Tíminn - 27.04.1990, Side 7

Föstudagur 27. apríl 1990
Tíminn 7
IIIIIHIHIIIlllll AÐUTAN .................................................................. ....................................................................................................................................................................Illllll..............1111...............
Það er ekki bara ofbeldi og
óvissa sem tröllríður öllu lífi Suð-
ur-Afríkumanna, þar eru líka að
verki ill myrkraöfl. Gömul trú á
mátt galdra hefur verið vakin til
lífsins á ný og fyrir hana er goldið
með sívaxandi fjölda fólks sem
slátrað er til að sjá viðbjóðslegum
viðskiptum með líkamsleifar
manna fyrir nægum varningi.
Mannfórnir
Merki þessarar endurvöktu
galdradýrkunar má sjá alls staðar.
Nýlega var haldin fjöldaganga í
einu heimalandi svartra og í farar-
broddi var ung stúlka, sem hélt á
lofti hauskúpu manns. Göngu-
menn héldu því fram að hauskúpan
væri af manni sem hefði verið
fórnað til að fá fyrirgreiðslu emb-
ættismanna á staðnum. Og í sveita-
héruðum Natal fannst hvítur ein-
setumaður, kominn til ára sinna,
sem höggvinn hafði verið niður og
sum líffærin fjarlægð, sem er ör-
uggt einkenni helgisiðadráps.
I órólegum útborgum svartra
umhverfis Durban, þar sem barátta
meðal svartra er komin á það stig
að nálgast borgarastyrjöld, bera
ungir menn töframixtúrur á líkama
sinn, sem sumar hverjar eru
blandaðar mannlegum líkamsleif-
um. Þessi áburður á að gera þá
ósigrandi. Peir sem falla í orrustu
eru teknir burt í snatri, svo að lík
þeirra sjái ekki óvinunum fyrir
kraftmiklum meðulum.
Töfrar til að forðast
álög og lækna sjúkdóma
tilheyra daglega lífinu
Muti, notkun töfragripa og með-
ala sem gengið hefur í arf kynslóð
fram af kynslóð til að forðast álög
og lækna sjúkdóma, er hluti af
daglega lífinu hjá mörgum svörtum
Svartar galdrakerlingar eru nú haldreipi íbúa Soweto sem æ oftar leita til gamalla siða í átrúnaði eftir því sem pólitísk óvissa eykst.
íbúum Suður-Afríku, jafnvel þeim
sem sækja kirkju reglubundið.
Þeir sem stunda muti, töframenn
sem lesa úr beinum sem viðskipta-
vinir þeirra kasta frá sér til sjúk-
dómsgreiningar, og grasalæknar
eru sagðir helga sig því göfuga
verkefni að annast heilsufar og
vellíðan viðskiptavina sinna og
samfélagsins.
Verkfallsmenn bera iðulega
töfragripi, sem lagaðir eru úr grös-
um og líkamspörtum fugla og dýra,
til verndar gegn lögreglunni.
Sömuleiðis bera svartir pólitískir
óróaseggir þá við réttarhöld.
Svæsnari galdrar teknir
upp á upplausnartímum
En nú eru svartir Suður-Afríku-
menn teknir til við enn ógeðslegri
svartagaldurssiði. „Nú eru blóma-
tímar galdrakarla og -kerlinga í
Suður- Afríku," er haft eftir aðal-
ritara félagsskapar þeirra sem
lækna vilja fólk í Suður-Afríku
eftir gömlum aðferðum.
Trúendur vona að muti gefi
þeim stórlega aukinn kraft, og
leggi bölvun á óvini þeirra. Orku-
meiri töfragripir, sem töfralæknar
útvega, eru m.a. líkamspartar
manna, og eru kynfæri í almestum
metum.
„Pað er svo mikil upplausn núna
í landinu að fólk er skelfingu lostið
og hleypur ti! í þeim tilgangi að
tryggja stöðu sína sem best,“ segir
fyrrnefndur talsmaður samtakanna
um gamlar lækningar.
„Fólk sem hefur einhvern metn-
að til að bera fer á fund galdra-
manna til að tryggja sér að það geti
haft frumkvæðið sjálft á þessum
umbreytingatímum, með því að
afmá andstæðinga sína. Jafnvel þó
að engar mannlegar líkamsleifar
séu í töfragripunum sem notaðir
eru, skapa galdrar tortryggni og
kippa fótunum undan öryggi.“
220.000 galdralæknar
Hann heldur því fram að í sam-
tökum hans séu 220.000 töfralækn-
ar í Suður-Afríku, Namibíu og
Malawi. Hann segir að svo kald-
hæðnislega vilji til að þeir galdra-
læknar sem ekki noti svartagaldur
njóti líka góðs af núverandi tísku-
bylgju. „Ef galdrarnir mínir lenda
í útistöðum við galdra sterkari
manns, kunna þeir að endurkastast
og drepa mig. Ég verð þess vegna
að fara til galdralæknis til að fá
vernd. Galdralæknarnir gegna
sama hiutverki og Rauði krossinn
í stríði. Peir taka ekki afstöðu en
meðhöndla eins alla sem biðja um
vernd."
Fyrr í þessum mánuði mátti
glögglega sjá hætturnar samfara
galdradýrkun, þegar hún átti þátt í
að hrinda af stað byltingu í heima-
landinu Venda. Herliðið á staðn-
um rak stjórnina frá völdum, en
sumir ráðherranna voru grunaðir
um að styðjast við helgisiðadráp til
að halda völdunum. J>ví var líka
haldið fram að kaupmenn sem
högnuðust undir verndarvæng
stjórnarinnar hefðu einnig tekið
þátt í slíkum drápum.
Galdradýrkunin eykur
á ofbeldið
Sagt er að galdradýrkun eigi sinn
þátt í ofbeldinu, einkum í Natal.
Þeir bardagamenn sem trúa því að
þeir séu ósigranlegir með hjálp
töfragripa, taka óhjákvæmilega
meiri áhættu en ella, sem síðan
leiðir til meira ofbeldis.
Gelding hefur líka átt sér stað.
Þar hafa fylgismenn bæði Zulu
Inkatha hreyfingarinnar og Afr-
íska þjóðarráðsins átt um sárt að
binda.
Forseti samtaka töfralækna, sem
hefur stundað starfið í yfir 30 ár,
segir að fólki sem stundi galdra
fjölgi óhæfilega hratt. „Þetta eru
viðskipti og fólk lifir á því, en
galdradýrkunin býður einfaldlega
heim ofbeldi. Það þarf ekki líffæri
manna til að iðka galdra, þar sem
til eru ákveðin álög og jurtir sem
setja ill öfl í gang. En þegar hvatt
er til ofbeldis, eins og í Natal, eða
ef einhver reynir að verða mjög
valdamikill í viðskiptum, gefa lík-
amsleifar manna mjög mikinn kraft
í blönduna."
„Aukning á galdradýrkun
á tímum pólitískrar óvissu
og átaka skiljanleg“
Sérfræðingar líta á endurreisn
galdradýrkunar sem fyrirsjáanlega
afleiðingu upplausnar. Sérfræðing-
ur við Witwatersrand háskólann í
Jóhannesborg, sem fylgist með
þróun ofbeldis í landinu, segir að
öll aukning á galdradýrkun sé
skiljanleg á tímum pólitískrar
óvissu og átaka, þar sem almenn-
ingi finnst hann annað hvort van-
máttugur eða vilji grípa til hefndar-
aðgerða.
Helsti hvíti suður-afríski sér-
fræðingurinn um hefðbundinn afr-
ískan átrúnað, yfirmaður sálfræði-
deildar frjálsa háskólans í Amster-
dam, segir það nokkuð vel vitað að
fólk, sem hvorki hefur efnahags-
legt eða stjórnmálalegt vald, leiti
til andlegra vídda til að staðfesta
hversu einstakt það sé.
„Vestrænt þjóðfélag er svo af-
skaplega hrokafullt. Ósjálfrátt ger-
um við ráð fyrir því að fólk sækist
eftir að taka upp vestræna lifnaðar-
hætti. Hvað varðar nytjavarning
hafa svertingjar í Suður-Afríku
ekkert samviskubit af því að nota
hann. En þeir vilja ekki týna niður
sínum eigin andlegu víddum. Jafn-
vel galdradýrkun, neikvæð notkun
muti, hefur félagslegan sess, að því
leyti að hún tekur fyrir vandamál
einstaklinga og gerir þau skiljan-
leg,“ segir hann.
LESENDUR SKRIFA
Suður-Afríka:
Galdradýrkun endurvakin
í Suður-Afríku eru
óróatímar og þó að til
siðs sé að skella allri
skuldinni á hvíta menn
þar og kynþáttaaðskiln-
aðarstefnuna, apartheid,
er hitt engu að síður
staðreynd að þar eru
stöðug blóðug átök milli
svartra af mismunandi
ættbálkum og vegna
ólíkra pólitískra skoðana.
í The Sunday Times er
nýlega sagt frá því að
galdradýrkun færist í
vöxt í Suður-Afríku og sé
það skiljanleg afleiðing
pólitískrar óvissu og
átaka.
Sjálfsagt að kjósa Framsókn
Síðastliðið haust hafði ég viðdvöl
í fallegu sveitaþorpi á Vestfjörðum.
Hafði ég hug á því að kaupa mér
húsnæði við þennan fallega fjörð þar
sem fegurð landsbyggðarinnar hafði
ávallt heillað mig. En fjárhagslega
var ég ekki tilbúinn til þess. Þetta
fallega þorp og nálægar sveitir
blómstruðu af íslenskri fegurð. Samt
var fólkið að flytjast burtu og veruleg
fækkun hafði orðið á fólki á nokkr-
um árum.
En íbúar þessarar sveitar fluttust
til stærri byggðarkjamanna - ísa-
fjarðar eða þá alla leið suður til
Reykjavíkur. Bændasynir hættu bú-
skap og fóru í háskóla suður í
Reykjavík.
Þetta er sorgarsaga sem rifjaðist
upp fyrir mér í fermingarveislu um
daginn þar sem ég sat eins og margir
aðrir íslendingar um páskana, át
góðan veislukost og hlustaði á póli-
tík og söng ekki einn sálm með
sjálfum mér. Þar var þá gömul
bóndakona sem hreyfði við mínum
íslensku þjóðartaugum er hún flutti
mál sitt. Hún talaði nefnilega um
mannfjöldann í höfuðborginni.
Ungir menn með skjalatöskur
gengju sprenglærðir um götur höfuð-
borgarinnar, sætu í háskóla og
ræddu um ýmis fræði og vísindi.
Gömlu konunni fannst þeir vera án
afsökunar, vegna þess að þeir væru
hálærðir. Samt sakaði hún þá laumu-
lega og hæðnislega um heimsku, því
þeir virtist ekki gera sér grein fyrir
því hvaðan mjólkin kæmi sem þeir
helltu í kaffið sitt eða sunnudags-
steikin sem þeir fengu hjá mömmu.
Hún náði til mín þessi gamla bónda-
kona. Hún var ekki einungis trú
Framsóknarflokknum sínum, heldur
miklu fremur raunsæ og skynsöm og
trú landinu sínu sem fæddi hana.
Þau hugsuðu vel um hvort annað.
Ég hef aldrei kosið Framsóknar-
flokkinn fyrr. En ég skal kjósa
Framsóknarflokkinn í þessum kosn-
ingum. Svo rækilega opnaði þessi
gamla bóndakona augu mín. fslensk
móðurmold hefur alið mig á landsins
gæðum meðan ég hef rembst við að
leysa torráðnar gátur innan veggja
háskólans í Reykjavík. Meðan ég
hef vanrækt landið mitt, sveitina
mína, mold ættjarðar minnar, hefur
landið hugsað vel um mig og ekki
vanrækt mig.
Ég held ég verði ævinlega þakklát-
ur þessari gömlu bóndakonu fyrir
orð hennar í fermingarveislunni.
Þau gáfu mér meira en langar ræður
prófessora í háskólanum.
Vonandi fær sveitin mín notið
krafta minna meðan líf mitt og
heilsa endist.
Einar Ingvi Magnússon