Tíminn - 11.05.1990, Síða 5

uP.Pjt ifcin.M ! L' L't- OUj oó'-'í
nnirniT í
Föstudagur 11. maí 1990 Tíminn 5
„Ný“ heilsufarsleg og efnahagsleg ógn gegn mannkyni, - uppaveikin eða Akureyrarveikin:
Mikil heilbrigðisógn
en stórlega vanmetin
Ertu stöðugt þreytt/ur, með höfuðverk, vöðva- og beinverki og
þunglyndi, sem þyrmir yfir þig? Sé það svo, skaltu ekki láta bug-
ast, þótt læknar og sérfræðingar finni ekkert að þér og telji, að þú
sért bara ímyndunarveik/ur - móðursjúk/ur. Þú gætir nefnilega
veríð með dularfullan og torgreinanlegan sjúkdóm, sem gengur
undir ýmsum nöfnum. Um þennan sjúkdóm er fjallað í nýjasta
tölublaði vikuritsins Time, en þar kemurfram, að hann hefur ver-
ið stóríega vanmetinn fram að þessu.
VupP'eo\sease_ -------—"7 . ,
. a"'‘
Úr um^öllun vikurítsins Time um Akureyrarveikina.
Eitt þeirra nafna, sem sjúkdómur-
inn gengur undir, er uppaveiki, vegna
þess að önnum kafið ungt fólk á
ffamabraut virðist einkanlega fara
illa út úr honum. í erlendum lækna-
bókum er sjúkdómurinn nefndur Is-
landsveiki en hérlendis Akureyrar-
veiki, en það nafn er dregið af far-
aldri, sem upp kom á Akureyri árið
1948. Erlend heiti eru fjölmörg; Ne-
urasthenia, Royal Free sjúkdómur
eða Krónískur Epstein- Barr, svo
nokkur séu nefnd. Einkennin eru eins
og lýst er að ofan, en auk þess getur
fólk slappast verulega eða lamast að
miklu eða öllu leyti, en um það voru
mörg dæmi á Akureyri 1948.
Sjúkdómurinn, sem kallaður er
CFS- veiki í BNA, hefur verið lækn-
um mikil ráðgáta. Hann hefur lítið
verið rannsakaður eða ræddur til
þessa. I síðasta mánuði var þó í fyrsta
sinn haldin ráðstefna um sjúkdóm-
inn. Ráðstefhan fór fram í Cam-
bridge í Englandi og tóku um 50 vís-
indamenn þátt í henni.
Dr. Byron Hyde frá Ottawa sagði
þar um Akureyrarveikina, að hún
væri gríðarleg heilsufarsleg og efna-
hagsleg ógnun. Raunar væri hún
mesta ógnun, sem að mönnum steðj-
aði um þessar mundir, - að ffátöldum
sjúkdómnum eyðni. Dr. Haraldur
Briem smitsjúkdómafræðingur á
Borgarspítalanum vildi ekki taka jafn
djúpt í árinni og dr. Hyde og kvaðst
ekki kannast við neinn meiriháttar
faraldur hérlendis eftir Akureyrarfar-
aldurinn. Hann sagði síðan;
„Það er greint ffá þessum faraldri,
sem kom upp á Akureyri árið 1948 í
ffæði- og kennslubókum í læknis-
ffæði. Akureyrarveikin var einhvers
konar veirusjúkdómur, en aldrei
tókst að skilgreina nákvæmlega,
hvað þar var á ferðinni.“
Haraldur sagði að einkenni Akur-
eyrarveikinnar hefðu sumpart verið
einstaklingsbundin, en hún lagðist
afar þungt á suma. Annað svipað
áhlaup eins og kom upp á Akureyri
1948 hefði ekki komið upp hér á
landi síðan.
Nú orðið væri búið að uppgötva
veiru, sem ylli ákveðnum sjúkdómi,
en einkenni hans væru svipuð og ein-
kenni Akureyrarveikinnar. Einnig
væri alþekkt, að fólk byggi oft við
langvarandi þreytutilfinningu eftir
sýkingar af ýmsu tagi. Þekking á
þessu sviði væri þó almennt skammt
á veg komin og málin öll svo óljós,
að erfitt væri um vik að slá nokkru
fostu um hvort um einn sjúkdóm
værí að ræða eða marga.
Bandarísk heilbrigðisyfirvöld
hyggjast nú taka málin fostum tökum
og hafa lagt ffam eina milljón dala til
að styrkja yfirlitsrannsóknir í fjórum
fýlkjum BNA, sem 350 læknar munu
taka beinan þátt í. Þar í landi eru ein-
kenni þau, sem hér hafa verið nefnd,
kölluð CFS-veiki, sem þýða mætti
ffjálslega sem krónísk þreytuein-
kennasýki.
Sumir vísindamenn vilja kenna svo-
nefndri Epstein-Barr veiru um sjúk-
dóminn, en komið hefur í ljós, að hún
hefur ekki verið virk í mörgum þeim,
sem fengið hafa „Akureyrarein-
kenni“. Svo virðist sem ónæmiskerfi
sumra sjúklinga ruglist að nokkru,
hugsanlega vegna streitu. Kenningar
eru um, að streita geti þannig orðið til
þess að gera áður óvirkar veirur í lík-
amanum virkar. í þessu sambandi
hafa verið nefhdar áðumefnd Ep-
stein-Barr veira, herpes VI eða jaffi-
vel óvirkar lömunarveikiveirur. Það
gefur því auga leið, að einkenni geta
verið margvísleg.
Eins og Haraldur Briem sagði hér að
ofan, er ekki vissa fýrir því, hvað var
á ferðum á Akureyri 1948, en þá voru
skráð 1136 tilfelli. En faraldrar af
svipuðu tagi hafa þó skotið upp koll-
inum víðar og árið 1984 vom skráð
um 100 þúsund tilfelli í BNA, Kan-
ada og á Nýja- Sjálandi.
—sá
Samnorrænni stórráðstefnu um almanna-
samgöngur lýkur í Reykjavík í dag:
Strætómálþing
og góðakstur
„Það var í raun hótelrými, sem
setti aðsókn að ráðstefnunni
skorður, en gríðarmikill áhugi
hefur verið fyrir henni á Norður-
10ndunum,“ sagði Hörður Gísla-
son skrífstofustjóri SVR um þá
500 manna samnorræna ráð-
stefnu um almannasamgöngur,
sem hófst í fyrradag, en lýkur í
Háskólabíói i'dag.
Ráðstefnuna hafa setið pólitískt
kjörnir fulltrúar, stjórnendur og
sérfræðingar um almannasam-
göngur. Hún er haldin annað
hvert ár til skiptis í hverju Norð-
urlandanna og síðast var hún
haldin á íslandi áríð 1980.
Þeir íslendingar, sem höfðu
framsögu á ráðstefnunni, voru
Þórarinn Hjaltason yfírverk-
í starfskynn-
ingu á Tímanum
Tveir nemendur Gagnffæðaskólans
á Selfossi, þau Jón Tryggvi Guð-
mundsson og María Ólafsdóttir, voru í
starfskynningu á Tímanum fyrir
skömmu. Jón Tryggvi býr í Hraun-
gerði í Hraungerðishreppi rétt fýrir ut-
an Selfoss, en María á Reynivöllum 8,
Selfossi.
Þau kynntu sér starfsemi Tímans og
hvemig blaðið verður til. Eftir að þau
höfðu fýlgst með starfsdegi blaða-
manna var niðurstaðan þessi. Jón
Tryggvi: „Sennilega er þetta
skemmtilegt stundum, en ábyggilega
leiðinlegt að hanga inni á sumrin. Að
fara á blaðamannafundinn var leiðin-
fræðingur Umferðardeildar
borgarverkfræðings, Hörður
Gislason skrifstofustjóri SVR,
Þorsteinn Þorsteinsson verkfræð-
ingur, sem unnið hefur að stofnun
byggðasamlags um almannasam-
göngur á höfuðborgarsvæðinu,
Finnur Björgvlnsson arkitckt og
Hugo Þórisson sálfræðingur.
Ráðstefnunni lýkur kl. 14, en þá
leggja gestir af stað £ mikla skoð-
unarferð til Krýsuvíkur, í Bláa
Iónið við Svartsengi og til Bessa-
staða. í dag fer jafnframt fram
góðaksturskeppni norrænna
strætisvagnastjóra, en hún er
jafnan haldin i tengslum við ráð-
stefnuna. Keppnin hefst inni á at-
hafnasvæði SVR á Kirkjusandi
kl. 9 og lýkur kl. 17. ~-sá
Mikil andstaða er við hugmynd fjármálaráðherra um að skipta
aðstöðugjaldi borgarinnar á milli allra sveitarfélaga í landinu:
Reykjavík fær tvo
milljarða í aðstöðu-
gjöld en aðrir 1,2
Á síðasta árí fékk Reykjavíkur-
borg greidda tæplega tvo millj-
arða í aðstöðugjöld á meðan öll
önnur sveitarfélög í landinu fengu
samtals ríflega 1,2 milljarða í að-
stöðugjöld. Jóhanna Sigurðar-
dóttir félagsmálaráðherra tekur
ekki undir hugmynd Ólafs Ragn-
ars Grímssonar Qármálaráðherra
um að deila aðstöðugjaldi
Reykjavíkurborgar upp á milli
allra sveitarfélaga í landinu. Sig-
rún Magnúsdóttir borgarfulltrúi
telur hugmyndina fráleita.
Jóhanna sagði í samtali við Timann,
að hugmyndin væri ekki tímabær og
að hana yrði að skoða í víðara sam-
hengi. Hún sagði, að nýbúið væri að
endurskoða tekjustofna sveitarfélag-
anna, þar sem Jöfnunarsjóðnum var
m.a. gjörbreytt. Nú renna 1000 millj-
ónir til tekjujöfnunar milli sveitarfé-
laga, en þessi tala var áður 100 millj-
ónir. Við þessa breytingu féll niður
framlag til Reykjavíkurborgar, en að
óbreyttu fýrirkomulagi hefði borgin
átt að fá um 400 milljónir úr sjóðnum
í ár. Jóhanna benti á, að nú hafa sveit-
arfélögin heimild til að leggja á allt
að 1,33 aðstöðugjald, en þessi tala
var mismunandi í eldri lögum. -
Jóhanna sagði, að ef fara ætti út í
breytingar á aðstöðugjaldinu, yrði að
nást um það breið samstaða meðal
sveitarfélaganna. Skynsamlegast
væri því að láta reyna á núverandi
löggjöf, áður en ráðist væri í að
breyta nýsettum lögum.
Sigrún Magnúsdóttir borgarfulltrúi
sagðist vera algerlega andsnúin hug-
mynd fjármálaráðherra. Hún minnti
á, að Reykjavík væri höfuðborg allra
landsmanna. Sigrún sagði, að kostn-
aður vegna félagslegrar þjónustu
væri meiri í Reykjavík en öðrum
sveitarfélögum, a.m.k. ætti hann að
vera það. Það mætti hins vegar gagn-
rýna borgaryfirvöld íýrir, hvemig
þau nota skatttekjur borgarinnar. Sig-
rún sagðist telja, að hugmyndin um
að svipta borgina skatttekjum væri
m.a. komin fram vegna þess, að fólki
finnst borgin eyða peningum i
óþarfa. -EÓ
legt, en ég hafði mjög gaman af að
fýlgjast með ljósmyndurunum." Mar-
ía: „Mér sýnist þetta geti verið
skemmtilegt starf, en viðbúið, að það
sé kaflaskipt og leiðinlegt inn á milli.“
Tímamynd: Ami Bjama
sagði María. Hún telur, að erlendu
fréttimar séu áhugaverðastar.
Bæði sögðust hafa áhuga á að starfa
við blaðmennsku, en Jón tók fram, að
það vildi hann ekki gera alla ævi.
Júlíus skipar í
umhverfisnefnd
Umhverfisráðherra hefur skipað
nefnd, sem ætlað er að semja fram-
varp til laga um umhverfisvemd og
umhverfisstofnun. Ætlunin er að
leggja frumvarpið fýrir Alþingi í
október næstkomandi.
í nefndinni era Eyþór Einarsson
grasafræðingur, Guðrún Ólafsdótti'
dósent, Magnús Jónsson veðurfræð-
ingur, Sigurður M. Magnússon for-
stöðumaður og Unnur Stefánsdótti:
verkefhastjóri. —sá