Tíminn - 01.03.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 1. mars 1990
AÐ UTAN
Kínverskir valdamenn
eiga svefnlausar
nætur
Félagamir í Austur-Evrópu eru orðnir
svikarar. Það var rétt ákvörðun að
bæla niður harðri hendi „uppreisnina“
í Peking. Þessar umsagnir er að finna
í leyniskjali miöstjórnar kínverska
Kommúnistaflokksins.
Öllum ætti að vera í fersku
minni þegar Kínverjar bældu
niður harðri hendi friðsam-
legar mótmælaaðgerðir í júní-
byrjun í fyrrasumar. Þá
biöskraði öllum hinum vest-
ræna heimi að fylgjast með
blóðugum aðgerðum kín-
verska hersins gegn óvopnuðu
fólki á Torgi hins himneska
friðar. Og ekki dró það úr
andstyggðinni að fá frétta-
myndir af eftirleiknum, þegar
sakfellt fólk var leitt til af-
töku.
En öldungamir á valdastólum í
Kina era harðákveðnir að slaka
hvergi á stjóminni. Þeim líst illa á
þróunina i Austur-Evrópu og segja
Kína nú hið eina sanna vígi marx-
ismans. Þeir segja minnstu tilslak-
anir við borgaralegt fijálslyndi bara
leiða til upplausnar og falls komm-
únismans og þess vegna ætli þeir að
beijast með kjafti og klóm gegn
allri linkind.
Því hyggjast þeir draga lærdóma af
þróuninni í Sovétrikjunum og Aust-
ur- Evrópu og er ekki svefnsamt
þessa dagana af áhyggjum. Frá
þessum áhyggjum og þeim ráðum
sem kínverskir kommúnistar ætla
að beita til að ekki fari eins í þeirra
herbúðum segir í Der Spiegel ný-
lega.
Ceauscu bað Kínverja
þrísvar um hjálp síðustu
dagana
Þegar logar leika um Evrópu getur
Kína ekki slökkt þá. Þetta vora í
eina tíð viðvöranarorð hins vísa
forsætisráðherra Kína, Chou En-lai
til félaga sinna í Rúmeníu og Al-
baníu og þar með rændi hann þá
voninni um bróðurlega aðstoð úr
austurátt. Samt sem áður bað hinn
grimmlyndi stórbokki Nicolae Ce-
ausescu Kínveija um hjálp þegar
þjóð hans reis upp gegn alræði
hans.
Þrisvar hringdi hann til valdhaf-
anna í Peking á síðustu valdadögum
sínum og fór þess á leit að honum
yrði send flugvél til flótta. Reyndar
fór flugvélin í loftið en varð að snúa
við á miðri leið þar sem rúmenski
einræðisherrann hafði þegar verið
tekinn höndum.
Blað i Hong Kong segir að Deng
Xiaoping, sá sem öllu stjómar í
Kína bak við tjöldin, hafi fengið
æðiskast. Æðsti maður öryggis-
mála, Qiao Shi, sem hafði heimsótt
Rúmeníu einum mánuði fyrr, hefði
gefið honum rangar upplýsingar
um ástandið. Hann hafi trúað yfir-
lýsingum Ceausescus um að „Rúm-
enía væri ósökkvandi orrastuskip
sósíalismans".
Borgarstjóri Peking, Chen Xitong
sagði ásakandi 26. desember 1989
að Ceausescu hefði orðið fómar-
lamb stjómarbyltingar og innfiuttr-
ar „gagnbyltingar", en á þeim sama
tíma hrúguðust upp í sendiráði
Rúmeníu í Peking hamingjuóskir
vegna falls harðstjórans. Sendiherr-
ann hafði hraðar hendur og sendi
bréfabunkann strax til Búkarest, áð-
ur en kínversku leyniþjónustunni
mætti takast að skrá niður nöfn
bréfritara.
„Einn hundur var drep-
inn, enn lifa þrír“
Það lá beint við að bera saman at-
burðina í Rúmeníu og þá sem áttu
sér stað á Torgi hins himneska frið-
ar í júníbyijun sl. „Af hverju var
leiðtogunum ekki steypt af stóli hjá
okkur og þeir teknir af lífi, þegar
þeir frömdu álíka fjöldamorð á þjóð
sinni?“ spurði stúdent við háskól-
ann í Peking.
„Einræðisherrar eiga dauðann vís-
an!“ hljómaði í 20 mínútur stans-
laust af segulbandi í matsal háskól-
ans þar til ritari flokksins reif það úr
sambandi. „Einn hundur var drep-
inn, enn lifa þrír“ stóð á skrípa-
mynd á háskólalóðinni, þar sem
líka var tekið fram hveijir bæra
ábyrgð á atburðunum á Torgi hins
himneska friðar og ættu því að
hljóta sömu örlög og Ceausescu.
Þeir era Deng Xiaoping, 85 ára, Li
Peng forsætisráðherra, 61 árs, og sá
sem gaf skipunina um að beita her-
valdi til að bæla mótmælin niður,
Yang Shangkun, 82 ára.
Þessir þrír áttu með sér fund ásamt
öðram jafnöldram úr forsætis-
nefndinni, til að reyna að tileinka
sér einhvem lærdóm af hlutskipti
Rúmena. Einu sinni hafði Maó Tse-
tung, faðir kínversku byltingarinn-
ar, orðið fyrir áfalli vegna þess sem
gerðist í Ungverjalandi 1956, og
komst þá að þeirri niðurstöðu að
það yrði að gefa almenningi ofurlít-
ið lausari tauminn. Hann gaf út til-
skipun um skoðanafrelsi skv. ein-
kennisorðinu „Látið 100 blóm
blómstra", sem hann reyndar var
fljótur að grafa í gleymsku.
Ungveijar verði Kín-
verjum víti til vamaðar
I árslok 1989 barst félögunum um-
burðarbréf miðstjómar flokksins.
Skjalið minnti aftur á Ungveija-
land. Þar hefði flokkurinn sjálfiir,
án þrýstings frá almenningi, skaðað
sósíalismann,, þar sem aftur á móti
völdum hans hefði verið hnekkt
með ofbeldi í Rúmeníu, og þar
hefði herinn verið að verki. Deng
dregur þá ályktun að „Nú er orðið
ljóst hversu hratt róttækar breyting-
ar geta átt sér stað“.
Hvers vegna „hversu hratt“? Þar
sem bræðraflokkamir „létu það
lengi viðgangast að borgaralegt
fijálslyndi fékk að starfa að sinni
óhæfu“. Og nú kom fullyrðing
Dengs: „Austur-Evrópa hefur
stokkið stórt skref aftur á bak“.
Hann segist stöðugt hafa varað
evrópsku félagana við þessu, „en
því miður gátum við ekki vakið þá
til meðvitundar. Afleiðingin er sú
að nú hefur þeim sjálfum verið velt
frá völdum.“
Hann aftur á móti sjálfur — þökk
sé hörkunni sem sýnd var á Torgi
hins himneska friðar — sé enn við
valdataumana. Með tilliti til atburð-
anna í Austur-Evrópu álítur hann
sönnur færðar á að „stefha okkar,
að bæla niður byltinguna, var full-
komlega rétt. Hugsið ykkur einu
sinni: Ef við hefðum ekki þá gengið
svona ákveðið til verks, væri þá
staða okkar eitthvað betri?“
I öðra lagi sé „ekki hægt að bera
saman stöðu Austur-Evrópu og
okkar“, vegna þess að ríkin þar séu
„í alvarlegu umsátursástandi af
hálfu vestrænna rikja“.
....þessi Gorbatsjov frá
Sovétríkjunum...“
Að lokum: „í ofanálag kemur
þessi Gorbatsjov frá Sovétríkjun-
um. Stefna hans hefur aukið á erfið-
leika austur-evrópsku ríkjanna".
Deng minnti þá sem bréfið læsu á
að einn þeirra, efriahagsskipuleggj-
andinn Yao Yilin, hefði sagt við fé-
laga Honecker, að hann mætti alls
ekki hörfa því að „heimferð sé eng-
in undankomuleið“. Því miður hafi
Honecker ekki hlýtt ráðum hans.
Þjóðveijamir hefðu ekki fyrr sýnt
undanlátssemi en allt var komið i
upplausn og Kommúnistaflokkur-
inn hefði með það sama spilað allan
höfuðstól sinn út úr höndunum.
Deng gerir sér trúlega grein fyrir
því að byltingin í Austur-Evrópu
gegn flokkskommúnismanum gef-
ur félögunum í hinni fjarlægu Pek-
ing skakka hcimsmynd. „Þegar
sumir heyrðu þessar fréttir, gátu
þeir ekki komið niður neinum bita
og áttu svefnlausar nætur. Áhyggjur
þeirra virðast ekki ástæðulausar.“
En Peking er ekki Pankow. „Kína
er stórt land, yfirráðasvæði okkar
geysistórt og við eigum margt fólk.
Pólitískur skilningur var sá
sami í Rúmeníu og Kína og
Nicolae Ceausescu áleit sig
eiga hauka í homi í Kína þegar
hans úrslitastund rann upp.
Myndin erfrá opinbem heim-
sókn Ceausescu-hjónanna til
Peking 1971 og það er sjálfur
Maó Tse-tung sem tók á móti
þeim, auk Chou En-lai forsæt-
isráðherra og Lin Biao.
Þess vegna getur viðskiptabann og
herkví ekki haft afgerandi áhrif á
okkur." Hins vegar eigi sósíalism-
inn enn framtíð fyrir sér ef Kínveij-
ar haldi fast við hann.
„Einu sönnu marxist-
amir nú í Kína“
Yao varaforsætisráðherra og æðsti
yfirmaður áætlana stærði sig af því
við franskan gest að valdhafamir í
Kina séu nú „einustu sönnu marx-
istamir sem enn era við lýði“. Það
stafi af því að þeir kínversku séu
„afleiðing byltingarþróunar, ekki
framapots skrifræðisþræla“.
Sumir öldunganna sem vilja lengja
veldi sitt, hafa m.a.s. þróað þá hug-
mynd að miðpunktur heimsbylting-
arinnar hafi nú færst til Austur-
landa, nánar tiltekið Kína.
Neyðaráætlun Dengs hljómar svo:
Engin miskunn verði sýnd borgara-
legum frjálslyndum öflum og ekk-
ert tillit tekið til þeirra innan flokks-
ins sem vilja sýna einhveija
uppgjöf. 23. desember kom öll for-
sætisnefndin saman, auk háttsettra
embættismanna og þar var ákveðið
að reka alla ótrausta starfsmenn þar
til allar lykilstöður verði aftur
komnar „í hendur marxista“. Þar
var líka ákveðið að ná öraggum
tökum á hemum, það lærðu þeir af
atburðunum í Rúmeníu, og kæfa í
fæðingu alla óánægju í landinu, sér-
hveija tilhneigingu til verkfalls,
íjarveru frá kennslu eða mótmæla-
aðgerða.
Ceausescu borínn lofi
en gagnrýndurfyrir
skort á efnahagsumbót-
um
Daginn eftir og þar næsta dag var
leynilegu bréfunum dreift til allra
embættismanna þar sem hinn lög-
málstrúi Ceausescu var borinn lofi
en hlaut líka nokkra gagnrýni.
Hann hefði ekki gert efnahagsum-
bætur í landi sínu, öfugt við Deng.
En efnahagskreppa sem ógnar
kerfinu er nú á þröskuldinum í Kína
Samkvæmt orðum miðstjómarinn-
ar hefur á siðustu mánuðum fimmta
hver verksmiðja hætt framleiðslu,
fimm milljónir verkamanna misst
vinnuna, verðhækkunum er aðeins
hægt að halda í skefjum með gtfur-
legum niðurgreiðslum.
Ungur forystumaður í flokknum,
stjórnarnefndaráheyrnarfulltrúinn
Ding Guangen, 59 ára, sem hafði
heimsótt Pólland og Rúmeníu fyrir
þrem áram, kemur nú til skjalanna.
Hann tekur nú verkalýðsfélögin
upp á arma sína til að koma félög-
unum þar í skilning um að þeir
verði að setja hagsmuni rikisins of-
ar sínum eigin. Hans verkeftii er
líka að bólusetja ungt fólk í flokkn-
um gegn fijálslyndi. „Sá sem byijar
að sýna undanlátssemi endar í
blindgötu.“
Endurhæfing hersins
Þessi ráð eiga að duga gegn frið-
samlegum breytingum, ungversku
leiðinni. Til að hindra framgang
rúmensku aðferðarinnar, blóðugrar
byltingar, ákvað fundur æðstu
manna að hjálpa öllum liðsforingj-
um til að ná áttum með meiri
menntun í pólitískum ffæðum en
líka lengri herskyldu.
Það hafa nefiiilega nú þegar verið
stofnuð „gagnbyltingarsamtök" í
þrem hersveitum, ein var kölluð
„hermannasál“, önnur „hermanna-
ráð“. Foringi hennar, staðgengill
yfirforingja, var skotinn til bana að
því sagt er.
Herinn fær nóg að gera. Nú era yf-
irmenn að kynna sér ástandið við
landamæri Sovétríkjanna til að
komast að raun um hvort kínversk-
ur herafli þar, um 200.000 manns,
er nægjanlegur.
Utanrikisráðuneytið í Peking til-
kynnti sendiráðum sínum, með til-
liti til „uppgjafarendurskoðunar-
stefhu og hnignunar“ í
Sovétrikjunum, leiðbeiningar um
umgengni við sovéska stjómarer-
indraka, þar skuli Klnveijar hvorki
vera ffáhrindandi né vingjamlegir".
Gorbatsjov svikari
ogóþokki
Og aðalritari miðstjómarinnar, Ji-
ang Zemin, kallaði Sovétleiðtogann
svikara við kommúnismann —
hann eigi sökina á „hinu slæma
ástandi“ í Austur-Evrópu. „Bölvað-
ur svikari", hnykkti gamli forsætis-
nefhdarmaðurinn Wang Zhen, 81
árs, á í viðræðum við Chen borgar-
stjóra. „Ég sá fyrir löngu að hann er
óþokki.“