Tíminn - 03.01.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 3. janúar 1989
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin [ Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Póstfax: 68-76-91
Bjartsýni
ogsamstaða
Áramót eru tími reikningsskila og mats á
framtíðarhorfum. Síst er hægt að loka augunum
fyrir því að ýmsan vanda ber að íslensku þjóðfélagi
um þessar mundir. Sumt af þessum vanda verður
að líta á sem djúprættan og e.t.v. langvarandi.
Má þar nefna þann menningarvanda sem ís-
lenska þjóðin stendur frammi fyrir í hinu alþjóð-
lega menningarumróti, þar sem reynir á menning-
arstyrkleika smáþjóðanna gagnvart ágengni lág-
menningar og alþjóðlegrar afþreyingarframleiðslu,
sem seld er fyrir lítið verð á heimsmarkaði.
í áramótaávörpum sínum ræddu forseti íslands
og forsætisráðherra íslenskan menningarvanda í
þessu samhengi og hvöttu til aðgæslu í þeim
efnum. Hins vegar kom fram í máli beggja að
aðgæslustefna í þjóðmenningarmálum ætti ekki að
vera neikvæð og svartsýn, heldur byggjast á
jákvæðum aðgerðum og bjartsýni.
Áhersla forseta íslands á bjartsýnina voru orð í
tíma töluð. Þau náðu ekki síður til afstöðunnar
gagnvart hinum tímabundna efnahagsvanda, sem
núer við að etja. Þjóðinni er nauðsyn að veita þeim
orðum athygli, að efnahagsvandann verður að
leysa með opnum huga og bjartsýni og viðurkenn-
ingu á að íslenska þjóðin er ekki mösulbeina, þótt
á móti blási um sinn.
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra dró
enga dul á, að mörg atvinnufyrirtæki stæðu enn
frammi fyrir miklum rekstrarvanda. í áramóta-
grein sinni hér í Tímanum kvaðst hann óttast að
ýmis fyrirtæki gætu stöðvast í upphafi hins nýja árs,
ekki síst verslunarfyrirtæki, sem lagt hefðu í
kostnað fyrir áhrif frá frjálshyggjunni og fengju
ekki undir honum risið. Forsætisráðherra fór
heldur ekki dult með það að ýmis framleiðslufyrir-
tæki ættu það einnig fyrir höndum að stöðvast, þótt
ríkisstjórnin legði höfuðáherslu á að styrkja grund-
völl framleiðslugreinanna.
Forsætisráðherra lagði áherslu á, að grípa yrði
til varanlegri aðgerða í þágu atvinnulífsins. Um
það efni benti hann á að þess yrði að freista að ná
breiðri samstöðu um úrlausnir. Þar yrðu að koma
til samráð milli ríkisstjórnar, verkalýðshreyfingar,
atvinnurekenda og stjórnarandstöðu, enda væri
undirbúningur slíkra allsherjarviðræðna þegar
hafinn.
Forsætisráðherra hvatti þjóðina eigi að síður til
bjartsýni, því að barlómur væri óþarfur. íslending-
ar eru auðug þjóð, sagði Steingrímur Hermanns-
son og eiga margra kosta völ. Hann skírskotaði til
unga fólksins um að nýta menntun sína og
þekkingu til að hasla sér völl á nýjum sviðum
skapandi starfs til hagsældar og lífshamingju. Það
er á þann hátt sem ung og athafnasöm þjóð tekst
á við tímabundna erfiðleika og tryggir framtíð sína.
GARRI
Islenski fáninn
Nú eru áramótin liðin og nýtt ár
runnið upp. Af þvi tilefni sendir
Garri lesendum sínum bestu óskir
um farsælt komandi ár, jafnframt
því sem hann þakkar þeim sam-
skiptin á liðna árinu.
Annars varð Garri vitni að atviki
núna á nýársdag sem hljóp í skapið
á honum. Margir drógu islenska
fánann að húni á þessum fyrsta
degi ársins, eins og rétt er og skylt.
A bensínstöð hér í Reykjavík
varð Garri hins vegar áhorfandi að
því að íslenski fáninn var dreginn
að húni, en síðan var hann látinn
vera þar uppi langt fram á kvöld.
Með öðrum orðum hékk hann þar
uppi í reiðuleysi lengi eftir að
aldimmt var orðið.
Að því er Garri veit best er hér
á ferðinni þverbrot á öllum reglum
um meðferð íslenska fánans. Regl-
urnar um meðferð hans mæla svo
fyrir að hann megi aldrei vera uppi
lengur en til sólarlags. Það innifel-
ur að þegar dimma tekur þá á
fortakslaust að sýna honum þá
virðingu að draga hann niður.
Jafnvel þó það gerist tiltölulega
snemma dags cins og núna í
skammdeginu.
Óvirðing
Væntanlega er hér á ferðinni eitt
saman athugunarleysi, en ekki
meðvitað virðingarleysi fyrir því
sameiningartákni íslensku þjóðar-
innar sem fáni hennar er. En það
breytir því ekki að hér gerðist
hlutur sem alls ekki á að eiga sér
stað.
Hér á landi hefur nefnilega skap-
ast sú hefð að íslenska fánanum sé
sýnd virðing. í samræmi við þá
stefnu voru á sínum tíma settar hér
fastákveðnar reglur um meðferð
hans. Samkvæmt þeim á að um-
gangast fánann með þeim hætti
sem hæfir sameiningartákni sjálf-
stæðrar þjóðar. Það má til dæmis
ekki henda honum í jörðina eftir
að hann hefur vcrið dreginn niður,
heldur á að taka hann strax og
brjóta hann snyrtilega saman og
geyma hann síðan á öruggum og
vísum stað. Og hann á ekki að
hanga uppi líkt og hver önnur
auglýsingavcifa löngu eftir að sól
er sest, að ekki sé talað um eftir að
allt venjulegt fólk, að undanskild-
um einhverjum nátthröfnum, er
gengið til náða.
Þetta innifelur líka að notkun
fánans á að takmarka við þau svið
þar sem virðingu hans er ekki
misboðið. Þannig þykir ekki við
hæfi að honum sé hampað til
dæmis í glamurauglýsingum eða í
poppbransanum. Þar þykir fara
bctur á að nota aðra hluti, svo sem
eldfjöll, hveri eða ullarpeysur, ef
menn vilja draga fram íslensk sér-
einkenni.
Fánanærbuxur
Hins vcgar vita margir að hér á
landi sýnum við fánanum töluvert
meiri virðingu heldur en ýmsar
aðrar þjóðir sýna þjóðfánum
sínum. Þannig þekkja margir það
að til dæmis Bretar eru talsvert
hispurslausari gagnvart sínum fána
heldur en við gagnvart okkar.
Þannig hefur til skamms tíma
mátt sjá á boðstólum í minjagripa-
búðum í London nærbuxur á kven-
fólk sem búnar eru til úr brcska
fánanum. Þó að Bretar leyfi sér
annað eins og þetta þá vonar Garri
satt best að segja að engum íslensk-
um fjáraflamanni fari nú að detta
það í hug að fara út í sams konar
framleiðslu úr íslenska fánanum til
þess að þyngja pyngju sína. Von-
andi er virðingin fyrir fánanum enn
það rótgróin meðal íslensku þjóð-
arinnar að fólki myndi þykja sér
nóg boðið með slíku og þvílíku.
Við íslendingar erum vissulega
upp til hópa góðir með okkur og
viljum vera hver með sínum hætti.
Heilbrigð sérviska er svo sem af
hinu góða, en í þvi efni sem öðrum
verður þó að draga mörk. Og það
eru vissir hlutir í þjóðlífi okkar sem
við eigum að sýna virðingu. Þar
með talið íslenska fánanum. Hann
er nú cinu sinni tákn fyrir allt það
besta í menningu okkar í aldanna
rás, fýrir þjóðernishyggju okkar,
og reyndar fyrir allt það sem svona
yfirleitt gerir okkur mögulegt að
standa á eigin fótum hér uppi á
þessu eyskeri okkar langt norður í
höfum. Hann á að minna okkur á
að það er síður en svo sjálfgcfið að
við getum haldið áfram framvegis
að lifa hér sem okkar eigin herrar
og sjálfstæðir undan yfirráðum
annarra þjóða. Hann á að vera
okkur stöðug áminning um að í
þeirri varðstöðu þurfum við að
vera vel vakandi.
Og þess vegna á að sýna íslcnska
þjóðfánanum virðingu. Þess vegna
er dæmið frá bensínstöðinni von-
andi einstakt og á ekki eftir að
endurtaka sig. Garri.
VÍTT OG BREITT
llllllllllllllllllllllllllllllllllli
llllllllllllllllll
Hvenær rænir maður
banka...?
Einn helsti skemmtikraftur fjöl-
miðlaaldar framdi bankarán rétt
fyrir áramótin. Var framkvæmdin
með þeim hætti að fremur má
flokka það sem hrekkjabragð en
gripdeild. Að vísu tókst þessu
eftirlæti fjölmiðlanna að komast út
úr bankanum með dágóða upphæð
en fljótlega eftir að lögreglan kom
á staðinn var ljóst hver verið hafði
á ferð og var eftirleikurinn eftir
því.
En atburðaþyrstir fréttahaukar
gripu tækifærið að slá um sig með
einhverju öðru en nýjustu ummæl-
um stjórnmálamanna um þetta eða
hitt og var blásin upp slík stórfrétt
að manni gat farið að detta í hug
að bankakerfið væri að hrynja
endanlega þar sem greipar hafi
verið látnar sópa um peninga-
geymslur lánastofnana þjóðarinn-
ar. Á frásagnir af bankaráninu var
brugðið sérstökum ævintýrablæ
með því að draga fram gamlar
myndir af pörupiltinum, þar sem
hann geystist um íþróttavöll á
adamsklæðum með kappklædda
lögregluþjóna á hælunum og eru
endursýningar á þeim myndum
með því sniðugasta sem fréttaneyt-
endum er boðið upp á.
Aufúsugestur
Skemmtikrafturinn sem hér á
hlut að máli er slíkur aufúsugestur
fjölmiðlafólks að tiltektir hans
jafnast helst á við stórgos hvað
athygli snertir.
í kjölfar hnuplsins úr gjaldkera-
kassanum fylltist bankinn af lög-
reglu- og fréttamönnum og var
mikið um dýrðir að hafa uppi á
delinkventinum og að færa þjóð-
inni sem gleggstar og áhrifamestar
fréttir af bankaráninu og eftirför-
inni.
Það skemmdi ekkert fréttagildið
að örfáum klukkustundum eftir að
ræninginn greip seðlana var lög-
reglan búin að ná honum og færa
bankanum aurana sína aftur.
í virðulegasta fréttablaði lands-
ins var þessu skammvinna banka-
láni, sem hlaupastrákurinn tók sér,
slegið upp sem annars staðar. En á
sömu síðu var önnur frétt um að
annar banki hafi fengið stærsta
skellinn, og var þar á ferð frásögn
af gjaldþroti og að sá banki hafi
tapað iitlum 36 milljónum þar sem
smáfyrirtæki fór yfirum og gat ekki
borgað.
Annars var heldur lítið gert úr
öllu þessu, rétt að það tók því að
prenta fréttina þótt banki tapi
háaum upphæðum vegna þess að
búið er að lána og lána og lána
langt framyfir öll veð og fyrirtækið
á engar eignir upp í skuldirnar og
engum virðist koma við hvað af
peningunum varð og enginn er að
ómaka lögreglu til að eltast við
upphæðir af svona stærðargráðu.
Gripdeildir án
lögregluaðstoðar
Hvenær rænir maður banka og
hvenær rænir maður ekki banka?
Það er greinilegt að maður rænir
banka þegar seilst er yfir borðið og
peningar teknir úr gjaldkeraskúff-
unni og hlaupið með þá svo gott
sem í flasið á lögreglunni.En ef
maður á fyrirtæki og fær peninginn
lánaðan hjá bankastjóra og kvittar
fyrir og borgar svo ekki eyri til
baka og lýsir fyrirtækið sitt gjald-
þrota þegar það er farið að skulda
nógu mikið þá er það ekki banka-
rán, eða svoleiðis.
Þá skrifa lögfræðingar kurteis-
lega samin bréf, svo er reynt að
semja og möndla, allt í góðu, og
engum dettur í hug að kalla á
lögreglu og fréttahauka þótt bank-
inn tapi tugum og hundruðum
milljóna á óskilvísi á fölskum, eða
í það mirinsta ótrúverðugum,
veðum.
Ómældar eru þær upphæðir sem
hirtar voru út úr bönkunum á þeim
tíma sem vextir voru neikvæðir. Á
þeim sælutímum réðu bankastjórar
nokkurn veginn hverjir fengu að
ræna bankana. Þeir sem fengu
lánin þurftu ekki að borga nema
hluta þeirra til baka og auðvitað
datt engum í hug að flokka það
athæfi allt undir óráðvendni. Bank-
arnir náðu sér svo niðri á þeim
einstaklingum og almenningssjóð-
um sem lögðu peninga inn og þeir
borguðu alltaf brúsann. En eðli-
lega datt engum í hug að senda
pólitíið á bankana fyrir svoleiðis
gripdeildir.
Enn um sinn eiga eftir að berast
fréttir af fallíttum og miklum pen-
ingatöpum lánastofnana.
En þær munu litla athygli vekja
og varla minnst á hvaða aðilar það
eru sem búsifjamar veita, enda eru
þeir ekki til í myndasöfnum, hlaup-
andi um strípaðir frammi fyrir
mannfjölda, fremur en keisarinn í
nýju, fínu fötunum sínum. OÓ