megi vera má nefna eftirgreind
atriði:
Draga verður mjög úr þenslunni
og eins hratt og unnt er. Ef sú
þensla heldur áfram sem verið
hefur með umframeftirspurn eftir
vinnuafli og fjármagni er alveg
sama hvaða leið er farin, þær
mistakast allar.
f þessu skyni er nauðsynlegt að
jafnvægi verði í ríkisfjármálum.
Því verður ekki unnt að ná nema
bæði með verulegum samdrætti og
aukinni og bættri innheimtu skatta.
Þá er óhjákvæmilegt að draga
saman í þéttbýlinu þar sem þenslan
er mest. Ég vil leyfa mér að vona
að um það geti náðst samkomulag
við slík sveitarfélög. Annars verð-
ur að gera það eftir öðrum leiðum.
Loks verður að draga mjög úr
erlendri lántöku til nýrra fram-
kvæmda."
Fullyrt er að niðurfærsla launa
muni aðeins ná til rúmlega 80 af
hundraði launþega.
„Þetta kann að vera rétt ef ekki
eru sérstakar ráðstafanir gerðar og
höfðað mjög til þeirrar skyldu
manna að taka þátt í þessum
mikilvægu efnahagsaðgerðum.
Bæði atvinnurekendur og verka-
lýðsfélög þyrftu að beita þrýstingi
í þessu sambandi. Hins vegar rná
alltaf búast við því að einhverjir
litlir atvinnurekendur skerist úr
leik.“
Afar mikilvægt er að launþegar
sjái og finni að verðlag lækki.
Hvernig telur þú að tryggja eigi
það?
„Lækkun launa á að sjálfsögðu
að leiða til lækkunar verðlags en
sömuleiðis hlýtur lækkun á ýmsum
aðföngum að hafa slíkar verkanir.
í þessu sambandi er mikilvægt að
opinber þjónusta ríkis og sveitar-
félaga og m.a. raforkan og hitinn
lækki um að minnsta kosti fjóra af
hundraði.
Almennt vöruverð þarf einnig
að lækka um sem næst a.m.k. fjóra
af hundraði. Einhverjar undan-
tekningar hljóta þó að verða en
þær verða að vera sem fæstar. Ég
tel óhjákvæmilegt að lögbinda slík-
ar lækkanir eða veita Verðlags-
stofnun með lögum heimild til að
krefjast slíkrar lækkunar vöru-
verðs.“
Þú hefur lagt mikla áherslu á að
fjármagnskostnaður lækki. Telur
þú það tryggt með niðurfærsluleið-
inni?
„Það er sannfæring mín að hinn
mikli fjármagnskostnaður á einna
mesta sök á erfiðleikum atvinnu-
veganna. í íslenskum fyrirtækjum
er lítið eigið fé en mikið lánsfé.
Hár fjármagnskostnaður verður
þeim því óbærilegur.
Nafnvextir munu lækka rnjög
hratt. Það er góðra gjalda vert og
léttir á greiðslubyrðinni. Hins veg-
ar verða raunvextir einnig að
lækka. Ég tel í því skyni mjög
athugandi að ákveða hámark á
innlánsvöxtum og vaxtamun.
Jafnframt er sjálfsagt að afnema
lánskjaravísitölu strax og verð-
bólga er komin niður fyrir við
skulum segja tíu af hundraði. Það
ætti að geta gerst mánuði eftir að
niðurfærslan er hafin.
Mjög mikilvægt er að ná jafn-
framt tökum á hinum svonefnda
gráa markaði. Mér finnst sú hug-
mynd sem Ásmundur Stefánsson
hefur hreyft að skylduskrá öll
verðbréf mjög athugandi.
Einnig tel ég mjög koma til
greina að skattleggja fjármagns-
tekjur umfram ákveðna raunávöxt-
un, eins og t.d. er gert í Finnlandi,
Bandaríkjunum og víðast hvar.
Það mætti gera með því að skylda
innlánsstofnanir, verðbréfasölur
o.s.frv. til þess að halda eftir
ákveðnum hundraðshluta af raun-
vaxtatekjum. Þettaergert í Banda-
ríkjunum. Til þess að þetta sé
framkvæmanlegt er að sjálfsögðu
nauðsynlegt að létta þagnarskyld-
unni af innlánsstofnunum gagnvart
skattayfirvöldum. Þetta þarf að
sjálfsögðu ítarlegrar athugunar við
og tryggja verður að eðlileg raun-
ávöxtun sé skattfrjáls þannig að
hún stuðli að sparnaði en óhóflegan
tjármagnsgróða á ekki síður að
skattleggja en vinnuna og sumir
mundu segja jafnvel fremur.
Niðurfærsluleiðin skapar þannig
möguleika til að lagfæra og hag-
ræða mörgu í þjóðfélaginu. Mikil-
vægast er að hún sé framkvæmd
undanbragðalaust og réttlátlega,“
sagði Steingrímur að lokum.
Verðlagsstofnun af stað með eftirlit með verðstöðvuninni:
Segið til verðbrjóta!
Það má jafnvel búast við því að
Verðlagsstofnun hefji birtingu nafna
þeirra aðila sem hækkað hafa vöru-
verð sitt frá því um miðjan ágúst,
strax í dag. Verðstöðvun tók sem
kunnugt er gildi 27. þessa mánaðar
til 30. september nk., með undirrit-
un bráðabirgðalaga ríkisstjórnarinn-
ar sl. föstudag, og hefur Verðlags-
stofnun verið falið að framfylgja
þessari ákvörðun, með viðmiðun við
verðlagningu um miðjan ágúst sl.
Stofnunin framkvæmdi þá verðlags-
könnun sem verðstöðvunin miðaðist
við.
Allar verðhækkanir eru óheimilar
á verðstöðvunartímabilinu, án tillits
til af hvaða ástæðum kostnaðartil-
efni kunna að stafa. Hér er sem sagt
um algjöra verðstöðvun að ræða og
Verðlagsstofnun kynnti það starf
sem stofnunin mun hafa undir hönd-
um á tímabilinu á blaðamannafundi
í gær.
Starfsmenn stofnunarinnar munu
fara í fyrirtæki og sannreyna hvort
leikreglum sé fylgt. Komi í ljós að
fyrirtæki gerist brotlegt við lögin
verður þegar gripið til viðeigandi
ráðstafanna í formi nafnbirtingar og
kæru. Viðurlög kveða á um sektir og
jafnvel varðhald.
Hvað snertir verðhækkanir sem
orðið hafa frá miðjum ágúst fram að
gildistöku verðstöðvunarinnar mun
Verðlagsstofnun eins og kostur er
greina frá nöfnum þeirra fyrirtækja
sem hafa hækkað og hvetja þau til
þess að færa verðlagninguna í fyrra
horf. Takist það ekki strax með
þeim hætti mun stofnunin leggja til
við verðlagsráð að gripið verði til
beinna aðgerða, t.d. að sett verði
ákvæði um hámarksverð.
Stofnunin hefur fengið vilyrði frá
stjórnvöldum fyrir aukinni fjárveit-
ingu á meðan verðstöðvunin varir og
sagðist Georg Ólafsson, forstöðu-
maður stofnunarinnar, eiga von á
því að 5-8 stöðugildum verði bætt
við á næstu dögum í verðgæslu.
Samtals yrði þá á fjórða tug manna
starfandi við eftirlitið en stofnunin
leggur ríka áherslu á það að verkefn-
ið verði ekki leyst á árangursríkan
hátt nema með víðtækri samvinnu
við fjölmiðla, neytendur og fyrir-
tæki.
Það gefur augaleið að svo fámenn-
ur eftirlitshópur nær ekki að fylgjast
með þeim þúsundum fyrirtækja sem
verðstöðvunin nær til og því reiðir
stofnunin sig í ríkum mæli á neytend-
ur sjálfa, að þeir hafi augun opin
fyrir verðhækkunum og tilkynni
stofnuninni um slík tilfelli. Erfitt er
að spá fyrir um hversu vel það eigi
eftir að skila sér og mun miklu ráða
hversu gott verðskyn neytendur
hafa. Mun sérstakt símanúmer
stofnunarinnar, sem taka á við
ábendingum, verða auglýst á næstu
dögum.
Þá hefur stofnunin átt viðræður
við forsvarsmenn stærstu fyrirtækj-
anna og verslanakeðja og hafa þeir
lýst sig reiðubúna til að leggja sitt af
mörkum. Einnig hefur verið leitað
eftir samvinnu við samtök neytenda
og verkalýðs og hafa þau einnig
brugðist vel við, að sögn Georgs
Ólafssonar.
Verðlagsstofnun er að vinna að
úrvinnslu nýrrar verðkönnunar og
verða niðurstöðurnar bornar saman
við þær niðurstöður sem fengust úr
könnun um miðjan mánuðinn.
Verður upplýsingum úr þeim saman-
burði komið á framfæri til fjölmiðla
á næstu dögum.
Augljóslega er hér um mjög flókið
verk að ræða þar sem verð er oft á
tíðum ákaflega misjafnt eftir útsölu-
stöðum og vörutegundir fjölmargar.
Því er ekki hægt að taka mið af einni
ákveðinni upphæð á hverja vöruteg-
und. Þá hefur stofnunin eðlilega
ekki náð að skrá hjá sér verð í hverri
einustu verslun eða fyrirtæki, heldur
hcfur hún einbeitt sér að stærstu
söluaðilunum sem taldir eru vera
leiðandi í vöruverði. Treystir hún á
að verðákvörðun þessara aðila
þvingi hina til að fylgja á eftir og eru
neytendur hvattir til að fylgjast með
því að sú verði raunin.
Lögbindingin tekur sem fyrr segir
gildi 27. ágúst en miðað er við verð
frá því um miðjan mánuðinn. Erfið-
ara er því að framfylgja verðstöðv-
uninni svo langt aftur í tímann en
Verðlagsstofnun treystir á jákvæð
viðbrögð kaupmanna. Hjá þeim rík-
ir algjör verðstöðvun þannig að ef
heildsali hefur hækkað verð á sinni
söluvöru á þessu tímabili er treyst á
það að þeir annaðhvort bregðist vel
við og lækki verðið strax, eða að
kaupmenn beinlínis skili vörunni til
baka til heildsalanna og þrýsti þann-
ig á verðlækkun. JIH
Fjorir a
slysadeild
úr bílveltu
Bílvelta varð á Gjábakkavegi á
laugardag. Ökuntaður og þrír
farþegar bílsins voru fluttir á
slysadeild, og bifreiðin er gjör-
ónýt.
Tveir farþegar, sem sátu í
aftursæti bifreiðarinnar, köstuð-
ust út úr bifreiðinni við veltuna.
Þeir voru ekki með öryggisbelti.
Ökumaður var ölvaður.
Einnig varð bílvelta á Krísu-
víkurvegi um helgina. Tveir
menn voru fluttir á slysadeild
nokkuð meiddir. Bifreiðin er tals-
vert skemmd, en hún valt um
70-80 metra áður en hún nam
staðar.
Brotist inn í
Fósturskólann
Brotist var inn í Fósturskólann
í Reykjavík á sunnudag.
Engu var stolið, en spellvirki
voru unnin. M.a. voru loftljós
rifin niður, ritvélum var kastað í
gólfið, speglar brotnir og vaskar
eyðilagðir. Ekki var búið að ná í
skemmdarvargana þegar síðast
fréttist. -gs