Tíminn - 10.12.1988, Side 9

Laugardagur 10. desember 1988
Tíminn 9
Svipmynd frá Alþingi. Fulltrúar sex þingflokka stinga saman nefjum.
að „lifa með“ verðbólgunni. Það
er ógerlegt.
Þess verður og að gæta nú, að
enn ríkir launa- og verðstöðvun
í landinu. Ríkisvaldið greip til
þess ráðs til að stöðva frekari
víxlhækkanir verðlags og launa,
en þó ekki síður til þess að fá
ráðrúm til þess að koma á varan-
legum stöðugleika í efnahagslíf-
inu. Að sjálfsögðu er jafnvægi
efnahagslífsins sjálft markmiðið
með efnahagsstefnu ríkisstjóm-
arinnar. Ráðstafanir hennar í
því sambandi em leið að því
marki. Eins og á stóð átti ríkis-
valdið ekki annarra kosta völ en
fara launa- og verðstöðvunar-
leiðina. Það var ekki gert vegna
óvildar í garð eins eða neins, síst
launþega, heldur nauðsynjar-
innar sem neyðarástand þjóðar-
búskaparins rak á eftir með.
Hvað er framundan?
Hitt er svo annað mál, að
óvíst er, hvort þegar gerðar
ráðstafanir ríkisstjórnarinnar
duga til þess að rétta við efna-
hagslífið. Allt bendir til þess að
fleira þurfti til að koma. Það er
einnig ljóst, að sá tími sem
ríkisstjórnin hefur til þess að
koma fótum undir atvinnu-
reksturinn, styttist óðum. Vandi
efnahagslífsins, rekstrarástand
útflutningsfyrirtækjanna, hefur
reynst meiri en ráð var fyrir gert
fyrir 3-4 mánuðum. Ráðandi
menn í landinu, jafnt í stjóm-
málum sem forystumenn í at-
vinnulífi og launþegasamtökum,
geta ekki lokað augunum fyrir
þeim möguleika, að þörf verði á
ýmiss konar endurskoðun efna-
hagsráðstafana og nýjum leiðum
í því sambandi.
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra minnti á það fyrir
nokkmm dögum, að í ágústmán-
uði síðastliðnum hefði verið rætt
um svokallaða niðurfærsluleið
sem bestu aðferðina til þess að
lækka verðbólgustigið og gera
rekstrarkostnað fyrirtækja við-
ráðanlegan. Framsóknarmenn
og Alþýðuflokkjmenn studdu
niðurfærsluhugmyndina og hún
átti verulegan hljómgrunn í öðr-
um stjórnmálaflokkum, þ.á m.
Sjálfstæðisflokknum. Hins veg-
ar snerist frjálshyggjuliðið í
Sjálfstæðisflokknum gegn niður-
færsluleiðinni og túlkaði hana
þannig fyrir launþegum og laun-
þegaforystunni að í henni fælist
ekkert nema launalækkun, hún
væri launaskerðingarstefna.
Niðurfærsluleið
Þetta var alvarleg og afdrifarík
mistúlkun á eðli niðurfærsluhug-
myndarinnar. í niðurfærslu fel-
ast heildstæðar efnahagsaðgerð-
ir, þar sem ráðist skal gegn hvers
kyns kostnaðarhækkunum og
verðlag lækkað með samkomu-
lagj. Það gildir vissulega um laun,
en ekki síður verðlag og vexti.
Með þessu hefði mátt snúa verð-
bólguþróuninni við. Það eitt var
þess virði, þótt almenningur og
atvinnulífið hefði orðið að taka
á sig einhver tímabundin óþæg-
indi, sem e.t.v. gátu leitt af
þessari efnahagsaðgerð. Þótt
niðurfærsluleiðinni hafi verið
hafnað á sinni tíð, þá er ástæðu-
laust að útiloka hana um alla
framtíð. Ef þörf verður frekari
efnahagsaðgerða á næstunni, þá
hlýtur niðurfærsluleiðin að
koma til umræðu að nýju.
Fjárlagagerð
Enginn vafi er á því að mikil-
vægasta verkefni Alþingis, sem
er til umfjöllunar ár eftir ár, er
undirbúningur og samþykkt
fjárlaga. An fjárlaga er ekki
hægt að stjórna landinu. Ætla
má að þjóðin bjargaðist sæmi-
lega, þótt Alþingi ákvæði að
fella niður í bili alla lagasmíð
aðra en fjárlagagerð og lög sem
henni tengjast.
Nú er að hefjast á Alþingi
lokahrinan í fjárlagasmíðinni.
Undirbúningur fjárlagafrum-
varps af hálfu fjármálaráðherra
og ríkisstjórnarinnar í heild nær
að jafnaði yfir marga mánuði
áður en frumvarpið er lagt fyrir
Alþingi, sem að lokinni fyrstu
umræðu vísar því til meðferðar
fjárveitinganefndar. Þar á sér
stað margra vikna yfirferð frum-
varpsins, sem unnin er í samráði
við þingflokkana, því að allir
þingflokkar eiga fulltrúa í fjár-
veitinganefnd. Það merkir auð-
vitað ekki að fjárveitinganefnd
verði sammála um afstöðu til
fjárlagafrumvarpsins. Föst
venja er fyrir því að stjórnar-
sinnar í nefndinni skili meiri-
hlutaáliti, en stjórnarandstaðan
minnihlutaáliti, einu eða fleiri,
ef svo vill verkast.
Trúlega verður ekki brugðið
út af þessum þingvenjum um
nefndastörf. Hinu er ekki að
leyna að ríkisstjórnin verður nú
að hyggja að fleiru en forskrift-
um venjunnar við afgreiðslu
fjárlaga og tekjuöflunarfrum-
varpa. Við þær aðstæður sem
eru í neðri deild Alþingis, þar
sem stjórnarandstaðan hefur
stöðvunarvald í lagagerð, þá
verður ríkisstjórnin að vera við
því búin að fara samningaleið til
stjórnarandstöðunnar um
frumvörp, sem tengjast fjárlaga-
gerðinni.
Frétt vikunnar
Það er því að ýmsu leyti
athyglisverðasta frétt vikunnar,
þegar frá því var greint að
forystumenn stjórnarflokkanna
hefðu átt formlegan fund með
stjórnarandstöðunni til þess að
kynna þrjú fjáröflunarfrum-
vörp, sem ríkisstjórnin var þá að
undirbúa að leggja fram í þing-
inu. Þjóðviljinn sagði réttilega í
frétt um þetta, að þessi vinnu-
brögð væru „nýlunda“ hér á
landi. Það var auk þess skynsam-
lega til getið hjá sama blaði, að
telja megi að með þessu vilji
ráðherrarnir „reyna að afla fjár-
öflunarfrumvörpum ríkisstjórn-
arinnar fylgis hjá stjórnarand-
stöðunni og jafnvel semja við
hana um einstaka liði þeirra.“
Meirihluti
í minnihluta
Við Tímamenn höfum alloft
gert þessa stöðu í neðri deild að
umræðuefni síðan ríkisstjórnin
var mynduð. Núverandi ríkis-
stjórn nýtur meirihlutafylgis á
Alþingi. Meira en helmingur
63ja þingmanna styður ríkis-
stjórnina. Hins vegar leiðir það
af deildaskiptingu Alþingis að í
neðri deild hefur stjórnarand-
staðan nú stöðvunarvald. í
reynd er því ríkisstjórnin komin
í minnihlutaaðstöðu í annarri
þingdeildinni, sem að nokkru
má líkja við aðstöðu minnihluta-
stjórna í Danmörku og Noregi.
Það er þó ekki að öllu leyti
sambærilegt, því að í Danmörku
er Folketinget ódeildskipt og
þar er ríkisstjórn Schluters með
sanni minnihlutastjórn. Hið
sama mun raunar vera um stjórn
Gro Harlem-Brundtlands að
segja, að hún er raunveruleg
minnihlutastjórn í Stórþingi og
Óðalsþingi.
Þessi staða í neðri deild hlýtur
að vekja til umhugsunar um
málefni, sem í senn er raunhæft
pólitískt umræðuefni og stjórn-
arskármál, lögfræðilegt við-
fangsefni. Spumingin er sú,
hvort deildaskipting Alþingis
eigi sér óumdeilanleg rök, m.a.
hvort það standist kröfur lýð-
ræðis og þingræðis að deilda-
skipta þjóðþingi eins og Alþingi,
sem kosið er til sem heildar, á
þann hátt sem hér á sér stað.
Deildaskipting Alþingis er engin
lýðræðisleg nauðsyn. Frá þing-
ræðiQegu sjónarmiði er hún
beinlínis gölluð. Það getur ekki
talist eðlilegt að deildaskiptingin
verði til þess að setja meirihluta-
stjórn í landinu í minnihlutaað-
stöðu. Flest mælir með því að
telja deildaskiptingu Alþingis
úrelt fyrirkomulag.