Tíminn - 10.12.1988, Side 8

8 Tíminn
Timirni
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sfmi: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tfmans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Póstfax: 68-76-91
Landbúnaður í
viðskiptaþjóðfélagi
Haukur Halldórsson formaður Stéttarsambands
bænda ritar grein í Tímann í fyrradag, þar sem hann
gerir grein fyrir framleiðslumálum landbúnaðarins
undanfarin ár í kjölfar stefnubreytingar í þeim efnum
á grundvelli búfjárlaga frá 1985.
í grein sinni leggur Haukur Halldórsson áherslu á,
hversu nauðsynlegt var að taka upp nýja framleiðslu-
hætti í landbúnaði og aðlaga framleiðsluna markaðs-
skilyrðum. Skilningur á því atriði er undirstaða rétts
mats á framkvæmd búvörusamninga og þróun fram-
leiðslunnar undanfarin ár.
í þessu sambandi segir Haukur að það sé misskiln-
ingur, ef menn halda því fram að möguleikar hafi
verið til þess að búa við útflutningsbótakerfið til
langframa. Þvert á móti hafi ekki verið pólitískur vilji
fyrir því að viðhalda slíku kerfi nema tímabundið.
Hins vegar hafi verið almennur skilningur í þjóðfélag-
inu að landbúnaðurinn þyrfti á fé að halda til
endurskipulagningar. Um það samdist í búvörusamn-
ingunum 1987, sem gilda til 1992.
Haukur Halldórsson segir að umþóttunartími bú-
vörusamninganna sé að vísu of stuttur og þurfi fram-
lengingar við. Hins vegar sé gerð þessara samninga
lang mikilvægasti þátturinn í framkvæmd búvörulag-
anna. Með þeim fengu bændur ákveðin markmið að
stefna að í framleiðslu sinni, segir formaður Stéttar-
sambands bænda. Þar með var eytt þeirri óvissu sem
ríkt hafði um afleiðingar skyndilegs samdráttar í
búvöruframleiðslu.
Formaður Stéttarsambandsins segir í grein sinni að
fróðlegt gæti verið að velta því fyrir sér hvar bændur
stæðu, ef engir búvörusamningar hefðu verið gerðir
og engin framleiðslustýring verið tekin upp. Orðrétt
segir Haukur Halldórsson:
„Reynsla undanfarinna missera í alifuglaframleiðslu
og kartöflurækt er glöggt dæmi um til hvers aðgerða-
leysi í þessum efnum getur leitt. Þar hefur ríkt
hernaðarástand með tilheyrandi undirboðum á mark-
aðnum, sem verslunin hefur notfært sér með Kröfu um
síaukna afslætti og greiðslufresti. Þetta hefur leitt til
þess að fjárhagur flestra framleiðenda“ (þ.e. í alifugla-
framleiðslu og kartöflurækt) „er í rúst og fjöldi þeirra
hefur orðið að hætta búskap.“
í grein sinni víkur formaður Stéttarsambandsins að
ýmsum fleiri atriðum, sem snerta framleiðslutegundir
og framleiðslumagn landbúnaðarins. Þar á m«ðal
fjallar hann um minnkandi neyslu á kindakjöti síðustu
ár. Sem ástæðu samdráttar í kindakjötsneyslu síðustu
ár nefnir hann breytingu á neysluvenjum og stóraukið
framboð annarra kjöttegunda.
Um þessa greinargerð formanns Stéttarsambands
bænda er það almennt að segja, að þar er lagt raunsætt
mat á stöðu landbúnaðarins í viðskiptaþjóðfélagi
nútímans. Greinin lýsir einnig bjartsýni um að sú
endurskipulagning búvöruframleiðslu sem nú er að
unnið, muni takast vel og falla að aðstæðum framtíð-
arinnar. í þessari grein er lítið fjallað um ástand
afurðasölukerfisins, annmarka þess og úrbótaþörf.
Umræðum um það mál þarf þó að halda vakandi,
þegar fjallað er um nýju búvörulögin og framkvæmd
þeirra.
Laugardagur 10. desember 1988
H EIÐREKUR Guð-
mundsson skáld á Akureyri er
látinn. Hann var fæddur árið
1910 að Sandi í Aðaldal, sonur
hins góðkunna skáldbónda Guð-
mundar Friðjónssonar og Guð-
rúnar Lilju Oddsdóttur konu
hans. Heiðrekur vann að búi
foreldra sinna til 1939, en fluttist
þá til Akureyrar. Þar var hann
fyrst verkamaður, síðan við
verslunarstörf og loks skrifstofu-
maður.
Heiðrekur gaf út fyrstu bók
sína, Arf öreigans, árið 1947.
Vakti hún þegar í stað mikla
athygli fyrir frumlega skáldgáfu
hans. Alls urðu ljóðabækur hans
átta. Hin síðasta, Landamæri,
kom út hjá Menningarsjóði í
fyrra. í eftirmála við hana gat
höfundur þess að elsta kvæðið í
Arfi öreigans hefði verið tíu ára
gamalt þegar sú bók kom út.
Við útgáfu Landamæra sagðist
hann á sama stað þannig hafa
verið búinn að „föndra við ljóða-
gerð“ í hálfa öld. í kynningu
útgáfunnar á bókinni segir með-
al annars að í henni staðfesti
Heiðrekur enn frumleik sinn og
sérstöðu. Kvæðin séu stutt og
hnitmiðuð en vitni um dýpt og
þrótt.
Meðal margra góðra ljóða í
Landamærum er kvæðið Mistur,
ort árið 1987. Það er þannig:
Ég er á leið
til landamæra,
aldraður maður
og einn á ferð.
Það er mistur framundan
og fátt um kennileiti,
að baki mér
bjarmar enn af degi.
Þar hverfa þeir
einn af öðrum
áningarstaðir mínir
síðast við sjóndeildarhring.
Heiðrekur Guðmundsson hefur
nú náð til landamæranna sem
hann orti þarna svo fumlaust
um. Að viðskilnaði skal honum
þakkað þetta góða ljóð, sem og
öll hin sem ekki voru síðri.
Svört skýrsla
í þessari viku hafa orðið mikil-
vægar umræður um ýmis grund-
vallaratriði íslenskra stjórnmála
og efnahags- og atvinnumála.
Skal þar sérstaklega bent á um-
ræður á Alþingi og í fjölmiðlum
í kjölfar upplýsinga Steingríms
Hermannssonar forsætisráð-
herra um efnahags- og rekstrar-
stöðu fyrirtækja í útflutnings-
starfsemi og samkeppnisiðnaði
og kynning fjármálaráðherra á
tekjuöflunarfrumvörpum í
sambandi við afgreiðslu fjárlaga
fyrir næsta ár.
Skýrslu forsætisráðherra um
efnahags- og atvinnuástandið
hefur Tíminn kallað „svarta
skýrslu". Það er ekki gert til
þess að ofgera þá lýsingu sem
fólst í orðum forsætisráðherra,
heldur til þess að fá fólk til að
gefa gaum því alvarlega ástandi,
sem er í efnahagsmálum. Það er
ekki gert til þess að vera með
neina allsherjarhrakspá um
framtíð íslenskra efnahagsmála
og atvinnuþróunar, heldur til
Heiðrekur Guðmundsson.
þess að hvetja ráðamenn og
þjóðina í heild til þess að snúast
við vandanum sameiginlega.
Það fer ekki milli mála, að
íslenska þjóðin lifir nú samdrátt-
arskeið sem skellur yfir með
mikilli hörku eftir margra ára
uppgang. Hvað sem segja má
um aðdragandann að þessum
samdrætti og rekstrarerfiðleikum
fynrtækja, þá er víst að við slíku
verður að bregðast á viðeigandi
hátt eftir að þetta neyðarástand
hefur skapast. Fyrsta skilyrði
þess að hægt sé að vinna sig út
úr núverandi erfiðleikum er að
ríkisvald og forystumenn laun-
þega- og atvinnurekenda sýni
vilja til sameiginlegs átaks til
úrlausnar. En mun slíkt gerast?
Afstaða
hagsmunasamtaka
Að ýmsu leyti er ástæða til að
vantreysta vilja forystumanna
hagsmunasamtaka til þess að
bregðast .raunsætt við neyðar-
ástandi atvinnu- og efnahags-
mála. í hvert skipti sem forystu-
menn atvinnurekenda taka til
máls á opinberum vettvangi,
felast í orðum þeirra háværar
kröfur á ríkisvaldið ásamt bein-
um og óbeinum ásökunum um
„fjandskap" þess við hagsmuni
atvinnurekenda. í viðræðum við
ríkisvaldið ber mest á einhliða
kröfugerð, en ekki ósk um sam-
ráð og samvinnu um úrlausn
efnahagsmála.
Samskipti forystumanna laun-
þega við ríkisvaldið eru sama
markinu brennd. Þar á bæ þykir
það góð latína að sameinast í
ályktunum um „vonsku“ ríkis-
valdsins gagnvart launþegum,
en gefa þess engan kost að
stofna til vitlegra samráða um
kjaramál sem hluta af þjóðar-
búskapnum, sem nauðsynlegt er
að ráða fram úr á heildstæðan
hátt. Enn lifa forystumenn laun-
þegahreyfingarinnar í stéttabar-
áttu fortíðarinnar að því er virð-
ist og ímynda sér að þeir vinni
umbjóðendum sínum mest gagn
með því að fara aldarvillt og láta
eins og þeir viti ekki í hvers
konar þjóðfélagi þeir búa. Eng-
um þarf að blandast hugur um,
að starfsaðferðir og tjáningar-
máti launþegahreyfingarinnar
þarfnast endurskoðunar, þó
ekki væri nema af því að laun-
þegahreyfingin er orðin svo um-
fangsmikil og stéttskipt innbyrð-
is, að hún getur ekki komið fram
sem ein heild. Ýmsar líkur
benda til þess að hálaunafólkið
í félagsskap launþega haldi niðri
kjörum láglaunamanna. Væri
ekki ástæða til að gera félags-
fræðilega athugun á þessum
innri andstæðum í launþega-
hreyfingunni? Það hefði Karl
Marx gert, ef hann væri ofar
moldu í dag.
Krafa um
gengislækkun
Meðal forystumanna atvinnu-
rekenda magnast sífellt krafan
um gengislækkun. Má næstum
segja að um þessar mundir kom-
ist ekkert annað að í málflutn-
ingi þeirra en krafa um gengis-
breytingu. í því felst trú þeirra á
að gengislækkun verði til þess
að bjarga rekstrarafkomu út-
flutningsfy rirtækj anna.
Þessi krafa atvinnurekenda
um gengislækkun er meira en
hæpin við núverandi aðstæður.
Þótt augljóst sé að „rétt gengi“
sé nauðsynlegt útflutningsfram-
leiðslunni, þá verða atvinnurek-
endur að viðurkenna að rétta
má gengi krónunnar með öðru
en einhliða nýskráningu. Geng-
islækkun er engin pennastriks-
aðferð. Gengi krónunnar er
rangt af því að framleiðslukostn-
aður innanlands er hærri en
markaðsverð vörunnar erlendis
rís undir. Það sem alltaf hefur
skekkt gengi íslensku krónunnar
(með reglubundnum bylgju-
gangi í áratugi) eru innlendár
kostnaðarhækkanir, verðbólga,
sem ekki er í samræmi við
verðlagsþróun í viðskiptalönd-
um. Það er því áreiðanlega
skynsamlegra að ráðamenn
þjóðarinnar einbeiti sér að því
að kryfja innlenda kostnaðar-
þætti í rekstrinum áður en gripið
er til beinnar gengislækkunar.
Gengislækkun er tvíbent frá
sjónarmiði atvinnufyrirtækj-
anna sjálfra, auk þess sem sjálf-
virkni verðbreytinga í kjölfar
gengislækkunar segir fljótlega
til sín, ef hliðarráðstafanir koma
ekki til. Gengislækkun er ekki
eins tiltækt hagstjórnartæki eins
og margir vilja vera láta. Ein-
hliða gengislækkun er bráða-
birgðaráðstöfun í eðli sínu.
Verðbólga
bölvaldur
íslendingar eiga enga leið til
þess að tryggja rétt og stöðugt
gengi aðra en þá að halda niðri
verðbólgu til langs tíma. Það
sem mestu varðar fyrir íslensk
efnahagsmál og stjórnmál er að
ná um það þjóðarsamstöðu að
gera óðaverðbólgu útlæga í ís-
lensku efnahagskerfi. í rauninni
er öll verðbólga, sem fer yfir
9-10% stórhættuleg efnahags-
þróuninni. Auk þess er víst, að
ekki er hægt að tryggja eðlilega
afkomu vinnandi fólks í mikilli
ogviðvarandiverðbólgu. ífyrsta
lagi leiðir slíkt ástand til stöðv-
unar atvinnufyrirtækja og at-
vinnuleysis. í öðru lagi hækkar
verðbólga að sjálfsögðu verð á
lífsnauðsynjum og rýrir kaup-
mátt og gerir launþegum
ómögulegt að berjast fyrir raun-
tekjum. Það er því allra hagur
að hafa verðbólguhjöðnun að
markmiði og tryggja að verð-
bólga sé ávallt viðráðanleg. ís-
lendingar verða að venja sig af
þeim efnahagslega ósið að reyna