Tíminn - 07.02.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 7. febrúar 1989
Tíxnitm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Póstfax: 68-76-91
Aðgerðir í
peningamálum
í gær flutti Steingrímur Hermannsson, forsætis-
ráðherra, ræðu á Alþingi, þar sem hann skýrði þær
sérstöku aðgerðir í efnahagsmálum, sem sam-
komulag hefur orðið um í ríkisstjórninni. í upphafi
máls síns gat hann árangurs þeirra aðgerða sem
ríkisstjórnin hefur þegar beitt sér fyrir. Verðbólga
er nú 9,5 af hundraði og hefur aldrei verið lægri
síðan 1971. Vaxtabreytingin hefur verið umtals-
verð einnig. Raunvextir á verðtryggðum skulda-
bréfum hafa lækkað úr 9,5 af hundraði í 7,75. Þá
hafa nafnvextir lækkað úr 33-34 af hundraði í
15-16 af hundraði. Þetta hefur að viðbættri lítilli
verðbólgu reynst fyrirtækjum og einstaklingum
mikilvægt, og munu dæmi þess að greiðslubyrði
vaxta hafi lækkað um helming eða meira.
Þær nýju efnahagsaðgerðir sem ríkisstjórnin
hefur ákveðið ná m.a. til gengismála, verðlags,
vaxta og peningamála, sjávarútvegs, landbúnaðar
og iðnaðar. Hér er um umfangsmiklar og víðtækar
aðgerðir að ræða, sem miða að því að festa enn
frekar í sessi þær aðgerðir í efnahagsmálum, sem
hafnar voru strax við tilkomu ríkisstjórnar Stein-
gríms Hermannssonar.
Raungengi krónunnar hefur lækkað verulega á
undanförnum mánuðum. Þá hefur gengi dollarans
hækkað um 4 af hundraði sem er nokkur bót fyrir
verst stöddu fyrirtækin. í ljósi þessa er talið
óhjákvæmilegt að lagfæra gengið lítillega til að
bæta rekstrarstöðu fyrirtækja í útflutningi og í
samkeppnisgreinum. Hefur ríkisstjórnin samþykkt
að heimila Seðlabanka að lækka gengið um 2,5 af
hundraði. Einnig hefur verið staðfest heimild til
bankans til að ákveða daglegt gengi krónunnar
innan marka sem eru 2,25 af hundraði.
Ríkisstjórnin hefur ákveðið að tímabundið verði
orkuverð háð samþykki verðlagsyfirvalda. Einnig
að Verðlagsstofnun fylgist sérstaklega með verð-
ákvörðunum einokunar og markaðsráðandi fyrir-
tækja, og taki upp samstarf við verkalýðs- og
neytendafélög um aðhald að verðlagi.
Þá hefur ríkisstjórnin ákveðið að koma á lægri
raunvöxtum, en stuðla jafnframt að betra jafnvægi
á lánamarkaði. Með samræmdu átaki verði unnið
að því að lækka raunvexti þannig, að vextir af
verðtryggðum ríkisskuldabréfum verði ekki hærri
en 5%, og raunvextir af öðrum fjárskuldbindingum
lagi sig að því. Ríkisstjórnin mun leggja fram
frumvarp til breytinga á lögum um Seðlabanka
íslands, þar sem kveðið verður skarpar á um
heimildir bankans til að binda vaxtaákvarðanir
innlánsstofnana takmörkunum.
Hér hafa aðgerðir ríkisstjórnarinnar í verðlags,
peninga og vaxtamálum verið raktar í stórum
dráttum. Þær miða allar að því að róa athafnalífið
og færa ástandið til betri vegar fyrir fyrirtæki og
einstaklinga.
GARRI
Óvinsældir SÍS
Morgunblaðið gerði sér fréti á
laugardag úr því sem áttu að vera
óvinsæidir Sambands isl. sam-
vinnufélaga. Tilefnið var skoðana-
kónnun, sem fímaritið Frjáls versl-
un keypti hjá Gallup á fslandi.
Samkvæmt niðurstöðum hennar
sögðust 42,8% aðspurðra hafa já-
kvætt viðhorf til Sambandsins en
34,4% neikvætt þegar lesin voru
upp fyrir þá nöfn tíu fyrirtækja og
spurt um skoðun á þeim. Þá voru
19,9% hlutlausir i garð Sambands-
ins og 2,9% höfðu ekki skoðun á
því. Var Sambandið næstneðst
varðandi neikvæð viðhorf, næst
fyrir ofan Hótel Örk með 43,8%.
Þetta varð Morgunblaðinu
reyndar tilefni til að segja « fyrir-
sögn að hér hafi verið „neikvæð-
asta viðhorfið til SÍS‘* og til að
sleppa að geta um Hótel Örk, sem
og þau 65,6% sem voru jákvæð
eða hlutlaus gagnvart Samband-
inu. Segir það sína sögu um sann-
leiksást manna þar á bæ þegar um
er að ræða mál sem snerta sam-
vinnuhreyfinguna og fyrirtæki
hennar.
Pólitísk afstaða
Keyndar þarf það í sjálfu sér
ekki að koina neinuin á óvart þó
að nokkur hópur nianna sé á nióti
jafnt Sanibandinu sem kaupfé-
lögunum. Allir, nema kannski þeir
á Morgunblaöinu, vita að í nokkra
mannsaldra hcfur verið djúptækur
skoðanaágreiningur í landinu á-
milli samvinnumanna og einka-
framtaksmanna. Hinir síðar
nefndu eru flestir í Sjálfstæðis-
flokknuin, en hinir í öðrum
flokkum, ckki síst í Framsóknar-
flokknum.
Ef um þriðjungur aðspurðra í
þessari könnun hcfur verið á móti
Sambandinu þá segir það í rauninni
ekki annað en að sjálfstæðismenn
séu á móti því, líkt og þeir hafa
verið svo lengi sem sögur fara af.
Allir vita að hér á landi eru til
menn sem umhverfast af bræði ef
| SAMBAND
ÍSLENSKRA
SAMVtNNUFÉLAGA
STOFNAO 1902
þeir heyra minnst á samvinnurekst-
ur og láta flest henda sig fremur en
að stíga fæti inn í kaupfélag. Að
vísu hafa þessir menn rangt fyrir
sér, en það er önnur saga. Þessi
skoðanakönnun sýnir því ekkert
annað en að þessir menn eru til
cnn, sem og aðrir svipaðrar
skoðunar þó að þeir séu kannski
ekki eins eldheitir í heiflinni og
hinir.
Þegar öllu er á botninn hvolft
sýnist þessi skoðanakönnun ekki
vera neitt sem samvinnumenn þurfí
að hafa verulegar áhyggjur út af.
Hún staðfestir það enn eina ferðina
að hreyflng þeirra á sér harða
undstæðinga, andstæðinga sem
reynslan sýnir því miður að vilja
hana feiga og hika jafnvel ekki við
að grípa til hinna ódrengilegustu
ráða ef færi gefst á því að sverta
hana. Þar er Morgunblaðið fram-
arlega á merinni, eins og fréttin á
laugardag er aðeins nýjasta dæmið
uin.
Átaks er þörf
Aftur má hitt meir en vera að
erfíðleikar Sambandsins síðustu
misserin og neikvæð fjölmiðlaum-
neða í kjölfar þeirra hafl haft
einhvcr áhrif á niðurstöður þessar-
ar könnunar. Með öðrum orðum
að neikvæði hópurinn sé núna með
ívið stærra móti, miðað við það
sem áður hefur verið.
Fyrir samvinnumenn er þvi trú-
lega rétt að láta þessa niðurstöðu
verða sértil hvatningar. Samvinnu-
fyrirtækin eiga nú hópum saman í
töluveröum erfíðleikum í kjölfar
vaxtastefnunnar á síöasta ári. Það
fer ekki á rnilli mála að núna er
þörf á því að samvinnumenn bretti
upp ermarnar og ráðist á þessa
erfiðleika af fullum eldmóði.
Líka er að því að gæta að
samvinnufyrirtæki þurfa, líkt og
öll önnur fyrirtæki í landinu, að
byggja sér upp sem jákvæðasta
ímynd meðal félagsmanna sinna og
alls atmennings. Þetta þurfa þau
að gera með öflugu upplýsinga- og
fræðslustarfi á eigin vegum.
Það má líka meir en vera að í
fastgengis- og hávaxtastefnunni
núna undanfarið hafl þctta starf
sctið of mikið á hakanum og hér
sjáist árangurinn af því. Með öðr-
um orðum að samvinnumenn þurfl
nú að fara aftur að gera sérstakt
átak í eigin fræðslustarfi og stefna
markvisst að því að bæta mcð því
ímynd fyrirtækja sinna meðai al-
mennings.
Hvað sem Morgunblaðinu kann
að finnast þá eiga þeir nefnilega
býsna góðan málstað. Neytendur
jafnt scm framleiðendur um landið
allt þekkja það nefnilega mætavel
hve geysimikla þýðingu öflug
kaupfélög hafa fyrir alla byggða-
þróunina. Og neytendur í Reykja-
vík hafa einnig kynnst því í verslun-
um á borð við Miklagarð og
Kaupstað hvaða þýðingu öflug
samkeppni samvinnuversiunar við
einkaverslun hefur fyrir buddur
þeirra. Það leynir sér þess vegna
ekki að hér þarf að fara að taka
betur á. Garri.
VÍTTOG BREITT
llll
Ófarir sparnaðar
Eins og menn rekur minni til
mátti fjármálaráðherra ekki opna
á sér muninn á Alþingi fyrri hluta
vetrar án þess að bæta svo sem eins
og milljarði við fjárlagahallann, en
fjárlögin gerðu ráð fyrir tekjuaf-
gangi. Hallinn jókst við hverja
ræðu ráðherrans, en vonir standa
til að nú sjáist fyrir endann á
honum með bráðabirgðauppgjöri
fjármálaráðuneytisins.
Margar skýringar eru gefnar á
hallarekstrinum og er ekkert af
honum fjármálaráðherrum að
kenna. Málgagn núverandi fjár-
málaráðherra heldur sig við þurra
staðreynd: „Helsta ástæðan fyrir
þessari stöðu ríkissjóðs er að heild-
arútgjöld fóru rúmlega 4 milljörð-
um fram úr áætlun á sama tíma og
tekjurnar urðu 3 miljörðum króna
lægri en gert var ráð fyrir.“
Málgagn fyrrverandi fjármála-
ráðherra hefur eftir honum að
rollukjet og Finnlandsför Þorsteins
Pálssonar hafi verið honum þungt
í skauti og að ráðstöfunartekjur
heimilanna hafi ekki aukist nema
um 20% á árinu og er síðan mikið
úr því gert að mikið hafi verið um
aukafjárveitingar síðustu mánuði
ársins. En þá var nýr maður tekin
við fjármálaráðuneytinu.
Fjármálaráðherrar ársins 1989
fara nú mikinn á rauðu ljósi og
hafa ráð undir rifi hverju til að
leysa hverskyns vanda og hóta
landslýð að í framtíðinni muni þeir
standa saman. En ekki er vitað til
að þeir hælist mikið um að hafa í
sameiningu, eða hver á eftir
öðrum, húrrað hallanum á lands-
sjóðnum, sem þeim var trúað fyrir,
niður í 7 milljarða króna.
Ekki má draga úr eyðslu
Annars er það margt sem veldur
fjárhagsvandræðum ríkisins.
Drjúgur hluti fer í vanskilavexti til
Seðlabankans og er vel skiljanlegt
að menn þurfi lítið fyrir lífinu að
hafa á þeim bæ og gefst nægur tími
til að sinna uppáhaldsiðjunni, að
naga blýanta. Ríkið sér um að taka
lán hjá sjálfu sér í eigin banka,
borgar okurvexti og svo þarf enga
fyrirhöfn til að ná skuldinni aftur í
fjárhirslur bankans. Enda er
reyndin sú að því versem ríkissjóð-
ur stendur því betur vegnar bank-
anum.
Eitt hið alvarlegasta sem fyrir
landssjóðinn kemur er þegar dreg-
ur úr eyðslu. Mikið vantaði á að
drukkið væri áfengi og reykt tóbak
í þeim mæli sem fyrirheit voru um
í fjárlögum. Það var bæðir reykt og
drukkið minna en á árinu á undan.
Eins vantaði mikið upp á að
eyðsla almennings væri nóg.
Ekki nóg drukkið og reykt
Neysluþjóðfélagið byggist á því
að mikil sé aflað og öllu eytt og
helst meira til. Þetta svikust lands-
menn um á síðasta ári. Ekki er nóg
með að dregið hafi úr áfengisþambi
og tóbaksnotkun, heldur sýnist
sem ekki sé rúm fyrir fleiri bíla,
hljómflutningstæki, leðurmublur
og enn meira ofhlæði tryllitækja í
heimilin og jafnvel vinnustaðina.
Það hefur dregið stórlega úr nauð-
synlegum tekjum ríkissjóðs vegna
sparsemi og er illt við að búa ef það
ástand varir.
Fram eftir árinu skilaði stað-
greiðslukerfi skatta mun meiru en
við var búist en eftir að fólki fór að
Iærast að vinna heldur fyrir tekjum
en sköttum, snérist það dæmi við
og þegar leið á árið kom í ljós að
skattadæmið var snarvitlaust reikn-
að og vörslumenn rfkissjóðs skildu
ekkert í að skattatekjur jukust
ekki síðari hluta árs eins og venja
var í gamla kerfinu með sínum
fyrirframgreiðslum og öllu því.
Aldrei þessu vant voru skattgreið-
endur fljótari að átta sig á stað-
greiðslukerfinu en skattheimtu-
mennirnir.
En hvort sem sparsemin eða
aðrar dyggðir valda því að innflutn-
ingur minnkaði um nær 3% á milli
ára, er ljóst að ríkissjóður þolir alls
ekki að dregið verði úr eyðslunni,
enda er vá fyrir dyrum þegar svo
tekst til.
Þeir á rauða ljósinu ættu nú að
fara að gefa grænt ljós á óhófið sem
afkoma ríkisins byggist á. Nú verð-
ur að fara að reykja og drekka
meira og er einhver von til að
bjórinn bæti þar úr. Eyða verður
meiru í kaup á hátolluðum lúx-
usvarningi og það er engin hemja
að draga úr bílakaupunum fyrr en
kominn er að minnsta kosti einn
bíll á mann, helst tveir.
Sparnaður og aðhaldssemi er
dyggð sem ríkið hefur engin efni á
að standa undir. OÓ