Tíminn - 10.05.1990, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 10. maí 1990
Tíminn 7
VETTVANGUR

Þórarinn Þórarinsson:
A að stjórna Islandi frá
Reykjavík eða Brussel?
Þegar landhelgissamningur við Breta var undimtaður 1976
gerðu íslendingar sér yfirleitt von um að þorskastríðinu væri
lokið með viðurkenningu Breta á 200 mílna auðlindalögsögu ís-
lands.
Þó brá það nokkrum skugga á
lokaviðræðumar að utanríkisráð-
herra Breta sagði að hér eftir
myndu Bretar og Islendingar ekki
ræðast meira við um þessi mál því
Efnahagsbandalag Evrópu myndi
taka við af þeim og ræða um fisk-
veiðiréttindi innan lögsögu íslands.
Islendingar tóku þessu ekki illa því
að þeir treystu Efnahagsbandalag-
inu til að sýna sanngimi eins það
hafði gert þegar samið við það um
fríverslun 1972. Þá sýndi bandalag-
ið góðan skilning á sérstöðu íslands
og fengu íslendingar mun betri
samning en t.d. Norðmenn sem
höfðu samið við bandalagið
skömmu áður.
Sá galli var á ffíverslunarsamn-
ingnum að honum fylgdi hin svo-
kallaða bókun 6, en samkvæmt
henni gat Efhahagsbandalagið ffest-
að gildistöku niðurfalls tolla á viss-
um sjávarafurðum ef óljóst orðuðu
skilyrði yrði ekki fullnægt af íslend-
ingum. íslendingar töldu að með Os-
lóarsamningnum hefði verið full-
nægt ákvæðum bókunar 6.
Það olli Islendingum því nokkrum
vonbrigðum þegar viðræður hófust
milli þeirra og fulltrúa Efnahags-
bandalagsins, að þeir lögðu áherslu á
að tollalækkun sú, sem fólst í bókun
6, yrði ekki til ffambúðar nema
samningar tækjust um að Efnahags-
bandalagið eða þátttökuríki þess
fengju veiðiréttindi innan fiskveiði-
lögsögu íslands þegar tímabundin
fiskveiðiréttindi sem Bretar fengu
samkvæmt Oslóarsamningi Breta og
íslendinga féllu úr gildi.
Viðræður Islendinga við fulltrúa
Efhahagsbandalagsins hófust sum-
arið 1976. Þær strönduðu strax á því
skilyrði Efhahagsbandalagsins að
íslendingar veittu því eða þátttöku-
ríkjum þess veiðiréttindi innan fisk-
veiðilögsögu íslands. Ég átti sæti á
einum fyrsta fundinum, þar sem
Matthías Bjamason hafði orð fyrir
Islendingum sem sjávarútvegsráð-
herra. Ég minnist enn skýrra og af-
dráttarlausra svara hans sem ég man
að vísu ekki lengur orðrétt en efnis-
lega vom þau á þá leið að Islending-
ar gætu aldrei fallist á að tengja sam-
an fiskveiðiréttindi og viðskiptaffíð-
indi. Veiði Efhahagsbandalagsríkja
innan íslenskrar fiskveiðilandhelgi
kæmi þvi ekki til greina.
Þetta vom eðlileg svör af hálfu
Matthíasar sem var nýbúinn að und-
irrita samning við Breta um viður-
kenningu þeirra á 200 mílna fisk-
veiðilögsögu íslands. Slíkt hefði
þýtt að Islendingar hefðu strax gefist
upp eftir að vera búnir að sigra í
þorskastríðinu. Að vissu leyti minn-
ir þetta svar Matthíasar á afstöðu
Litháa nú, sem segjast ekki láta
Rússa þvinga sig til að afturkalla
sjálfstæðisyfirlýsinguna. Af svipuð-
um ástæðum getum við ekki látið
Efnahagsbandalagið þvinga okkur
til að glata því sem vannst í þorska-
stríðinu.
Síðan hefúr þetta haldist óbreytt.
Efnahagsbandalagið hefúr boðið
viss viðskiptaffíðindi gegn því að
öðlast fiskveiðiréttindi innan ís-
lenskrar fiskveiðilögsögu. Islend-
ingar hafa hingað til hafhað slíkum
afarkostum.
I raun krefst Efnahagsbandalagið
miklu meira en fiskveiðiréttinda inn-
an íslenskrar fiskveiðilögsögu. Það
krefst einnig frjálsra fjánnagnsrétt-
inda og frjálsra búseturéttinda og
sameiginlegs vinnumarkaðar. Þessa
er krafist af þeim sem ganga í Efna-
hagsbandalagið.
Þetta er þó ekki allt. Þess er jafn-
ffamt krafist að rekist lög aðildarrík-
is og Efhahagsbandalagsins á, séu
það lög bandalagsins sem eiga að
gilda. Aðildarríkið verður með öðr-
um orðum að afsala fúllveldi sínu,
þar sem lög Efhahagsbandalagsins
em stöðugt að breytast á þann veg að
yfirþjóðlegt vald þess færist í auk-
ana. Gæti þetta í raun þýtt að smá-
ríki, sem slíkt þarf að þola, gæti lið-
ið undir lok. Fijálsir fjármagnsflutn-
ingar og búseturéttindi gætu þýtt að
útlendingar fengju fúll yfirráð yfir
islenskum fiskimiðum, einkum þó ef
tekin yrði upp sú regla að selja kvót-
ann hæstbjóðanda.
Innganga í Efhahagsbandalagið
myndi því í raun og vem þýða að
stjóm landsins myndi færast frá
Reykjavík til Brússel. Spumingin
um það hvort við eigum að ganga í
Efhahagsbandalagið er þá í raun
spuming um það hvort stjóma eigi
íslandi frá Reykjavík eða Briissel.
Staða Islendinga í slíku bandalagi
er allt önnur og miklu veikari en
þjóða sem em margfalt stærri. Smá-
þjóðir myndu troðast undir og þurrk-
ast út í slíkum félagsskap. Það er út í
hött að bera okkur saman við Dani
eða Norðmenn í þessu sambandi því
að þeir em margfalt fjölmennari og
fjárhagslega sterkari en við. Danir
hafa enn ekki haft annað upp úr að-
ild að bandalaginu en að atvinnu-
leysi er þar miklu meira en hér á
landi.
Spumingin sem Islendingar verða
að svara þegar spurt er um hvort þeir
eigi að ganga í Efnahagsbandalagið
er einfaldlega þessi: Hvort cr betra
að íslandi sé stjómað frá Reykjavík
eða Briissel? Þessari spumingu ætti
hverjum þeim sem er og vill vera ís-
lendingur að reynast auðvelt að
svara.
Aróður þeirra, sem vilja að ísland
gangi í Efnahagsbandalagið, virðist
meðal annars byggjast á þeim mis-
skilningi að þeir líta á Vestur- Evr-
ópu eins og hún sé allur heúnurinn.
Þeir gæta þess ekki að utan Efha-
hagsbandalagsins em sum bestu við-
skiptalönd okkar nú, eins og Banda-
ríkin og Japan, og mörg önnur sem í
framtíðinni eiga eftir að verða mikil-
væg viðskiptalönd okkar, eins og
Austur-Evrópa þegar hún hefúr los-
að sig við ok kommúnismans. Þeir
gleyma því að íslenskur fiskur er
gæðavara sem mun njóta vaxandi
eftirspumar eftir því sem fiskneysla
eykst í heiminum. Islenskir fiskút-
flytjendur njóta nú hækkandi verð-
lags í mörgum Efhahagsbandalag-
slöndum. Ekki síst fá þeir þar betra
verð fyrir saltfisk, þrátt fyrir tolla. ís-
lendingar þurfa ekki að afsala sér yf-
irráðum yfir fiskveiðilögsögunni í
einhveiju hræðslukasti út af því að
fiskmarkaðir séu að tapast. Vestur-
Evrópa mun hafa þörf fyrir íslensk-
an fisk og kaupa hann háu verði þrátt
fyrir tolla sem munu fyrst og fremst
bitna á neytendum þar, sem vegna
tollsins verða að kaupa fiskinn á
hærra verði en ella.
Halldór Þórðarson, Laugalandi:
HVERT ÆTLUM VIÐ?
Svo óhönduglega tókst til að nið-
urlag greinar Halldórs Þórðarsonar
á Laugalandi féll niður, en greinin
birtist í Tímanum sl. fostudag.
Rétt er greinin svona:
Við Islendingar erum aðilar að
mörgum sáttmálum. Gamli sáttmáli
er þeirra elstur. Til hans var vandað
— en ekki hélt hann nema stuttan
tima. Einn maður fékkjarlsnafnbót
en almenningur tapaði — og því
meira sem bókfellið gulnaði lengur.
Einn þeirra sátt mála sem ísland á
aðild að er bann gegn þrælahaldi —
þó ekki algjöru. Skv. þessum samn-
ingi mega allir þjóðhöfðingjar eiga
þræla — kaupa þá og selja. Margir
fleiri samningar okkar eru áhuga-
verir. T.d. er Hæstiréttur íslands
ekki lengur æðsti dómstóll í málum
Islendinga. Utanstefnur eru hafnar
að nýju. Skv. þeim dómstóli getur
verið vítalaust að brjóta íslensk lög
og utan hefúr verið stefht mannrétt-
indabroti eins og því að takmarka
rétt til að láta hund skíta á annarra
manna tröppum — og þannig utan
enda. Við bönnum iðnrekendum að
flytja inn þræla en við erum aðilar
samnings sem bannar tálmanir á
innglutningi vamings sem er ffam-
leiddur af þrælum, jafhvel á bams-
aldri. Við „eigum“ óskabam þjóð-
arinnar. Nú skráir það skip sín fjarri
íslandi — til að losna við reglur um
mannsæmandi laun og aðbúnað
þeirra sem þar eiga að vinna fyrir
kjaftfylli af hrísgijónum á dag.
Með þessari skráningu losnum við
líka við allt öryggiseftirlit. Við
saumuðum fatnað og skótau — og
gafst vel. Þetta er liðin tíð, við get-
um ekki keppt við lönd sem nota
þræla, það heitir á fínu máli „ódýrt
vinnuafl" og „laðar að sér erlent
fjármagn“. Alafoss heitir verst
rekna fyrirtæki á Islandi. Stjóm
þess er í höndum lærifoður allra
hagffæðinga í landinu auk stjómar-
formanns Flugleiða, forstjóra SIS
og ffamkvæmdastjóra stærsta út-
gerðarfélags á Islandi. Hráefhi fær
Alafoss að mestu gefins. I þetta fyr-
irtæki er ausið 1000 milljónum á
ári og sér þess engan stað. Og þó,
stjómendur telja sig sjá bjarma í
austri, þeir em að koma sér upp
vinnustofú í Kína til að pijóna úr ís-
lenskri ull. Kinverskar kerlingar
munu ekki þurftarffekar og til
margra hluta nytsamlegar — ekki
síður en aðrar sem keyptar em þar
austur ffá fyrir gjaldeyri sem ennþá
er aflað af Islendingum. Við lokuð-
um landhelginni svo við einir sæt-
um að þessari auðlind. Nú em uppi
kröfúr um eignarrétt ólíklegustu
manna á fiskinum í sjónum. Frá
mér séð er fáránlegt að halda því
ffam að við Þorsteinn Pálsson, Jón
Baldvin, Steingrimur eða Gylfi eig-
um að fá greiðslu fyrir leyfi ffá
þeim sem enn draga fisk úr sjó. Það
em ekki mörg ár síðan menn
nefndu fyrst leyfisgjald af óveidd-
um fiski — nú er þetta orðin hávær
krafa studd af æðstu hagfræðikenn-
umm þjóðarinnar. Sömu ffæðingar
Þar værum við betur
staddir en hjá EB sem
stefnir að því að loka
sínum hring, svo auð-
veldara verði að ræna
arði af iðju þeirra sem
minnst hafa fjárráðin.
Óðastir í þessu innlim-
unarmáli eru þeir sem
hæst heimta frelsi fyrir
lönd Austur- Evrópu.
segja sjálfsagt að selja útlendingum
veiðiréttin, beint eða gegnum
leppa. Við lokuðum landhelginni
en nú bjóðumst við til að opna hlið-
ið fyrir 30 silfúrpeninga. Fyrst lög-
leyfðum við fjármagnseigendum
rán á eignum ffumatvinnuveganna,
svo þegar Seðlabankinn og fjár-
magnseigendur em búnir að
hreinsa til bjóðum við EBE þetta
allt saman. Ahrifamenn í flestum
stjómmálaflokkum boða hiklaust
aðild að EBE, þar er fyrst talinn til
gæða ffjáls flutningur fjármagns,
óheftur innflutningur á ódýra
vinnuafli, ffjáls innfiutningur land-
búnaðarvara og yfirleitt fijáls að-
gangur að öllum auðlindum lands
og sjávar — með eða án leppa.
Samningsstaða verkamanna gagn-
vart Aluswiss virtist ekki sterk, skv.
því sem lesið varð út úr blöðum um
daginn. Þar er bara lokað ef því lík-
ar ekki við alla hluti og þá fær það
sitt ffam. Til að auka pressuna frá
stóriðjunni vantar okkur endilega
annað álver til að kaupa orku á
broti af því verði sem ffystihús og
aðrir verða að borga. Það heita ekki
útflutningsbætur á máli útvarps- og
sjónvarpsnianna. Varla styrkist
staða ASÍ þegar hér verður orðið
fullt af atvinnuleysingjum, íslend-
ingum vegna þess að við flytjum
hráefnið út og sveltandi útlending-
um frá atvinnuleysissvæðum Evr-
ópu. Ekki gilda hér lög ef þau
stangast á við Rómarsáttmálann.
Danir áforma að byggja geysistóra
brú og buðu verkið út aðeins í Dan-
mörku, m.a. til að slá á stórfellt at-
vinnuleysi sem fylgdi aðild þeirra
að EBE. Það kom svo á daginn að
þeir máttu það ekki. Franskt fyrir-
tæki kærði og Rómarsáttmálinn er
æðri dönskum lögum. Frelsin fjög-
ur em uppfylling æðstu drauma
ólíklegustu manna. A síðasta aðal-
fúndi Stéttarsambands bænda flutti
ég eftirfarandi tillögu: „Aðalfúndur
Stéttarsambands bænda 1989 lýsir
yfir andstöður við aðild íslands að
EBE og öllu valdaafsali íslensku
þjóðarinnar hveiju nafni sem það
nefhist.“ Þessari tillögu var eins og
öðmm vísað til nefndar. Hún fór til
10 manna nefndar undir forystu
varaformanns Stéttarsambandsins
— og þaðan kom hún ekki. Ég veit
ekki um aðra tillögu sem hefur ver-
ið tekin svona úr umferð þau 10 ár
sem ég hef mætt þar. Jakob Jakobs-
son fiskifræðingur mun hafa sagt
að ekki væri þörf fyrir Hafrann-
sóknastofnun eftir eftir að ísland
gengi í EB og varla verður þörf fyr-
ir Stéttarsamband bænda eftir að
við verðum þar aðilar. Hvað segja
má um Verkamannasambandið og
Sjómannasambandið þegar þar
verður komið sögu veit ég ekki, þá
verður „hugsjón stóra óskabams-
ins“ alls ráðandi til sjós og lands.
Sem betur fer er heimurinn ekki
bara EB, Ameríka öll, Mið- og
Austur-Evrópa, Japan og fieiri lönd
em líka til.
Japanir hafa stóran og góðan
markað og em vinveittari Islend-
ingum en Efnahagsbandalagið fyrr
og síðar. En fjarlægðin er mikil og
sfyður að því að senda aðeins full-
unna gæðavöm sem við getum vel
framleitt. Þar væmm við betur
staddir en hjá EB sem stefnir að því
að loka sínum hring, svo auðveld-
ara verði að ræna arði af iðju þeirra
sem minnst hafa fjárráðin. Oðastir í
þessu innlimunarmáli em þeir sem
hæst heimta frelsi fyrir lönd Aust-
ur- Evrópu.
Það er ekki vonum fyrr að við
spyijum leiðtoga okkar eins og Pét-
ur postuli forðum, þegar hann
mætti meistara sínum á leið inn í
Rómaborg: Quo vadis, domine?
Að morgni langa frjádags 1990.
Lesendur og höfúndur em beðnir
velvirðinga á þeim leiðu mist«kum
sem hér áttu sér stað.