Tíminn - 14.06.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 14. júní 1990
Feneyjar:
Barist gegn hnignun
borgarinnar - meö
umdeildum aðferðum
ítalska síkjaborgin fagra Feneyjar hefur staðið höllum fæti lengi
og margar leiðir verið íhugaðartil að treysta undirstöður borgar-
innar. Það á við bæði í bókstaflegum skilningi og einnig er það
borgarlífið sjálft sem þarfnast endumýjunar. Ibúum hefurfækk-
að þar um helming á undanfömum 40 ámm. Nú em tvö stórverk-
efni í gangi sem ætlað er að bæta hvort tveggja, borgina og lífga
upp á hana, en þau mæta andstöðu margra og er eftir að sjá
hvemig til tekst. Der Spiegel fjallar um þetta fýrir skömmu.
Framandlega ferlíkiö
sem á aö bjarga
Feneyjum frá flóöunum
Dráttarbátur dró stálferlíki yfir
gruggugt síkjavatnið. Þetta var
framandleg og ógnandi sjón sem
bar við viðkvæmar útlínur borgar-
innar.
Upp af fljótandi pallinum, 32
metra löngum og 23 metra breið-
um, sköguðu fogur þung, rauð rör,
20 metra upp í loftið. Á eitt þeirra
var letrað stórum hvítum stöfum
nafn óffeskjunnar: „Mose“.
Mose er reyndar skammstöfun
fyrir „Modulo sperimentale elettr-
omeccanico", en biblíuskyldum
hljómi skammstöfunarinnar er
hreinlega ætlað að vísa til hins
mikilvæga tilgangs risans.
Mose á að bjarga Feneyjum frá
flóðunum sem síkjaborgin fræga
hefur fengið ákafari og tíðari kynni
af á þessari öld en nokkru sinni fyrr
í meira en þúsund ára sögu sinni.
Það á að koma fyrir 60 svona risa-
vöxnum pöllum, sem hver um sig
vegur 1100 tonn, við mynni lón-
anna þriggja, og festa þá dyggilega
með akkerum á hafsbotni. Þegar
vatnshæðin er eðlileg hindra þeir
hvorki skipaferðir né hin lífsnauð-
synlegu skipti á efnafræðilega
menguðu lónsvatninu og sjávar-
vatni.
Það er aðeins þegar vatnsborðið
verður hættulega hátt að flotgeym-
amir verða fylltir þrýstilofii. Þá
reisa vökvastýrðar dælur geysi-
miklar stíflur sem halda háflæðinu
utan lónsins.
Slíkar hreyfanlegar stórstíflur
voru líka settar upp í Temsá í
London, sem hafa reynst verkefni
sínu vaxnar. Hins vegar getur eng-
inn sagt með vissu fyrir um hvem-
ig tröllaukið Mose-kerfið reynist í
ákaflega illa leiknu vistfræðilegu
kerfi Feneyja og lónsins þar.
Expo 2000 „vígbúi
borgina fyrir framtíöina“
Enn meira ógnvekjandi finnst
mörgum Feneyingum annars konar
stórvá sem steðjar að borginni,
sýningin Expo 2000.
Gianni De Michaelis, utanríkis-
ráðherra Ítalíu, hefur veitt því fýrir-
læki stuðning sinn og rekur það
áfram af ósveigjanlegum ákafa.
Hann vill að þessi risasýning verði
í Feneyjum til þess að, að því er
hann segir, „borgin vígbúist fyrir
framtíðina“.
Borgarstjómarkosningar fóru
fram í maí og aðalágreiningsefnið í
Feneyjum var Expo. Feneyingur-
inn De Michelis var efstur á lista
sósíalista. Heimspekingurinn
Massimo Cacciari var helsti and-
stæðingur hans, frambjóðandi
vinstrisinnaðra borgarasamtaka
sem nefna sig „Brúna“. Hann segir
Expo „skipulagt stórslys".
Ymsir aðrir málsmetandi ítalir
óttast m.a.s. að Expo gangi endan-
lega af borginni dauðri.
250 evrópskir menntamenn undir-
rituðu áskomn gegn Expo- áætlun-
inni. Og merkur listagagnrýnandi
ritaði í New York Times umhugs-
unarverðar bölbænir: „Eftirkom-
endur okkar eiga ekki aðeins eftir
að fordæma ítali fyrir Expo-sýn-
inguna, heldur alla þá sem fylgdust
með hvað var að gerast en höfðust
ekkert að til að koma í veg fyrir
það.“ Yfirmaður umhverfisvemd-
armála hjá EB, sem er ítali, bar líka
fram þungar ásakanir. Hann segir
ítölsku stjómina reka umsókn Fen-
eyja um að fá sýninguna af kappi
gegn yfirlýstum vilja íbúa borgar-
búa. Hitt sé þó verra að ekki hafi
verið lagðar fyrir EB skýrslur um
þær umhverfisrannsóknir, sem til-
skildar eru í slíkum tilfellum.
Sérlög um
„björgun Feneyja“
Það er djúp gjá milli skilnings
Itala á umhverfisvemd og evr-
ópskra lagagreina um sama efni.
Einmitt ein eldfim umhverfislaga-
grein, sérlög um björgun Feneyja,
á að fjármagna hin umdeildu verk-
efni þar, ýmist að öllu Ieyti (Mose)
eða að hluta (Expo). Eftir umræður
sem staðið höfðu árum saman,
vom lögin gefin ut 1973 og komið
í endanlegt horf 1984. Þau varða
endurTeisn lónsins og borgarinnar
skv. nýjustu vísindalegum niður-
stöðum. Til að annast tæknilega út-
færslu á þessu risastóra verkefni
setti ítalska rikið á fót samtök þar
sem fyrirtæki bæði á vegum ríkis-
ins að öllu eða nokkm leyti og
einkafyrirtæki eiga samstarf. Þessi
samtök nefnast Venezia Nuova.
Einn aðili þessara samtaka er Iri,
stærsta hlutabréfafyrirtæki rikisins.
Fiat er líka með svo og 24 önnur
stórfýrirtæki. Alls starfa á vegum
þessara aðila mörg hundmð þús-
und manns, þ.á m. sérfræðingar í
byggingu hafna, raforkuvera og
stífla.
í fimm ár hafa þessir sérfræðingar
unnið að mikilvægum gmndvallar-
rannsóknum á lóninu og náttúm-
legri uppbyggingu þess, samið vís-
indalegar skýrslur og gefið út
glansmyndabæklinga. Eitt eintak
af Mose var smíðað og tilraun gerð
með það í eitt ár í litlum hliðarflóa
lónsins. Utkoman var í besta lagi,
flóðgáttunum varð lokað án
minnstu vandræða.
I tilraunimar hefúr verið varið 800
milljörðum líra, tæpum 36 millj-
örðum ísl. kr. En enn er óleyst eitt
grundvallarágreiningsefnið vegna
Mose-áætlunarinnar, þ.e. að jafn-
vel þó að vökvastýrðu reisanlegu
flóðgáttimar starfi eins og þeim
ber, verka þær því aðeins rétt, ef
komið verður í veg fýrir mengun
lónsins.
Mengun lónsins
aðalvandamáliö
Að til þess komi er þó tæpast að
vænta. Á landi, við Mestre- Marg-
hera, rétt í bakgarði Feneyja, breið-
ir úr sér stærsta efnaverksmiðja
Evrópu. Höfnin í Marghera er orð-
in þriðja stærsta olíuhöfn Ítalíu og
fagnaðarraddir margra fýlgja risa-
olíuskipunum á ferð þeirra um lón-
ið. Tengsl lónsins við opið haf má
aðeins sjaldan og um skamman
tíma rjúfa, að öðmm kost myndi
síðasti fiskurinn í eitruðu skolpinu
frá olíuskipunum kafna.
Þess vegna á bara að beita Mose
þegar flóð stendur sérlega hátt,
þegar flóðhæðin á Markúsartorgi í
Feneyjum er meira en 1,20 metrar.
Á fýrri helmingi þessa áratugar
gerðist það einu sinni til tvisvar á
ári, en síðan 1985 hefur það ekki
komið fýrir.
Miklu dæmigerðari fýrir þá hættu
sem borginni stafar nú af hafinu
em miðlungsháflóð, 0,80-1,20 m á
hæð, sem flæða yfir Feneyjar 20 til
30 sinnum á ári. Þau hafa sérlega
óholl áhrif á hinar eldgömlu undir-
stöður borgarinnar og múrveggi.
Þar sem ekki má loka menguðu
lóninu frá opnu hafi jafnoft og mið-
háflæðið ógnar, gerði Mose hreint
ekkert gagn gegn þessari hættu.
„Það er ekki á okkar færi að
í
hreinsa vatnið,“ segir Pietro
Brandini, formælandi samtakanna.
Hann segir héraðsyfirvöld bera
ábyrgð á því.
Innrás poppaðdáenda
í fyrra hræðir
Voldug samtök hafa líka samein-
ast um Expo-verkefnið. Þar em
saman komnir fjármálajöfrar Fen-
eyja, arkitektar og hóteleigendur
og hampa glæsilegustu nöfnum
ítalsks iðnaðar, s.s. Fiat, Olivetti,
bókaútgáfúsamsteypunnar Monda-
dori, lúxushótelkeðjunnar Ciga, og
efnaframleiðslurisans Enimont.
Ákvörðunin um hvar sýningin fer
fram verður ekki tekin á Ítalíu,
heldur á allsherjarfúndi Skrifstofú
alþjóðlegra sýninga í París. Fari
svo að Feneyjar hneppi hnossið í
samkeppninni við Toronto og
Hannover, verður fjórðungurinn af
kostnaðinum við allt húllumhæið
greiddur í samræmi við „lögin til
bjargar Feneyjum“, m.a. fýrif þann
skaða sem Expo-fýlgismenn eins
og Enimont hafa valdið á lóninu.
Það sætta þeir sig við sem mestan
áróður hafa í ffamrni fýrir sýning-
unni með þeirri mglingslegu rök-