Tíminn - 10.10.1989, Blaðsíða 9

8 Tíminn
Þriðjudagur 10. október 1989 Þriðjudagur 1Ö. október 1989
Tíminn 9
Málflutningur Finns Ingólfssonar aðstoðarmanns heilbrigðisráðherra á ráðstefnu framsóknar-
manna um heilbrigðismál hefur vakið mikla athygli.
Kostnaður í
heilbrigdis-
kerfi sýnir
ýmis sjúk-
dómseinkenni
Eftir Sigrúnu Soffíu Hafstein
ingakerfisins: Lífeyristryggingum, lyfja-
kostnaði, kostnaði vegna sérfræðinga,
tannlækningum og kostnaði vegna
sjúkrahúsanna.
Varðandi lífeyristryggingarnar blasir
sú staðreynd við að mikill þrýstingur er
á stóraukin útgjöld. Að mati Finns
skipta þessar upphæðir milljörðum
króna á næstu árum verði ekkert gert í
því að færa til innan ramma trygginga-
kerfisins. Nefndi hann sem dæmi að
mikið væri rætt um það að skilja á milli
elli- og örorkulífeyrisþega. Teldu menn
full rök fyrir því að mismunandi greiðslur
komi til þessara aðila.
Sem rök fyrir breytingum á almanna-
tryggingakerfinu nefndi Finnur þá þróun
sem varð á árunum 1983-88 á greiðslu
almannatryggingabóta. Á þessum tíma
hækkuðu tryggingabæturnar um 479%,
lágmarkslaunin um 321% og framfærslu-
vísitalan um 316%. „Ég held að menn
verði að viðurkenna það að þama hefur
verið vel gert, en auðvitað þarf að gera
miklu betur. Til þess þurfum við að hafa
efni á því og spurningin er sú getum við
gert betur á einhverjum öðrum sviðum
„Erum við á réttri leið?“ var yfirskrift
ráðstefnu um heilbrigðis- og trygginga-
mál sem Framsóknarflokkurinn gekkst
fyrir síðastliðinn laugardag. Á ráðstefn-
unni fluttu ellefu framsögumenn erindi
um hinar ýmsu hliðar þessa málaflokks.
Erindi Finns Ingólfssonar, aðstoðar-
manns heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
herra, hefur þó hlotið mesta athygli í
fjölmiðlum vegna róttækra hugmynda
sem þar em settar fram um sparnað í
heilbrigðiskerfinu og ekki síst vegna
upplýsinga um laun sérfræðinga og tann-
lækna.
Hvar má spara?
Á fjárlögum 1989 voru heildarútgjöld
ríkisins 76.4 milljarðar króna. Til heil-
brigðis- og tryggingamála var varið
38.4% af þeirri upphæð, eða 29 milljörð-
um króna. Af þeirri upphæð fara 60.3%
í heilbrigðismálin og 39.7% í trygginga-
málin
í tillögum Finns Ingólfssonar er gert
ráð fyrir að unnt sé að spara í fimm
málaflokkum innan heilbrigðis- og trygg-
vegna tannlækninga og vegna þjónustu
sérfræðinga. Á árinu 1983 greiddi ríkið
326 milljónir vegna tannlækninga en á
síðasta ári voru greiddar 455 milljónir og
er hér miðað við fast verðlag. í útreikn-
ingum Finns lítur kostnaður vegna þeirra
sem eiga rétt á endurgreiðslu frá al-
mannatryggingum, þ.e. ellilífeyrisþegar,
öryrkjar og börn undir 16 ára aldri:
Sjúkrasamlög 455.730 millj.
Sveitarfélög 257.130 miilj.
Einstaklingar 1181.998 millj.
Samtals: 894.858 millj.
Áætlaður tannlækna-
kostnaður
16-67 ára: 1.200.000 millj.
Samtals var kostnaðurinn við tann-
lækningar því rúmir tveir milljarðar
króna. Starfandi tannlæknar eru 200 og
eru greiðslur til þeirra að meðaltali nærri
10.5 milljónir króna á ári, eða 873
þúsund á mánuði. Að frádregnum kostn-
aði er varlega áætlað að launin séu 350
þúsund krónur á mánuði.
Rétta tennur fyrir rúm
700 þúsund á mánuði
Sjúkrasamlagið greiðir 90-95% af öll-
um tannréttingum, sem samtals gerði
216 milljónir króna á árinu 1988. Þessi
upphæð skiptist milli tíu tannréttingasér-
fræðinga. Hver þeirra fékk því greiddar
21.7 milljónir á árinu, eða rúmar 1.8
milljónir á mánuði. Að frádregnum
kostnaði eru meðalmánaðarlaunin 723
þúsund krónur.
Til að bregðast við þessu leggur Finnur
fram all róttækar tillögur þar sem meðal
annars er ekki útilokað að leita til
norrænna tannlækna, ef samstarf náist
ekki við innlenda tannlækna.
Gerir hann ráð fyrir að allir þeir sem
eiga rétt á tannlæknaþjónustu samkvæmt
almannatryggingalögunum fari til tann-
lækna sem eru í föstu starfi og með föst
laun hjá ríkinu. „Það hefur verið fullyrt
við mig að það fáist enginn tannlæknir til
að sækja um þessar stöður. Þá tel ég að
það komi vel til greina að heilbrigðisyfir-
völd komi einhliða á samningi við nor-
ræna tannlækna um að þeir hafi leyfi til
að starfa hér á landi.“
Varðandi tannréttingar leggur Finnur
til að engar tannréttingar eða meiriháttar
viðgerðir verði greiddar af tryggingunum
nema að fengnu leyfi. Hægt sé með
skipulögðum hætti að skoða skólakrakka
og það verði ákveðið af sérfræðingum
hvort tannréttingar séu nauðsynlegar
eða ekki.
Þá telur Finnur nauðsynlegt að breyta
gjaldskrá tannlækna þannig að þeir geti
ekki á sama tíma nýtt tímaeiningaþáttinn
og afkastaþáttinn.
Bráðasjúkrahúsum fækkað
Starfandi er nefnd sem á að vinna að
aukinni samvinnu og hagræðingu í
rekstri spítalanna. Mikill ágreiningur
virðist vera í nefndinni sérstaklega varð-
andi það hvemig yfirstjórn eigi að vera
háttað. Helstu tillögur sem heyrst hafa
eru þær að gert er ráð fyrir að auka og
sérhæfa verkaskiptingu sjúkrahúsanna.
Bráðasjúkrahús verði tvö, Borgarspítali
og Landspítali og Landakot verði gert að
sérhæfðum öldrunarspítala. Útideildum
verði fækkað verulega, eða um 150 rúm
og færa þau inn á spítalana en á þessu ári
eru að meðaltali 150 rúm auð á spítölun-
um. Með þessum aðgerðum er ráðgert
að sparist 400 milljónir króna.
Samstaða nauðsynleg
Finnur Ingólfsson sagði í erindinu að
hingað til hafi menn verið að bíða af sér
erfiðleikana og beitt þeim ráðum að loka
sífellt fleiri sjúkrarúmum. Nú sé hins
vegar ekkert framundan sem bendi til
þess að bjartari tímar séu framundan,
þrjú ár í röð hafi þjóðartekjurnar farið
minnkandi. Hann tók fram að víðtæk
samstaða þurfi að nást um sparnað og
hagræðingu meðal annars milli stjórn-
valda og heilbrigðisstétta. Jafnframt eigi
leiðir til úrbóta að koma sem minnst við
þá sem á þjónustunni þurfa að halda.
þar sem neyðin er meiri?“ Sagði Finnur
Ingólfsson.
Bara ódýru lyffin
Undanfarin þrjú ár hefur nefnd verið
starfandi á vegum heilbrigðisráðuneytis-
ins sem mun fljótlega skila tillögum um
lækkun á lyfjakostnaði. í tillögunum
mun vera gert ráð fyrir að með tiltölulega
einföldum aðgerðum sé hægt að spara
250-300 milljónir króna. Sem dæmi má
nefna að stefnt er að því að draga úr
lyfjaneyslu, að ávísað verði jafnan á
ódýrasta lyf með sama virka efninu og að
lækka álagningu í lyfjaverði.
Sérfræðikostnaður hefur
tvöfaldast á fimm árum
Kostnaður vegna þjónustu sérfræð-
inga tvöfaldaðist á árunum 1983-88. Á
árinu 1983 var sérfræðikostnaðurinn 443
milljónir króna en 857 milljónir á árinu
1988 og er þá miðað við fast verðlag.
Um ástæður þessarar þenslu útgjalda
sagði Finnur að hann teldi að fjölgun
sérfræðinga hafi valdið þar mestu um.
Nefndi hann sem dæmi að fjöldi sérfræð-
inga miðað við hverja 1000 íbúa var 0.9
á árinu 1980 en 1.4 á síðasta ári. Er hér
átt við fjölgun þeirra sérfræðinga sem
senda reikninga til Tryggingastofnunar-
innar. „Þetta kerfi sem við búum við
setur sérfræðinga á hærri stall en allar
aðrar starfsstéttir hér í þessu landi. Þeir
geta sent Tryggingastofnun reikninga
fyrir sína þjónustu umyrðalaust,“ sagði
Finnur. Hann bætti því við að hann teldi
að sérfræðingar væru farnir að starfa að
stórum hluta sem heimilislæknar. Að
mati Finns er kerfi sérfræðiþjónustunnar
farið úr böndunum.
Þess má geta að sérfræðingar á sjúkra-
húsunum hafa í dag leyfi til þess að starfa
níu klukkustundir á viku á eigin stofu.
Finnur benti einnig á að þetta fyrirkomu-
lag hafi leitt til samanburðar á launum
milli lækna eftir því hvort þeir vinna á
stofu, stofnunum eða hvort tveggja.
Ef bornir eru saman þrír sérfræðingar
í 100% starfi sem vinna að mismiklum
hluta á stofnunum, kemur eftirfarandi í
ljós:
Laun frá stofnun 2.290.194 2.345.169
Greiðslurtil sjúkrasamlags 3.885.148 5.575.176
Árslaun að 6.175.342
frádregnum kostnaði: 4.232.768 2.345.169 2.787.588
mánaðarlaun: 352.730 195.430 232.299
Kvóti á sérfræðikerfið?
Niðurstaðan er sú að sérfræðingur nær
hæstum tekjum með því að vinna á
stofnun og eigin stofu. Sagði Finnur að
þessar staðreyndir hafi leitt til þess að
fleiri og fleiri sérfræðingar hafi farið í
þessa „tekjuleit“. „Ég tel að það hafi
verið stórkostlegt slys að afnema tilvís-
anakerfið. Ekki endilega út frá fjárhags-
legu sjónarmiði, heldur fyrst og fremst
út frá faglegu sjónarmiði. Það er nauð-
synlegt að það eigi sér stað fagleg
samskipti með læknatilvísunum og
læknabréfum milli heimilislækna og sér-
fræðinga.“ Bætti hann því við að það
væri nauðsynlegt að loka kerfinu til að
heilbrigðisyfirvöld gætu haft stjórn á
útgjöldum sjúkratrygginga.
Tillögur Finns til að ná þessu mark-
miði eru eftirfarandi:
- Taka eigi upp tilvísanakerfið að nýju.
- Sérfræðingar eigi ekki hvorutveggja
að starfa á stofnunum og eigin stofu.
Fyrst og fremst vegna launasaman-
burðar og þess hvað eftirlit með vinn-
uframlagi þeirra á stofnununum er
erfitt.
- Byggja eigi upp göngudeildaþjónustu
sjúkrahúsanna.
- Heilbrigðisyfirvöld eigi að ákveða ár-
lega hvaða magn þjónustu þau vilja
kaupa af sérfræðingum, eða fjölda
eininga. Er þá gert ráð fyrir að þeir
sérfræðingar sem starfa utan stofnana
hafi rétt til að bjóða í það magn
þjónustunnar sem heilbrigðisyfirvöld
ætla að kaupa.
- Breyta þurfi fyrirkomulagi á greiðslu
lyfja og læknishjálpar utan sjúkra-
húsa, m.a. með tilkomu eins konar
greiðslukorta.
í tillögunum er gert ráð fyrir að læknar
í hlutastörfum á stofnunum hafi forgang
að þeim einingafjölda sem ríkið kaupir,
þannig að þeir geti tryggt sér sömu laun
og þeir sem eru í 100% stöðu. Sér-
fræðingar sem eingöngu eru á eigin stofu
bjóða síðan í afgang eininganna.
Með breyttu greiðslufyrirkomulagi er
gert ráð fyrir að hver einstaklingur beri
á sér skírteini sem notist sem eins konar
greiðslukort. Fyrir alla lyf- og læknis-
hjálp utan sjúkrahúsa greiðir viðkom-
andi aðili með þessu korti. Einstakl-
ingurinn kvittar og ber ábyrgð á að
upphæðin sé rétt. Lyfsalinn eða læknir-
inn sendir seðilinn síðan til Trygginga-
stofnunar og fær hann greiddan. Sá sem
nýtur þjónustunnar fær síðan sent yfirlit
í lok hvers mánaðar og getur farið yfir
hvort greiðslur vegna hans séu réttar.
Hugmyndin með þessu er að auka
ábyrgð einstaklinganna og að þeir geri
sér betur grein fyrir kostnaðinum.
2 milljarðar í tannlæknakostnað
Svipuð þróun hefur orðið á kostnaði
Frá ráðstefnu framsóknarmanna um heilbrigðismál um helgina. F.v. Olafur Ölafsson landlæknir, Guðmundur Bjamason, heilbrigðisráðherra, og Guðjón Magnússon aðstoðarlandlæknir í ræðustól.
Tímamynd: Pjetur