Tíminn - 23.08.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 23. ágúst 1990
Utlit fyrir metupp-
skeru í Rússlandi
oröiö að engu?
Þegar bóndinn horfði í
gegnum sólgleraugun
yfirakrana sína fulla af
fullþroskuðum tómötum
í júlílok, vissi hann ekki
hvort hann ætti að
hlæja eða gráta. Hann
gerði sér Ijóst að það
sem hann hafði fyrir
augunum varmesta
uppskera sem hann
hafði séð 120 ár. Þetta
hlyti að fara langt með
að fyiia tómarbúðar-
hillur og maga hungr-
aðra Rússa.
En þetta var líka nóg til
að koma út tárunum hjá
Sergei Zamorayev. Það
var varia byrjað að tína
tómatana og hann hafði
mestar áhyggjur afþví
hvortþeiryrðu nokkum
tíma tíndir. í ágústlok
fara þeir að rotna og þá
færi metuppskera
forgörðum.
Hrun sóunarkerfis
kommúnismans
hefur gert ástandið
margfalt verra
Hvergi annars staðar en I efna-
hagslega öngþveitinu i Rússlandi
gæti svona stórsigur breyst í slíkan
sorgarleik. Þó að kommúnisminn
hafi varla skilað árangri hefúr hrun
hans breytt gifúrlegu sóunarkerfi
hans i eitthvað miklu verra.
Eins og endranær standa upp-
skeruvélamar ónotaðar vegna þess
að varahlutir eru ekki til. í gamla
kerfmu var varahlutaskortur ekki
óleysanlegt vandamál. á var verk-
smiðjufólk einfaldlega sent út á
akrana til að vinna að uppskeru
með handafli. Nú aftur á móti
starfa rikisverksmiðjur skv. regl-
um um eigin fjárhag, sem Míkhail
Gorbatsjov innleiddi i fyrra, og
það þýðir einfaldlega að verk-
smiðjumar geta ekki séð á eftir
starfsfólkinu sinu út á akrana. Og
að lána dýrmæta vörubíla til bú-
anna er ekki „arðbært", svo að
gripið sé til nýjasta og algengasta
orðsins í orðaforðanum.
Zamorayev þarf að fá 1000
manns til viðbótar ef takast á að
bjarga uppskerunni. En honum
hefúr ekki tekist að fá nema 150.
Enn stýrir ríkisvaldið verðinu svo
að hann getur ekki boðið hærri
laun sem kynnu að laða að vinnu-
afl.
„Verksmiöju-
stjórarnir ættu
aö skammast sfn“
Zamorayev ræður rikjum á íburð-
arlausu samyrkjubúi 350 km norður
af Moskvu þar sem úir og grúir af
rosknum sveitakonum i svörtum
kjólum og með skuplur á höfði.
Svipurinn á andliti hans er eins
strekktur og á öllum öðrum sa-
myrkjubústjórum allt frá Síberiu til
Stavropol. Eftir margra ára matar-
skort hefúr almættið loks launað
Sovétmönnum fyrir að hafna
kommúnismanum og gefið þeim
mestu uppskeru 1 manna minnum;
300 milljón tonn af komi. Síðasta
metuppskera var árið 1978, 237
milljónir tonna.
En mikið af uppskerunni verður
áfram á búinu og reyndar ekki upp-
skorin. „Verksmiðjustjóramir ættu
að skammast sín,“ hrópar Za-
morayev. Jinnst þeim ekki
skammarlegt að flestir starfsmenn-
imir þeirra geta ekki fúndið neitt
ætilegt í búðunum?"
Fulltrúamir í Yaroslavl- sveitar-
stjóminni hlustuðu á angistarhróp
bændanna í júlílok og lýstu yfir
„neyðarástandi“ til að bjarga upp-
skerunni. I því fólst að reyna að fá
verkamenn til að ganga gegn skip-
unum yfirmanna sinna og fara út á
akrana gegn því að fá í sinn hlut
10% uppskerunnar. Þegar síðast
fréttist höfðu fáir svarað kallinu.
„Við fáum of lítiö
fyrir þaö sem viö
framleióum“
Zamirayev greip til sinna ráða í
örvæntingu. Hann segir gamalt
orðtæki bænda segja sem svo að í
hverri fjárhjörð vakni sumt féð fyrr
en annað. Hann fór því á stúfana og
leitaði uppi skólakrakka, hermenn
og verksmiðjufólk til að reyna að
telja það á að koma í vinnu til sín.
„Á sumum samyrkjubúum er það
enn trú manna að embættismaður
Kommúnistaflokksins á staðnum
standi allt i einu 1 dyrunum með
bros á vör og 1000 sjálfboðaliða í
eftirdragi, rétt eins og f gamla
daga,“ segir hann.
Skammtímahemaðaráætlun Za-
morayevs er sú að hjálpa sér sjálf-
ur. En til lengri tíma litið vilja hann
og aðrir forystumenn á samyrkju-
búum komast fyrir rætur vandans.
„Við fáum of lítið fyrir það sem við
framleiðum," segir hann og gerir
grín að verðinu fyrir hvítkál sem er
40 kópekar á kíló. „Það ætti að vera
80 kópekar," segir hann.
Aðrir bændur í nágrenninu eru
þegar famir að spenna vöðvana.
„Hvað lengi eigum við að sætta
okkur við þetta?“ spurði yfirmaður
samyrkjubús í nágrannaþorpi.
„Það er ekki víst að við á ökmnum
og búunum forum i verkfall. En
við ráðum sjálfir hvað við ffarn-
leiðum mikið magn. Það er öflugt
vopn og i versta falli beitum við
því.“
Fyrsti kúlakkinn
í 60 ár
Zamorayev hefúr hrint því
óffamkvæmanlega í ffamkvæmd
og afhent tveim bændum eignar-
hald á meira en 700 ekram lands.
Hann segir landið verða þeirra
eign um alla framtíð. „Þeir mega
ekki selja það út úr samyrkjubú-
inu og þeir geta ekki notað tæki
og tól samyrkjubúsins til að yrkja
það. En þeir geta arfleitt afkom-
endur sína að því og arðurinn fell-
ur óskertur í þeirra hlut.“
Nær þeim aðstæðum, sem rikja í
löndum utan kommúnismans,
verður ekki komist i Sovétríkjun-
um enda gengið mun lengra en í
lögum Gorbatsjovs sem heimila
bændum að taka land á leigu en
ekki að eiga það. En Zamorayev
stendur alveg á sama um hveraig
yfirvöld bregðast við. Samtimis
þvi sem hann gaf bændunum
tveim landið reif hann flokksskir-
teinið sitt.
Hann er ekki alveg laus við að
vera sáttur við sjálfan sig. Hann
veit að án mikillar fyrirhafnar
gæti hann fengið 80 kópeka fyrir
kílóið af hvítkáli, jafnvel strax.
En þá er að því að hyggja að hann
er liklega fyrsti kúlakkinn, en svo
vora smábændumir á eigin landi
kallaðir sem Stalín reyndi að út-
rýma á fjórða áratugnum og sá
fyrsti sem gengur á sovéskri jörð í
60 ár.
£ Náttúran hefur verið gjöful við rússneska
bœndur í ár og uppskeruhorfur aldrei eins
góðar. En ónothœfar vinnuvélar og ófullnœgj-
andi mannskapur gerir þar strik í reikninginn.