Tíminn - 01.03.1990, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 1. mars 1990
Tíminn 9
HRÓIHÖTTUR
leikrit um þann fræga kappa
Hrói höttur (Eiríkur Smári Sigurðsson) og Marion (Svafa Arnardóttir) í
lcikritinu um Hróa hött og kappa hans - bæði menn og konur.
Leikfélag Hafnarfjarðar, Bæjarbíói
Hrói höttur
Höfundur handrits: Guðjón Sigvalda-
son
Leikstjóri: sami
Aðstoðarleikstjóri: Erla Asgeirsd.
Lýsing: Egill Ingibergsson,
Stefán Sveinbjörnsson
Búningar: Alda Sigurðardóttir
Leikmynd: Kristin Reynisdóttir, Guð-
jón Sigvaldason, Egill Ingibergs.
Tónlist: Jóhann Moravék
Leikfélag Hafnarfjarðar frum-
sýndi um helgina barnaleikrit um
þann gamalkunna kappa Hróa hött.
Höfundur handrits, Guðjón Sig-
valdason, ber ekki út af sögunni svo
að neinu nemi. í upphafi leiks er
Hrói nýorðinn útlagi í Nottingham-
skíri. Hann hittir á flóttanum útlag-
ann Litla-Jón í Skíriskógi. Hrói er
að koma frá keppni í bogfimi sem
orðið hefur honum til ófarnaðar
þrátt fyrir sigur, enda gerst svo
djarfur að gefa verðlaunin, gullör-
ina, þjónustustúlku sýslumannsfrú-
arinnar í Nottinghamskíri, ekki
frúnni sjálfri svo sem ætlast var til og
siðvenja var um verðlaunahafann
við sama tækifæri. Litli-Jón býður
honum að slást í hóp með sér og
félögum sínum eftir að þeir Hrói
hafa barist með stöfum sem frægt
varð og allir þekkja sem komnir cru
til vits og ára.
Útlagarnir hafa til þessa ekki átt
sér annað markmið en að hafa í sig
á, og þá með þeim hætti sem þeim
er tiltækur, og að skemmta sér að
auki - við íþróttir og ástir - en er
Hrói verður foringi þeirra sakir fimi
sinnar og fífldirfsku setur hann
hópnum að berjast gegn ranglæti,
ræna frá ríkum til að gefa fátækum,
en ræna þó einkum sýslumannshjón-
in í Nottingham.
Þetta er boðskapur sem allir
krakkar skilja, jafnt nú sem í tíð
foreldra þeirra, afa og ömmu, og svo
lengi sem sagan af Hróa hetti og
köppum hans hefur verið til. Eink-
um þegar um svo skemmtilegan
uppivöðslusegg sem Hróa er að
ræða og svo óyndislegt fólk sem
sýslumannshjónin í Nottingham,
frúin heimtufrek, grenjar og öskrar
þegar hún fær ekki vilja sínum
framgengt - en það hefur hún alltaf
fengið fram til þess að Hrói kom til
sögunnar. Auk þess er frúin illgjörn
og skirrist ekki við að beita áhrifum
sínum til að koma hverjum þeim
sem ekki lætur að vilja hennar í
fangelsi. Bóndi hennar er með ein-
dæmum ágjarn og hinn versti nirfill
þótt ekki sé hann eins einsýnn í
fangelsismálum.
f sýningu Leikfélags Hafnarfjarð-
ar er áherslan fremur á gamansemi
en alvöru sem féll vel í kramið hjá
hinum ungu leikhúsgestum. t>ó hefði
mátt skerpa þátt alvörunnar og
skapa þar með meiri spennu, s.s.
þegar Litli-Jón er settur í fangelsið
og á að hengjast, krakkarnir hefðu
vel þolað það. Hrói kemst að lokum
í þá aðstöðu að ræna sýslumanns-
hjónin aleigunni, en af góðsemí
sinni tekur hann aðeins helminginn.
Þar með sannfærist sýslumaður um
að Hrói sé góður maður og allt fellur
í ljúfa löð á sviðinu. Helst til losara-
lega að verki verið og hefði mátt
hnykkja betur á hvað af þessu fólki
varð.
Leikmyndin er einföld og
skemmtileg og henni svo haganlega
fyrir komið að aldrei er dauður
punktur. Sviðsmyndin er á aðra
hliðina skógurinn en sé henni snúið
við birtist kastali sýslumannshjón-
anna. í gegnum salinn, þvert á
sætaraðirnar, liggur gata af tréplönk-
um til rjóðurs Hróa og félaga og
meðan sviðsmyndinni er snúið eru
þar á reiki útsendarar sýslumanns í
grátbroslegri leit að Hróa. Sömu-
leiðis er talsvert lagt í búningana og
þá sérstaklega sýslumannshjónanna.
Leikarar stóðu sig eins og aðstæð-
ur gáfu framast tilefni til. Mest
mæddi á þeim sýslumannshjónum,
leikin af Hildi Hinriksdóttur og Hall-
dóri Magnússyni. Og á Eiríki Smára
Sigurðssyni í hlutverki Hróa sjálfs.
Ennfremur voru í fyrirferðarmiklum
hlutverkum þau Björgvin Friðriks-
son sem Litli-Jón, Helgi Hinriksson
sem Tóki munkur (og kokkur þeirra
félaga) og Svafa Arnardóttir sem
þjónustustúlkan Marion er gullörina
hlaut.
Nokkrir söngvar eru í leikritinu
og á því sviði er leikhópurinn ekki
sterkur. Söngtextinn komst ekki
nógu vel til skila, það vantaði kraft.
Sérstaklega þótti mér vanta kraft í
lokasönginn - hefði jafnvel mátt
bæta við öðrum gítarleikara.
Sex ára gömlum syni mínum
fannst Hrói frábær, Litli-Jón
skemmtilegur, Tóki munkur ofsa-
lega fyndinn (sérstaklega í atriðinu
er þeir Hrói áttust við á gjárbarmin-
um) og Marion mikil bardagakona
og góð í að rota með skál. Mér þótti
forvitnilegt að sjá þessa gamalkunnu
sögu um sígild réttlætismál búa sig
upp í takt við tímann; fyrirferð
sýslumannsfrúarinnar hefur vafa-
laust aldrei verið meiri og Miriam,
sú sem á hjarta hetjunnar, er fylli-
lega jafnoki karlanna í ræningja-
hópnum þegar hún beitir sér í þágu
réttlætisins - slær fangelsisvörð í rot
til að bjarga Litla-Jóni úr fangelsinu
og er jafnvíg í skylmingum sem
bardaga með stöfum.
í tengslum við uppsetningu leik-
ritsins efndi leikhópurinn til teikni-
myndasamkeppni meðal grunn-
skólanema um hver teiknaði Hróa
og kappa hans af mestri leikni.
Verðlaunamyndin var síðan notuð á
auglýsingaveggspjald sýningarinnar.
Alls bárust 1100 teikningar og hefur
allt anddyri og fordyri Bæjarbíós
verið þakið myndum frá gólfi og upp
úr, hin líflegasta sýn. Sjón er sögu
ríkari.
María Anna Þorsteinsdóttir
■IIIIHIIIIBIIi TÓNLIST IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIM
Operusýningu vel fagnað
Kraftaverkastofnunin íslenska
óperan er nú á sínu 11. starfsári;
fyrsta sýning hennar var konsertupp-
færsla á I Pagliacci í Háskólabíói í
mars 1979 og nú var sú sýning
endurtekin með fullum leiktjöldum
í eigin húsnæði. Þessi sýning er 19.
verkefni íslensku óperunnar á þess-
um rúmlega 10 árum, en fýrsta
sýning hennar í Gamla bíói var
Sígaunabaróninn í janúar 1982.
I Pagliacci eftir Leoncavallo er
stutt ópera og oftast flutt með ann-
arri stutt-óperu, Cavalleria Rustic-
ana eftir Mascagni. Sá kostur var þó
ekki tekinn nú heldur fylgdi söng-
verkið Carmina burana (kvæði frá
klaustrinu Beuren) eftir Carl Orff,
sem einnig hefur heyrst hér áður,
fyrst í Þjóðleikhúsinu undir stjórn
Róberts Abraham. En nú var meira
í lagt en áður, búningar, ljós og
ballettdans. Eins og venjulega fylgir
þessari sýningu íslensku óperunnar
vegleg tónleikaskrá með lærðum rit-
gerðum fróðra manna um verkin,
höfundana, hljómplötur, flytjendur
o.fl., 50 bls. alls. Þar er einnig ágrip
af texta Carmina burana sem af
einhverjum mér óskiljanlegum
ástæðum var ekki varpað upp á
skerma textavélar óperunnar. Satt
að segja spillti gremja yfir þessari
sérvisku talsvert gleði minni yfir
sýningunni. Um þennan latínuskáld-
skap, sem ekki var sýndur, segir
Reynir Axelsson m.a. í fróðlegri
grein í skránni:
„Texta verksins tók Orff úr frægu
kvæðahandriti frá fyrri hluta 13.
aldar sem geymt var og hugsanlega
ritað í Benediktínaklaustrinu Bene-
diktbeuren í Loisachtal í Bæjara-
landi. Handritið var uppgötvað í
byrjun 19. aldar og hafði þá aldrei
verið skráð sem eign klaustursins,
sennilega vegna þess að það hafði
verið geymt í læstum skáp með
öðrum libris prohibitis eða forboðn-
um bókum, þar á meðal ritum
mótmælenda. Það inniheldur fjölda
kvæða. Höfundar þeirra voru far-
andskáld miðalda, svokallaðir clerici
vacantes. Nöfn flestra skáldanna eru
óþekkt og sum ganga undir felu-
nafni; eitt hið frægasta kallaðist
Archipoeta eða erkiskáld. I frægu
skriftakvæði, sem Orff notar hluta
úr í kaflanum Estuans interius, játar
erkiskáldið á sig þrjár syndir: hann
hallast að ást, spilum og víni. Þetta
þrennt er líka helsta yrkisefni
flökkuskáldanna."
Tónlist Carls Orff er mjög mögn-
uð í einfaldleik sínum sem Reynir
Axelsson gerir sömuleiðis grein fyrir
í skránni. Hugvitsamlegir búningar
Nicolais Dragan, leikstjórn Terence
Etheridge og beiting ljósa og ein-
faldrar sviðsmyndar gera sýninguna
mjög áhrifamikla og hrífandi - en
hversu miklu áhrifameiri hefði hún
ekki orðið ef áhorfendur hefðu vitað
um hvað var verið að fjalla? Kór
óperunnar er magnaður sem fyrr og
þama syngja þrír einsöngvarar, Mi-
chael Jón Clarke baritón, Sigrún
Hjálmtýsdóttir sópran og Þorgeir J.
Andrésson tenór; söngur hins síðast-
nefnda var viss hápunktur í þessum
flutningi. Þama voru einnig sex
ballettdansarar; þessi listgrein er
viðkvæmust allra listgreina og má
lítið út af bregða til að hún tapi
áhrifamætti sínum. Af bar innfluttur
kraftur, austurríski dansarinn Hany
Hadaya, sem auk tilþrifa í beygjum
og sveigjum, hlaupum og stökkum,
sýndi hvaða árangri má ná með
líkamsrækt. Ásdís Magnúsdóttir
dansaði líka sóló með góðum
árangri.
Eins og Gunnar Gunnarsson og
Thor Vilhjálmsson sömdu frægar
bækur upp úr átakanlegum dóms-
málum á Rauðasandi og í Þingeyjar-
sýslu, samdi Leoncavallo texta I
Pagiacci upp úr slíku máli sem upp
kom í Calabríu, en faðir hans,
þorpsdómarinn, hafði dæmt í, svo
sem lýst er í ritgerð Þorvaldar Gylfa-
sonar í skránni:
„Óperan segir frá trúðnum Canio
sem myrðir unga eiginkonu sína og
elskhuga hennar í afbrýðisæði fyrir
fullu fjölleikahúsi. Textinn er sér-
stæður í óperubókmenntunum að
því leyti að hann er í tvennu lagi;
það er leikrit í leikritinu, og þau
renna bæði saman í eitt. I Pagliacci
var forkunnar vel tekið á frumsýn-
ingunni í Mílanó 1892 undir stjórn
Toscaninis. Óperan fór sigurför um
heiminn undir eins; hún var sýnd í
Vín sama ár og í London og New
York árið eftir.“
Kunnugir segja að á sýningum
Borgarleikhússins sé allt á fleygi-
ferð, sviðið snúist svo áhorfendur
sundli og tæknibrellur séu í hávegum
hafðar. Og þeir hjá Þjóðleikhúsinu
telja sig tæplega geta skapað list
nema þar séu höfð endaskipti á
öllum hlutum. En fslenska óperan
státar af engu slíku; þar er allt eins
óhöndugt og helst má verða, nema
hljómsveitargryfjan mun vera nokk-
uð góð. En samt tekst hver sýningin
annarri betur. Vegna þess að áhrifa-
máttur sýningar og listræn tilþrif
hafa með annað að gera en hringsvið
og þess háttar - raunar eyðilagði
Þjóðleikhúsið sýningu, sem hefði
getað verið merkileg, með hringsvið-
inu. Það var leikritið Wozzeck eftir
Á tónleikum Sinfóníuhljómsveit-
arinnar í Háskólabíói 22. febrúar
lék Selma Guðmundsdóttir einleik í
píanókonsert Arams Khatsatúríans
(1903-1978). Khatsatúrían var Arm-
eni, eins og nafnið bendir til, en er
þó sagður hafa elskað Jósef Stál og
Lenín meira en Armeníu, sem ekki
mun algengt með þeirrar þjóðar
mönnum. Þess vegna telja Armenar
Khatsatúrían tæpleg til sinna skálda
og alls ekki til stórskálda sinns: þar
eiga þeir annan 20. aldar mann sem
Komitasj hét og þeir telja sinn Bach
þótt aldursmunur sé nokkur.
Mér þótti þetta heldur áheyrilegur
konsert, en sessunaut mínum, sem
spilar Schumann í tómstundum,
þótti hann leiðinlegur. Hins vegar
vorum við sammála um að Selma
spilaði afar glæsilega, raunar af
meira öryggi og þrótti en menn eiga
að venjast af íslenskum spilurum.
Og á þessu er a.m.k. ein skýring,
Georg Búchner, sem að uppbygg-
ingu er ekkert ólíkt „Kiljanskvöldi“
sem Leikfélagið var með fyrir mörg-
um árum og notaði ljós til að setja
upp smásenur hingað og þangað á
sviðinu. f Wozzeck var nýju sviði
snúið eftir hvern smáþátt fyrir augu
áhorfenda sem sátu í myrkri í heila
mínútu hverju sinni, og allir orðnir
dauðleiðir eftir skamma stund.
Svona getur tæknin, sem er af hinu
góða í sjálfu sér, orðið til bölvunar í
höndum þeirra sem kunna ekki með
hana að fara.
Kúnstin í Gamla bíói er að láta
ekki hið grunna svið hefta sýninguna
og þetta hefur verið leyst með ýms-
um hætti í gegnum tíðina. Að vísu
er sýningin nú allfjölmenn, en þó
reyndi líklega minna á hugkvæmni
leikstjóra en oft áður. Þó komu
söngvarar úr ýmsum áttum, úr
salnum, niður stiga af svölunum auk
hefðbundinna inngöngudyra til
vinstri og hægri. Og aldrei verður
þess vart að sviðið sé sérstaklega
þröngt.
Garðar Cortes leikur Canio, trúð-
inn afbrýðisama, af miklum þrótti
og Ólöf Harðardóttir söng og lék
auk þeirrar að Selma er einfaldlega
snjall og öruggur píanisti, hún hefur
flutt þennan konsert nokkrum sinn-
um áður, bæði í Noregi og á hljóm-
leikum Sinfóníuhljómsveitarinnar
úti á landi, þannig að tónleikarnir nú
voru ekki sú „ganga eftir planka“
sem iðulegt er um íslenska ein-
leikara. Svona fara þeir að í Banda-
ríkjunum; þar eru söngleikir fyrst
sýndir í Fíladelfíu, þá í Bostin og
loks á Broadway í New York, ef vel
hefur tekist til.
Tónleikaskráin segir frá því að
Selma hafi stigið sín fyrstu spor við
píanóið vestur á ísafirði. Að vísu
mun hún hafa flust ung til Reykja-
víkur, þar sem Ásgeir Beinteinsson
og síðar Árni Kristjánsson leið-
beindu henni, en allt um það telst
hún líklega til þessa furðulega skara
píanista sem Ragnar H. Ragnars
hratt út á listabrautina; þessi stað-
reynd að „reyna að segja okkur
eiginkonu hans Neddu með glæsi-
brag. Minni nafngreind hlutverk
voru í höndum Keith Reed (Tonio),
Sigurðar Björnssonar (Peppe) og
Simonar Keenlyside (Silvio). Ragn-
ar Davíðsson og Þorgeir Andrésson
syngja þorpsbúa og leikhúsgesti
ásamt kór fslensku óperunnar.
í stuttu máli var þetta afbragðs
skemmtileg sýning. Hljómsveitar-
stjóri var Robin Stapleton, leikstjóri
Basil Coleman, Ieikmynd eftir Drag-
an og búningar eftir Vassiliev, lýs-
ingu annaðist Jóhann B. Pálmason
en konsertmeistari var Zbigniew
Dubik. Eins og sést af þessari upp-
talningu er leitað fanga út fyrir
landsteinana í allríkum mæli. Af 7
einsöngvurum eru 3 útlendir, af 50
manna hljómsveit eru 17 útlendir og
af nafngreindum „arkitektum“ sýn-
inganna tveggja eru allir útlendir
nema ljósameistari og sýningarstjóri
(Kristín S. Kristjánsdóttir).
Áhorfendur tóku sýningunni for-
kunnar vel og klöppuðu vel og lengi
og þeir sem lengst eru komnir stöpp-
uðu og hrópuðu. Ég mæli með
þessari sýningu við lesendurTímans.
Sig. St.
eitthvað" um kennslu- og skólamál?
Stjórnandi á tónleikunum var
Skotinn James Lockhart, sem raunar
starfar nú í V-Þýskalandi, en spilar
m.a. undir með Margaret Price þeg-
ar hún heldur tónleika. Okkur líkaði
stjórn hans mjög vel, hófsöm en
fagmannleg, enda árangur prýðileg-
ur. Á undan Khatsaturian-konsert-
inum var flutt fantasían Kamarin-
skaja eftir Mikhail Glinka (1804-
1857), fantasía um tvö rússnesk
þjóðlög. Þarna mátti heyra marga
fagra strófu í trénu, sem kallað er,
enda er þar valinn maður í hverju
rúmi sem kunnugt er. En síðust á
efnisskránni var C-dúr sinfónía
Schuberts sem kölluð er „hin stóra“
og tónleikaskrá skýrir í löngu máli
að sé ýmist númer 8 eða 9. Þetta er
sannarlega yndisleg tónlist, sálfegr-
andi og mannbætandi og var ákaf-
lega fallega spiluð hjá hljómsveit-
inni. Sig.St.
Glæsileg spilamennska