Tíminn - 07.02.1989, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Þriðjudagur 7. febrúar 1989
AÐ UTAN
llllllllllllllllli
Wllllli

1111
Illlllllllllll
lllllllllll
Umsátursástand í Kabúl
þeim sem hafa ráð á gjaldi sem
svarar til hálfs árs launa.
Flóttinn er síður en svo hættu-
laus. Bréf hafa borist til Kabúl þar
sem segir frá skelfingunum sem
flóttamennirnir hafa orðið að
ganga í gegnum á snæviklæddum
öræfum. Margir hafa látið þar lífið
og aðrir hafa misst tærnar vegna
kals.
Sérmenntaðir Afganar grátbiðja
útlendinga um aðstoð við að kom-
ast úr landi. Við eitt sjúkrahús
vantar nú þegar 20 lækna. En
þegar örlagastundin rennur upp
munu aðeins fáir af þeim 2,3 millj-
ónum sem nú eru í Kabúl hafa haft
tök á því að komast burt. Bæði
umsátrið og fjölskyldubönd halda
aftur af þeim. Nú bfður fólk þess
sem koma vill.
Einn andstæðingur Najibullah
vildi gjarna sjá hófsama mujahedd-
inmenn komast til valda en tilhugs-
unin um blóðbaðið sem sigur heit-
trúarmanna hefði áreiðanlega í för
nteð sér veldur honum skelfingu.
Hann minnist ránanna og morð-
anna þegar skæruliðar náðu Kond-
uz á sitt vald á liðnu ári og segir
aðeins: „Ég vona að þeir sýni
skynsemi".
Rauði krossinn
í viðbragðsstöðu
Rauði krossinn ætlar ekki að
láta tilviljanir ráða. Á litla sjúkra-
húsinu sem Rauði krossinn rekur í
Kabúl er þegar hvert rúm skipað
útlimalausum ungum mönnum og
nú hefur verið byggt við það bráða-
birgðaskýli með 100 auðum
rúmum. „Ég er hrædd um að við
þurfum á þeim öllum að halda,“
segir gamalreynd sænsk hjúkrunar-
kona. Þeir sem komast í hendur
Rauða krossins verða þó í hópi
þeirra heppnu. Afgönsk sjúkrahús
eru iðulega rafmagnslaus og
óhemju sóðaleg, og lyfjaskortur er
tilfinnanlegur. Það er orðið algengt
í þessu stríði sem þegar hefur
kostað yfir eina milljón mannslífa,
að jafnvel minniháttar áverkar
leiða til dauða.
En það er ekki eingöngu óttinn
við mujaheddin-skæruliða sem
hvílir yfir Kabúl. Leynilögreglan
hefur að vísu aðeins losað tökin og
tónninn í ríkisstjórninni, sem áður
fylgdi kommúniskri harðlínu, er
nú því sem næst orðinn sósíal-
demókratískur. Samt er fólk hrætt
við að tala við útlendinga. „Ef ég
segi þér hvað er í raun og veru að
gerast verð ég settur í fangelsi,"
sagði byggingaverkamaður við
blaðamann. Það úir og grúir af
frásögnum af næturheimsóknum
þar sem menn eru dregnir nauðugir
viljugir úr rúmunum til að gegna
herskyldu.
Rússum kennt um allt
sem aflaga fer
Hatur á Rússum er næstum
áþreifanlegt. Allir Vesturlanda-
búar eru ósjálfrátt álitnir vera
Rússar og á þá starað fjandsamlega
og spýtt af fyrirlitningu að þeim.
Ljósmyndarar hafa orðið fyrir
grjótkasti lítilla stráka sem hrópa
„Rússar, Rússar". Og bílstjóri
ræddi um Rússa sem „hunda“.
Jafnvel afgönsku hermönnunum
virðist óhemju mikið í nöp við
þessa bandamenn sína. Margir
kenna yfirvöldum í Moskvu um
matarskortinn, þó að það séu Rúss-
ar sem flytja Kabúlbúum mat með
loftbrú. „Áður en þeir komu 1979
Á sama tíma og Rússar gera sér far um að forðast svipaða
auðmýkingu í Kabúl og Bandaríkjamenn urðu að þola í
Víetnam þegar þeir hörfa frá Afganistan, verður fólkið
sem þeir yfírgefa að horfast í augu við enn skelfílegri örlög
frá hendi mujaheddin-skæruliöanna, sem umkringja höfuð
borgina. Blaðamaður The Sunday Times lýsir andrúmsloft-
inu í höfuðborg Afganistan þegar Rússar voru langt
komnir með að flytja herlið sitt burt.
Síðasta veðmál
erlendra sendimanna
Á hverjum fimmtudegi síðustu
mánuðina hafa átta erlendir sendi-
menn safnast saman í sendiráðs-
byggingu í Kabúl til að ræða um
framtíðina, á sama tíma og Rússar
hafa sig endanlega, og laumulega á
brott frá þessari umsetnu og ótta-
slegnu borg.
Erlendu diplómatarnir kalla sig
sjálfir í hálfkæringi „Fulltrúa óvin-
veittu ríkjanna“ og meðal þeirra
eru Brctar, Bandaríkjamenn,
Frakkar og Kínverjar, sem allir
hafa neitað að viðurkenna stjórn
Najibullah forseta og 9 ára hernám
Sovétmanna í Afganistan.
En nú heyra þessir fundir minn-
ingunum til, Bretar, Bandaríkja-
menn, Frakkar, Vestur-Þjóðverj-
ar, Japanar og ítalir hafa kallað
sendimenn sína heim. Síðasta veð-
málið þeirra snýst um hvenær -
ekki hvort - Kabúl falli í hendur
skæruliðanna.
Bretarnir gefa Najibullah frest
til 1. apríl, Bandaríkjamenn örlítið
lengri tíma og Kínverjar eru svo
örlátir að veðja á lok ársins, án
þess að nokkur skilji þá spá. Vinn-
ingurinn er viskýflaska.
Nú er aðeins einni spurningu
ósvarað um örlög Afganistans, þ.e.
Itversu lengi Najibullahgeti hangið
á stjórnartaumunum og hversu
mikið blóð kosti að yfirfæra stjórn-
ina til mujaheddinmanna sem eru
í viðbragðsstöðu. Flestir spá blóð-
ugri upplausn í höfuðborginni þar
sem skæruliðarnir fremja hefndar-
dráp og götubardagar verði í svip-
uðum stíl og í Beirút.
Erlendu sendiráðin hafa búið sig
undir það versta. Bandarfski sendi-
ráðsritarinn hefur fylgst með
auðmýkingu Sovétmanna með illa
dulinni meinfýsi og verið við öllu
búinn. Hann er nú farinn.
Fjórir landgönguliðar stóðu vörð
við skrifstofubygginguna hans og
hlökkuðu ekki til að hverfa á
braut. Einn þeirra sagði fyrir brott-
förina, að hann „lægi á bæn á
hverju kvöldi og biði um bardaga"
og annar eyddi öllum tómstundum
við myndband sem heitir Aftökur
um allan heim.
Bretar hafa yfirgefið glæsilega
sendiráðið sitt, þar sem standa
glæsilegar byggingar frá nýlenduár-
unum á 26 ekrum lands innan
víggirðingar.
Þetta umsáturshugarfar, sem
minnir á Saigon og Phom Penh,
hefur náð til 25 annarra sendiráða.
Jafnvel íranar - sem ekki hafa sýnt
friðhelgi diplómata tiltakanlega
virðingu - hafa verið önnum kafnir
við að logsjóða stálplötur á girðing-
una umhverfis sendiráðið þeirra.
Rússarnir, sem eiga mest á hættu
og eru ákveðnir í að halda kyrru
fyrir, hafa fellt trén fyrir utan
sendiráðslóðina, sem er líkust
virki. Bandaríkjamenn halda því
fram að Rússar hafi hugsað sér að
hafa þar fluglendingarbraut ef í
nauðirnar ræki.
íslenska sendiráðs-
konan róleg
Það eru bara Frakkar sem ekki
láta sér bregða. Fulltrúi þeirra,
Víetnami að hálfu, sem hefur ekki
séð ástæðu til að senda íslensku
eiginkonuna ^ína heim, nýtur ekki
annarrar verndar en þeirrar sem
fyrrverandi umferðarlögreglu-
þjónn í Marseille getur veitt
honum. „Hvað er að?“ spyr hann.
„Sólin skín. Þetta er eins og á
Rivierunni."
Ekkert
óðagot á Rússum
Þessar síðustu vikur hafa verið
erfiðar Rússum, sem Ieggja sig
fram um að yfirgefa Afganistan
með eins mikilli reisn og hægt er
eftir 109mánaða dvöl ogfall 13.000
manna. Á meðan spennan eykst og
erlendir stjórnarerindrekar yfir-
gefa landið vinna Rússarnir að því
að flytja lið sitt á brott. Þeir láta
ekki mikið á flutningunum bera af
öryggisástæðum og láta alls engin
óðagotsmerki sjást.
„Við förum ekki hangandi í
þyrlum," er vinsælt viðlag frá yfir-
mönnum í hernum sem vilja ekki
heyra minnsta samanburð við fát-
kennda brottför Ameríkana frá
Saigon 1975. Rússarnir taka fram
að þeirra flutningar séu skipulagð-
ir.
Með reglulegu millibili halda
bílalestir eftir Salang-þjóðveginum
- „veginum til lífsins" - í átt til
Sovétríkjanna. Yfir Kabúl er
stöðugur dynur flugvéla sem flytja
vörubirgðir til borgarinnar og
menn og tæki frá henni. Að degin-
um er himinninn röndóttur af hvít-
um rákum magnesiumloga, sem
Ilyushin-76 flugvélarnar skjóta á
loft til að afvegaleiða eldflaugar
sem stefna á hita. Að næturlagi
bergmálar í fögru fjöllunum með
snæhetturnar sem umkringja Kab-
úl af stórskotaliðsvopnum. í dögun
fljúga þyrlur lágt yfir borginni eftir
næturárásarferðir.
Kabúl bíðurörlaga sinna. Óttinn
rís og hnígur í samræmi við orð-
róminn sem gengur þá stundina og
lengdina á biðröðunum við brauðið
og olíuna. Að næturlagi er helm-
ingur borgarinnar myrkvaður og
eykur það á skelfingarandrúmsloft-
ið. Fáir hætta sér út fyrir hússins
dyr.
Það er hungur og nístandi kuldi,
en það er líka niðurbæld reiði og
spenna og öll regla er að hverfa.
Slagsmál hafa brotist út í matarbið-
röðunum. Öðru hverju heyrist
skothríð. Hermenn við vegartálma
eru orðnir frekari og ágengari. Þeir
heimta sígarettur og jafnvel pen-
inga. Unglingar í borgaralegum
klæðum ráfa um göturnar með
sjálfvirka Kalashnikov riffla.
Jafnvel Rússar, sem bera mcð
sér létti þess sem sér fyrir endalok
í Kabúl, höfuðborg Afganistans,
bíða menn nú örlaga sinna eftir að
rússneskir hcrmenn hafa tekið
saman föggur sínar og lialdið heim-
leiðis.
leiðinlegs verkefnis, virðast illa
agaðir. T.d. sást til ungs hermanns
á skriðdreka í útjaðri borgarinnar,
þar sem hann hleypti af sjálfvirku
byssunni sinni í jörðu niður, aðeins
örfáa metra frá nokkrum litlum
afgönskum drengjum. Enginn yfir-
maður gaf honum ákúrur.
Skæruliðar gera nú eldflauga-
árásir alltaf öðru hverju og þó að
halda megi í fljótu bragði að allt sé
með felldu á umferðarþungum veg-
um og mörkuðum, þar sem sölu-
búðir eru opnar er það blekking.
Verðlag þýtur upp úr öllu valdi og
er orðið fátæklingum ofviða og
flestir Afganar eiga von á illu einu.
„Vona að skæruliðarnir
sýni skynsemi“
Enginn gerir lítið úr grimmd
mujaheddinskæruliðanna og Ka-
búlbúar vita að tími reikningsskil-
anna er að renna upp. Á hverjum
degi er löng röð manna við dyr
indverska sendiráðsins sem sækja
um vegabréfsáritun. Miklar sögur
ganga um fólk sem lætur af hendi
allt sparifé sitt til spilltra embættis-
manna gegn því að fá brottfarar-
leyfi.
Framtakssamir Afganar hafa
komið sér upp flóttaleiðum handa