Tíminn - 14.10.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn 1
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Ástir viðreisnar
Þegar menn byrja að skrifa söguna áður en þeir
eru stignir út úr henni, getur farið svo, að
upplýsingarnar verði næsta stórskornar álitum.
Svo er um pistil um stjórnarsamstarfið í síðustu
ríkisstjórn sem hafður er eftir Jóni Baldvin
Hannibalssyni í Alþýðublaðinu í gær. Þar er sagt
frá ráðherrum, öllum nema Jóni Baldvin, og mun
þessi orðræða eiga að vera nokkurskonar innlegg
í útbreiðsluherferð.
Jón segir: „Sú staðreynd að framsóknarmenn
höfðu horn í mína síðu og ég hafði horn í þeirra
síðu olli því að Þorsteinn Pálsson varð forsætisráð-
herra.“ Þetta er mikil einföldun, eins og fleira í
þessum skrifum. En um ófarnað ríkisstjórnarinnar
gefur Jón Baldvin þá skýringu, að engir samningar
við fyrrum forsætisráðherra hefðu haldið vegna
þess að þingflokkur forsætisráðherra hefði alltaf
komið í bakið á honum. Aftur á móti hefðu
samningar við Framsóknarflokkinn haldið. Má
líka sjá í palladómum um ráðherrana, að fyrir
utan ráðherra Alþýðuflokksins, finnst Jóni Bald-
vin mest hafa komið til ráðherra Framsóknar-
flokksins. Hefur því komið fram, sem áður var
vitað, að engir viðreisnarkærleikar voru með
íhaldi og krötum í stjórn Þorsteins.
Ástæðuna má að sumu leyti rekja til eftirfarandi
viðhorfa Jóns Baldvins: „Ég vissi í stórum dráttum
af togstreitu andstæðra fylkinga Engeyjarættar og
Thoroddsena, framsóknarmanna (sic) og frjáls-
lyndra, landsbyggðar og borgarríkis, fyrirgreiðslu-
potara og frjálshyggjumanna. í minni mæli er
þessa togstreitu að finna í öllum flokkum. En í
þingflokki Sjálfstæðisflokksins hafa prófkjörin
veikt svo stöðu formannsins, að frjálslyndið hefur
snúist upp í andhverfu sína: stjórnleysið.“
Það eru auðvitað mikilsverð tíðindi þegar
stjórnmálamenn blása út á miðjum ferli og taka til
við að sálgreina þau apparöt, sem eru þeim
andstæð í stjórnmálum. Og auðvitað var ljóst að
samskiptaörðugleikar í stjórn Þorsteins voru orðn-
ir slíkir, að lengur varð ekki við unað. Vegna þess
að ástir viðreisnar héngu enn yfir leiksviðinu var
ekki að búast við að kratar hefðu uppi orð um
ósamkomulag. Það var hins vegar að heyra á
Steingrími Hermannssyni áður en stjórnin féll, að
samstarfið væri orðið erfitt. Hann er þó sá
ráðherra og flokksformaður, sem hefur lýst því
yfir síðan, að hann kæri sig ekki um að tíunda það
sem aflaga fór, enda vanari hinni pólitísku glímu
en Jón Baldvin. Hins vegar virðast slitin á ástum
viðreisnar ekki vera sársaukalaus. Jafnvel sú
aðferð, sem kona ráðherrans ráðlagði, að Þor-
steinn byði samráðherrum heim til sín á fyllirí, var
fjarri Þorsteini að mati Jóns Baldvins. „Það hefði
Ólafur Thors gert.“ Enda eftir að vita hvort
þingflokkur Sjálfstæðisflokksins hefði samþykkt
slíka sáttabraut.

Föstudagur 14. október 1988
GARRI
Hrynur Þjóðleikhúsið?
Nokkrar atrcnnur hafa verid
gerðar að því að hindra að Þjóð-
leikhúsið hrynji á næstu árum eða
áratugum. Sú meinsemd leikhúss-
ins sem blasir við gestum og gang-
andi er svo augljós, að ástand
byggingarinnar hefur verið á vit-
orði ieikhúsgesta í meira en áratug.
Samt hefur ekki verið hægt að fá
því framgengt að þetta leikhús
þjóðarinnar fengi viðhlítandi
viðhald. Mál leikhússins hafa aftur
á móti drabbast niður við ræðuhöld
og yfirlýsingar, nú síðast undir
þremur ráðhernim menntamála,
sem teljast yfirmenn leikhússins
hverju sinni. Þeir ráðherrar sem
hafa látið nefndir gera athuganir,
jafnvel starfshópa, hvað sem það
nú þýðir, á ástandi hússins, eru
Sverrir Hermannsson, Birgir Isleif-
ur Gunnarsson og nú síðast Svavar
sjálfur Gestsson, sem auk þess að
ætla að gera eitthvað fyrir Þjóð-
leikhúsið áður en það hrynur yfir
gesti, ætlar að koma Listaháskóla
á fót og endurreisa Ríkisútvarpið
úr dróma yfirmönnunar og dag-
skrárleiða.
Frekar í gegnum fjöll
En fieiri eru að fást við stórátök
en Svavar Gestsson. Meðráðherra
hans, Steingrímur J. Sigfússon,
studdi á dyrabjöllu í Ólafsfirði
klæddur að hætti öreigaráðherra
og hóf göng í gegnum Múlann upp
á nær sjö hundruð milljónir.
Mamma hans sagði honum að
verða samgönguráðherra og áður
en við er litið er hann farínn að tala
um göng í gegnum aðskiljanleg
fjöll á Austfjörðum. Það eru því
litlar likur til þess að fé verði aflögu
í bili til að bjarga leikhúsi þjóðar-
innar frá hruni, eða fjárveitinga-
nefnd verði knúin til að veita
peninga til Listaháskóla. Hins veg-
ar skaðar ekki að láta sig dreyma,
eins og segir í frægum sönglaga-
texta.
Þegar stjórnarsáttmálinn er les-
inn kemur f Ijós áætlun um að Ijúka
byggingu Þjóðarbókhlöðu á næstu
fjónim árum. Þetta er merkileg
yfiriýsing og þörf, fáist einhver til
að trúa henni. Það er búið að gefa
svo margar yfirlýsingar um bygg-
ingu Þjóðarbókhlöðu, allt frá því
fyrir þjóðhátíð 1974, að engu skipt-
ir svo sem hvort ný stjóm tekur
upp á að raulajþetta gamla vöggu-
Ijóð að nýju. I síðustu stjóm var
lagður á sérstakur skattur til að
geta lokið byggingu bókhlöðunnar
sem sárvantar. Þessi skattur hefur
verið innhcimtur síðan, en fjár-
munir lentu i höndum fjárveitinga-
nefndar og hafa síðan ekki mnnið
til bókhlöðunnar, sem þó er skylt.
Það er einmitt af þessum sökum,
þ.e. vegna hins algjöra hirðuleysis
um menningarstofnanir, sem því
er haldið fram, að allar líkur eru til
þess að Þjóðleikhúsið hrynji áður
en fé til cndurreisnar þess fæst hjá
fjárveitinganefnd, sem áreiðanlega
er mikið skotnari í jarðgöngum í
gegnum fjöll af því mamma sagði
það.
Meðvituð leikhús
Þjóðleikhúsið sjálft er auðvitað
ekki saklaust af þvi niðuriagi sem
á það er fallið. í raun hefur enginn
þjóðleikhússtjórí starfað þar síðan
Guðlaugur Rósinkranz hætti.
Leikritaval er með eindæmum
óbermilegt og vekur hvergi áhuga,
aðsókn dregst sainan, og svo illa er
komið fyrir leikuram, að blaðafull-
trúi hússins skrifaði rítstjóra hér í
borg og lýsti yfir undran sinni út af
misritun á nöfnum leikara undir
myndum, og spurði með þjósti
hvernig það væri: hvort blaðamenn
væru svo vitlausir að þekkja ekki
til nafna á frægum ieikuram. Þetta
nafnabrengl var auðvitað leiðrétt,
en það leiddi til umhugsunar um
hvort blaðamönnum er skylt að
vita deili á öllu því leikarastóði,
sem nú er í umferð, og hverjir era
frægir í þvi liði og hvar og hverjir
ekki frægir. Síðasta verk í Þjóð-
leikhúsinu, sem einhver ánægja
var af að sjá var útfærsla á Vesa-
Ungunum eftir Victor Hugo.
Bæði Iðnó og Þjóðleikhúsið era
orðin svo þjóðfélagslega meðvituð,
að það verða jól og páskar hvenær
sem fram kemur verk sem ekki er
á sömu nótum og bðaverkstæði
Badda og önnur ræflastykki handa
hinum meðvituðu. Hluti af hruni
Þjóðleikhússins er einmitt leikríta-
valið, þarsem áhugasamir leikarar,
sem tala mikinn um sósíalisma í
matar og kaffihléum og era rosa-
lega þjóðfélagslega meðvitaðir fyr-
ir utan sérþekkingu á launaskölum,
eru áhrífaaðilar um val á leikverk-
um. Leikhúsgesti kemur auðvitað
ekki við hverskonar innrætingu
leikarar vilja ástunda, enda halda
þeir að leikarar innrætingar eigi að
vera á skrifstofum fagfélaga.
Hundrað þúsund sýningarstundir á
bðaverkstæði Badda breytir engu
um það. En fyrst leikarar með
meiningar út fyrír leiksviðið og
slakir stjórnendur vilja vinna að
því að almenningur missi áhuga á
leikhúsi fylgir hitt á eftir, að enginn
áhugi er á því að halda sbkum
leikhúsbyggingum við. Spumingin
er því sú, hvort bðaverkstæðin séu
ckki hæfarí byggingar fyrír þá ör-
eigalist sem nú er svo í hávegum cn
hinn glæsilegi minnisvarði Guð-
jóns Samúelssonar yfir íslenska list
við Hverfisgötu. Ljóst er að hrynji
Þjóðleikhúsið, þá er það að hluta
vegna þess, að > húsinu fer fram
starfsemi sem stendur ekki undir
kastala stuðlabergsins. Garrí
VÍTT OG BREITT
Dýrkeypt bindindi
189. tölublað 69. árgangs Alþýð-
ublaðsins er mikið pólitískt plagg,
ber jafnvel keim af stórmennsku-
brjálæði því það er prentað í
Moggaupplagi og dreift um borg
ogbý.
í Alþýðublaði hinu stóra ber
hæst viðtal við Jón Baldvin þar sem
hann kryfur menn og málefni
þeirra umbrotatíma sem hrista
hann og skekja manna mest. Palla-
dómar flokksforingjans um sam-
ráðherra sína eru einsdæmi og illt
er að greina á milli hvort þau eru
pólitík eða bókmenntir.
Jón Baldvin segir sína veraldar-
sögu af síðustu ríkisstjórn og upp-
lýsir það sem fæstir skiija, hvers
vegna hún hrökk upp af standinum
og ruglað íhald lenti í spássitúr úti
á eyðimörkinni, þar sem jafnvel
tainakassi Alþingis vill ekkert af
því vita.
Óhófleg bindindissemi
Trúverðugasta skýringin á mis-
sætti í siðustu ríkisstjóm og örlög-
um hennar er óhófleg bindindis-
semi.
Utanríkisráðherra veður á súð-
um þegar hann kveður upp sinn
palladóm um Þorstein Pálsson og
segir hann m.a. vera lokaðan og
illa sýnt að laða að sér fólk og illa
gekk honum að „beisla og samhæfa
náunga eins og Steingrím og Jón
Baldvin".
Af innsýn og hyggjuviti sá
Bryndís hvað landsfeðrunum leið
og að ríkisreksturinn leið vegna
þess hvað þeir voru þurrpumpuleg-
ir hver við annan og hún vék sér að
forsætisráðherra og gaf honum ráð:
„Heyrðu Þorsteinn, af hverju dreg-
ur þú ekki þessa stráka heim til þín
og ferð á fyllirí með þeim?“
En Þorsteinn, sem hélt að
stjórnmál samanstandi af vísitöl-
um, prósentum og vergu hagfræð-
ingasnakki, bar ekki gæfu til að
skilja þegar talað var til hans af viti
og honum ráðið heilt, og því fór
sem fór.
Og oftar voru Þorsteini gefin
góð ráð, sem hann hafði ekki rænu
á að fara eftir.
„Ég sagði eitt sinn við Þorstein
Pálsson að forsætisráðherra ætti
aðallega að verja tíma sínum uppi
í sóffa og nota símann... Hann
þarf að vera íhugull, spekúlatífur."
Þama gætir einhvers misskiln-
ings hjá Jóni Baldvin. Er ekki
fullfrekt að heimta að Finnbogi
Rútur, föðurbróðir hans, persónu-
gervist í Þorsteini Pálssyni né nein-
um öðrum forsætisráðherra. Og
Finnboga Rúti hefði aldrei látið sér
detta í hug að rísa upp af sóffanum
á Marbakka til að fara að vasast í
stjómarráðinu.
Langlífi framundan
En hugmynd Bryndísar er góð.
Þegar sjóða fer upp úr í stjórnar-
samstarfi er upplagt að forsætisráð-
herra bjóði óróaseggjum heim til
sín á fyllirí.
Sá galli er á núverandi stjórnar-
samstarfi að formaður Alþýðu-
bandalagsins er bindindismaður,
en kann vel að vera með glöðum í
góðum hóp og er sagður ekki
lakari gleðimaður þegar svo ber
undir en þeir sem dmkknastir
verða.
Því er það að sú stjómkænska
sem stóra Alþýðublaðið boðar er í
fullu gildi þótt einn og einn bind-
indismaður leynist í ráðherraliði.
Þegar nú liggur ljóst fyrir að
síðasta stjóm, með allan sinn
þingstyrk, sprakk á óhóflegu bind-
indi ætti að vera auðvelt að koma
fyrir að slíkt endurtaki sig og hafi
Steingrímur lesið okkar nýkvikn-
aða Marchiavelli ætti hann að geta
setið á forsætisráðherrastóli eins
lengi og hann lystir.
En hvað hann Halldór góðvinur
minn á Kirkjubóli hefur um stjórn-
viskuna að segja vil ég helst ekki
vita. OÓ