Tíminn - 16.11.1988, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Miðvikudagur 16. nóvember
lllllllllllll SAN1 VíniSiUfytAt- ijlilííl!|l!llllllj[|[||||||l!i!!|ij!l|ll!l!ilili!lllllllililiij!i!'|ll!i|ll!lllii!j!ji[|!ll[l!!!liill!||l!i!|l!'jjjllllllllii!!||l!!illll!l!íllllll;i!ilj!l!l|llll!lílllill|iiiili!l!!!lll!llíjllij[|[[lllll!!!llílii'!!!lll|!l!l!ll!l!llllilllll^
Reksturinn gengur vel
Viðtal við Geir Magnússon, bankastjóra Samvinnubankans
Vextir og fjármagnskostnaður hafa mikið verið í umræðu
undanfarið og eru þar margar hliðar uppi. Ég hitti Geir
Magnússon bankastjóra Samvinnubankans og spurði hann
út í þau mál. Fyrst spurði ég þó hvernig bankinn gengi í dag.
- Hann gengur vel í dag, svaraði
Geir. - Reksturinn fyrstu átta mán-
uði ársins var góður miðað við það
sem gerist, og hvað varðar innlán
þá höldum við okkar hlut.
- Hvað eruð þið með hátt hlut-
fall af innlánum bankanna?
- Meðal bankanna höfum við á
undanförnum árum verið með inn-
lánahlutfall frá 8,0 til 8,5%, en þó
hefur það heldur hækkað seinustu
árin.
- Nú hefur oft heyrst spurt á
liðnum árum hvenær Samvinnu-
bankinn ætli að opna útibú á tveim-
ur stöðum, það er á Akureyri og í
Breiðholti í Reykjavík. Er nokkuð
framundan í þeim málum?
- Áður en ný lög um viðskipta-
banka komu 1986 þá varð að sækja
um heimild til opnunar útibúa til
ýmissa ráðuneyta. Þá þurftu sumir,
m.a. við, að sækja til viðskipta-
ráðuneytis, Búnaðarbankinn t.d.
til landbúnaðarráðuneytis og þar
fram eftir götunum. Með nýjum
lögum er bönkunum frjálst að
opna útibú, svo fremi að fasteignir
þeirra og búnaður nemi ekki hærri
fjárhæð en 65% af eigin fé þeirra.
Við erum lítill banki með fjölda
útibúa, eða eina 20 afgreiðslustaði.
Þess vegna var þetta hlutfall okkar
ekki í lagi við setningu laganna.
Aftur á móti höfum við unnið að
því að laga það og það hefur
nálgast. Meðan þetta hlutfall er
ekki í lagi þá getum við ekki opnað
fleiri útibú. Við höfum þó á þessum
tíma opnað eitt útibú, en það
gerðist að beiðni heimamanna á
Hornafirði í fyrra. Það gengur
mjög vel þannig að við erum mjög
ánægðir með þróunina þar.
Útibú á Akureyri?
Að því er varðar Akureyri þá
eru þar margir bankar fyrir í ekki
mjög stóru samfélagi. Við höfum
þó verið að rannsaka hvað við
eigum að gera varðandi útibúið
okkar á Svalbarðseyri, hvort við
eigum að hætta þar eða flytja
afgreiðsluna þar inn á Akureyri og
hafa áfram takmarkaða þjónustu á
Svalbarðseyri. Okkur virðist að
það komi til greina að flytja þetta
útibú til Akureyrar, ef við finnum
staðsetningu þar sem hentar okkur
og þegar hlutföll okkar eru orðin í
lagi gagnvart lögum.
Varðandi Breiðholt verð ég eig-
inlega að gefa sama svar. Þar eru
þegar orðnir nokkuð margir bank-
ar og banki af okkar stærð getur
ekki leyft sér að opna mörg útibú
á skömmum tíma. Það er dýrt að
opna útibú og það tekur nokkur ár
fyrir nýtt útibú að stækka að því
marki að það standi undir rekstrin-
um, þannig að við getum ekki leyft
okkur að vera með mjög marga
slíka hluti í gangi í einu.
- Og það er ekkert inni í mynd-
inni að flytja neitt af útibúunum í
Reykjavík á milli borgarhverfa?
- Þessir hlutir eru auðvitað alltaf
t skoðun. Núna þegar bönkum er
sett að hafa eiginfjárhlutfall í lagi
þá munum við að sjálfsögðu ekki
til lengdar hafa opin útibú sem
ekki skila viðunandi rekstraraf-
komu, en á þessu stigi eru þó ekki
uppi hugmyndir um að opna ný
útibú eða loka neinum af þeim sem
eru í gangi.
Þó er ýmislegt þarna í skoðun,
eins og til dæmis að við gætum
hugsanlega átt eftir að flytja höfuð-
stöðvar bankans úr Bankastræti og
á einhvern annan stað í borginni
þar sem betra væri að komast að
þeim og gert Bankastrætið að
venjulegu útibúi. Þar er að því að
gæta að fermetrinn hér í Banka-
stræti er mjög dýr, og við gætum til
dæmis keypt tvo til þrjá fermetra
úti í bæ með góðum bílastæðum og
aðkomumöguleikum fyrir hvern
fermetra hérna. Okkar hugmyndir
eru þess vegna þær að við gætum
hugsanlega flutt aðalstöðvarnar
héðan og haft hér í staðinn útibú.
Verðbréfaviðskipti
- En nú er tiltölulega stutt síðan
Samvinnubankinn stofnaði deild
til að sjá um verðbréfaviðskipti.
Eruð þið þar með kannski komnir
út á það sem stundum hefur verið
kallað grái markaðurinn?.
- Já, við erum það að vísu, og
þar veitum við föstum viðskipta-
vinum okkar og öðrum, sem við
okkur vilja skipta, þjónustu í sam-
keppni við aðra. Þarna er vaxta-
krafan hærri heldur en í bönkum.
Það tíðkast erlendis að bankar
veiti svona þjónustu, enda er þetta
hluti af því nýja kerfi eða þeim
fjármagnsmarkaði sem mér sýnist
að sé hér kominn til að vera.
Við höfum að vísu ekki enn sett
upp gagnkvæma ávöxtunarsjóði,
en þeir eru í undirbúningi hjá
okkur og munu koma. Við munum
þannig þróa okkur inn á þennan
markað og veita okkar fólki þá
þjónustu, sem þar á sér stað, á
faglegan og traustan hátt, enda eru
margir sem vilja gera þessi við-
skipti í gegnum banka frekar en í
fyrirtækjum úti í bæ. Þetta finnum
við og ætlum okkur að leggja
áherslu á faglega og örugga þjón-
ustu á þessum markaði.
- Þannig að þið eruð sem sagt að
fylgja eftir markaðsþróuninni í
þessum málum?
- Við eigum enga kosti aðra en
að reka okkar starfsemi eftir þeim
lögum og reglum, og eftir þeim
markaði sem er í gangi á hverjum
tíma, eða að öðrum kosti að sitja
eftir. Og það munum við ekki hafa
inni í myndinni.
Fjármunaleiga
- Og svo við víkum enn að öðru
þá er Samvinnubankinn aðili að
fjármunaleigufyrirtækinu Lind hf.
Hvernig sérðu framtíð þeirra við-
skipta og hvernig hafa þau gengið?
- Þau hafa gengið mjög vel, og
núna eru viðskipti Lindar komin
upp í á annan miljarð. Þessi við-
skipti gætu raunar verið miklu
stærri ef við gerðum ekki mjög
miklar kröfur til þeirra sem við
eigum viðskipti við, bæði um arð-
semi þess sem við erum að fjár-
magna og styrkleika þeirra aðila
sem við erum að gera viðskipti við.
Þannig hefur Lind hafnað mjög
miklu af umsóknum.
Þarna höfum við átt samstarf við
franskan banka, Banque Indosuez,
sem á viðskipti um allan heim.
Þessi banki er vanur því að vinna í
löndum þar sem hann þekkir ekki
náið til og gerir mjög strangar
kröfur í áhættumati og rekstri. Það
hefur verið mjög lærdómsríkt fyrir
okkur, og ég held að ég megi segja
að Lind sé í dag mjög gott og
faglegt fyrirtæki á sínu sviði, og
það eigum við m.a. mikið að þakka
þeirri reynslu sem við höfum fengið
í gegnum samstarfið við þennan
erlenda banka.
- Leggur Banque Indosuez Lind
til mikið fjármagn?
- Banque Indosuez leggur fram
40% af eigin fé Lindar sem er
tvenns konar, annars vegar í formi
hlutafjár og hins vegar í formi
víkjandi lána.
- En eru þeir ekki með meira fé
í veltunni hér heima?
- Jú, þeir hafa að vísu lánað
Lind hluta af því sem fyrirtækið
hefur tekið að láni erlendis, en það
er sjálfstæð ákvörðun þeirra hvort
þeir vilja lána Lind eða ekki.
Annars hafa erlendir bankar tekið
Lind mjög vel, þannig að þeir hafa
reynst njóta þess trausts að þeir
hafa fengið lánsfé að því marki
sem þeir hafa haft viðskiptalegar
ástæður til að taka að láni til
starfsemi sinnar.
Erfiðleikar
samvinnurekstrar
- En svo við víkjum aftur að
öðru þá hefur mikið verið talað um
erfiðleika í samvinnurekstrinum.
Þið verðið væntanlega varir við
þetta?
- Við verðum varir við þetta
eins og aðrir bankar, og ekki bara
í samvinnurekstri heldur í rekstri
yfirleitt. Atvinnulíf bæði úti á landi
og í Reykjavík hefur átt undir
högg að sækja.
- Þú segir í rekstri yfirleitt, eru
kaupfélögin kannski ekki verr
stödd en önnur fyrirtæki?
- Ég held að kaupfélögin og
reyndar einnig önnur fyrirtæki úti
á landi í sambærilegum rekstri séu
í meiri varnarbaráttu heldur en
fyrirtæki sums staðar annars staðar
á þéttbýlli stöðum. Það er vel
þekkt að dreifbýlisverslun á undir
högg að sækja í samkeppni við
stórmarkaði í þéttbýliskjörnum.
Við verðum vör við þetta í afkomu
fyrirtækja, þannig að í áhættumati
verða þessi fyrirtæki úti á landi
síðri lántakendur og viðskiptaaðil-
ar eftir því sem eigið fé þeirra og
rekstrarstaða versnar.
- Þú tekur þá ekki kaupfélögin
sérstaklega út úr í þessu?
- Ef við förum að horfa á kaup-
félögin sérstaklega þá eru þekkt
vandamál bæði í útflutningsiðnaði,
dreifbýlisverslun eins og ég nefndi,
sjávarútvegi og slátrun. Eftir að
nýju búvörulögin voru sett þá hafa
að okkar áliti kaupfélögin og slát-
urleyfishafar farið nokkuð illa
rekstrarlega út úr þeim nýju regl-
um sem þar komu til. Þeir gáfu það
upp núna fyrir nokkrum vikum að
á seinustu tveimur framleiðsluár-
um hafi þeir tapað fjórðungi af
miljarði við það að sjá um slátrun
undir nýju kerfi. Þeir staðgreiða
bændum og standa undir áhættu af
birgðunum, og jafnframt af því að
selja þessar afurðir fyrir litla þókn-
un á áhættusömum tímum þegar
gjaldþrotum fyrirtækja fjölgar.
Þeir hafa verið í eilífri baráttu
við að fá að fullu endurgreiddan
þann kostnað sem lög segja að þeir
eigi að fá. Þeir álíta sig ekki hafa
t.d. fengið að fullu endurgreiddan
þann vaxtakostnað vegna slátur-
vara sem á þá hefur fallið. Það
hlýtur að vera, miðað við fjölda
þessara aðila og stærð, að 250
miljónir á tveimur árum séu mjög
alvarlegt mál. Við í bönkunum
hljótum að fylgjast með þessari
þróun, því að okkur ber náttúrlega
að gæta hagsmuna bankanna þar
sem mikið fjármagn er frá þeim í
þessari starfsemi.
- En að því er varðar fiskvinnsl-
una?
- Það er líka þekkt nvermg
rekstur þessara aðila gengur, og
því miður þá eru þeir sjálfir þeirrar
skoðunar að ekki sé enn ljós fram-
undan í að þeir hafi fengið þær
bætur út úr aðgerðum síðustu
vikna sem skili þeim réttu megin
við strikið. Miðað við það ástand
og þær aðstæður sem þeir búa við
þá myndum við eins og er ekki
velja okkur fyrirtæki í þeirri grein
til viðskipta.
Bankar líta aftur á móti enn á
þau fyrirtæki, sem hafa verið í
viðskiptum við þá lengi, af þeirri
ábyrgð sem þeir telja forsvaran-
lega. Við erum að tala um fyrirtæki
sem í mörgum byggðarlögum eru
undirstöðufyrirtæki atvinnulífsins,
og það er ábyrgðarhlutur þegar
banki treystir sér ekki til að halda
áfram að skipta við slík fyrirtæki.
Út frá þeim sjónarmiðum þá taka
bankar oft meiri áhættu heldur en
þeir myndu kannski að öðrum
kosti gera við fyrirtæki.
Frjálsir vextir
- Nú er það vel þekkt að vextir
hér hafa verið frjálsir síðustu árin
og ráðist af framboði og eftirspurn.
Hvert er álit þitt á reynslunni af
þessu fyrirkomulagi, og má búast
við að það geti gefist vel hérna í
framtíðinni?
- Ég leyfi mér nú að vona að
þetta fyrirkomulag eigi að geta
reynst vel hér eins og annars staðar
þegar aðilar á markaðnum hafa
áttað sig á því hvað þetta þýðir.
Eftirspurn hefur ekkert minnkað
þó að vextir hafi vaðið upp, og
raunvextir í bönkum hefðu jafnvel
átt að fara enn hærra ef þeir hefðu
átt að hækka þangað til að færi að
draga úr eftirspurn. Þegar menn
hafa ekki fengið fjármagn úr bönk-
um á þeim háu vöxtum sem þar
voru þá hafa þeir tekið lán á gráum
markaði eins og það er kallað fyrir
enn hærri vexti. Sumir hafa þvf
miður ekki haft þá arðsemi í rekstri
sem þurfti til að standa undir
slíkum lánum, en tekið þau samt.
Það sem hefur valdið vonbrigðum
er að það hefur ekki dregið úr
eftirspurn og ásókn í fjármagn
þrátt fyrir að vextir hafi farið svona
mikið upp.
Rangar fjár-
festingaráætlanir
- Eru íslendingar svona fram-
kvæmdaglaðir?
- Þar er margt sem spilar inn í.
Sumir hafa ekki áttað sig á því
hvað svona háir vextir þýða fyrr en
þeir hafa reynt það á rekstrinum og
orðið að læra það erfiðu leiðina.
Ég vona að menn séu að læra á
þetta og reyni að átta sig fyrirfram
á því hvort þeir hafi þá arðsemi
sem þarf til að standa undir fjár-
festingum, miðað við þau vaxta-
kjör sem eru í boði.
í öðru lagi höfum við hér dæmi
um fyrirtæki þar sem upphaflegar
fjárfestingaráætlanir hafa farið
gjörsamlega úr skorðum. Það
mætti spyrja sig hvort verkfræðing-
ar á íslandi, eða aðrir tæknimenn
sem reikna út áætlað kostnaðar-
verð fjárfestinga, séu ekki færir um
að gera það. Það er eiginlega regla
að endanlegur fjárfestingarkostn-
aður er margfeldi upphaflegrar
áætlunar, og mörg fjárfestingin
hefði aldrei orðið ef það hefðu
legið fyrir endanlegar stærðir áður
en byrjað var. Ábyrgð þeirra sem
leggja fram rangt og of Iágt fj árfest-
ingarmat er því mikil, og mér
finnst að það hafi ekki komið nógu
vel fram hvað margir fara hér af
stað með fjárfestingaráætlanir sem
reynast aðeins brot af því sem
endanlega verður. Þá standa menn
uppi með fjárfestingu sem er al-
gjörlega vonlaust að reksturinn
standi undir.
- Þú álítur þá að það sé ekki
bönkunum að kenna hvað vextir
hér hafa hækkað mikið?
- Það er alls ekki bönkunum
einvörðungu að kenna. Við verð-
um að taka tillit til þess að fjár-
magnsmarkaður á íslandi hefur
verið í stöðugri þróun síðustu fjög-
ur árin. Þeir, sem þarna hafa verið
að gera viðskipti, hafa orðið að
aðlagast gjörbreyttum viðskipta-
háttum. Og það eru fleiri sem hafa
áhrif á vexti en bankarnir. Við
ákvörðun vaxta í bönkunum verð-
ur að taka tillit til vaxta í Seðla-
banka, vaxta ríkisskuldabréfa, og
svo vaxta á frjálsa markaðinum. Ef
bankarnir hefðu ekki mætt mark-
aðnum þá hefðu þeir einfaldlega
minnkað og viðskiptin færst annað.
f nýju umhverfi eigum við engan
kost annan en að mæta þeim hreyf-
ingum sem eru á markaðnum, af
hvaða ástæðum sem þær eru í hvert
skipti.
- Og framtíð Samvinnubankans
er þá björt í þínum huga?
- Já, ég get að lokum sagt það
að Samvinnubankinn stendur vel
og hann hefur hlutverk, því að
hann er til dæmis eini einkabank-
inn sem hefur lagt áherslu á að
markaðssetja sig úti á landi. Af
tuttugu afgreiðslustöðum okkar
eru aðeins fjórir í Reykjavík en
hinir vítt og breitt um landið,
þannig að sérstaða okkar er skýr.
TÍMINN þakkar Geir Magnús-
syni fyrir samtalið. -esig
Geir Magnússon bankastjóri. (Tímamynd: Gunnar)