Tíminn - 31.07.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Miðvikudagur 31. júlí 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin i Reykjavlk
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðamtstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Oddur Ólafsson
Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Steingrlmur Glslason
SkrlfstofunLyngháls 9,110 Reykjavlk. Slml: 686300.
Auglýslngasími: 680001. Kvöldslmar: Áskríft og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideiid 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Leynimakk og stefnuleysi
Nú virðist allt ætla að stefna í það sem mörgum
þótti við blasa, að Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra yrði látinn opinbera þá stöðu sína að hann
sé fangi leynisamninga Davíðs Oddssonar við Jón
Baldvin.
Það er smám saman að koma í ljós að Þorsteinn
Pálsson hefur ekki forræði fyrir málum sjávarút-
vegsráðuneytisins, því að Jón Baldvin tók þann eið af
Davíð á leynifundi í Viðey að Alþýðuflokksmenn
skyldu ráða því með neitunarvaldi hver yrði formað-
ur nefndar sem ætlað er að endurskoða lög um
stjórn fiskveiða.
Davíð Oddsson kallaði Þorstein Pálsson á sinn fund
í fyrradag og tjáði honum að vegna þess sem farið
hefði milli sín og Jóns Baldvins í stjórnarmyndunar-
viðræðum yrði að láta undan formanni Alþýðu-
flokksins um að hann hefði neitunarvald í þessu
máli gagnvart sjávarútvegsráðherra. Málið hefur
verið tekið úr höndum Þorsteins og er á yfirborðinu
orðið að eins konar sameiginlegu úrskurðarefni
Davíðs og Jóns Baldvins. Svo á að heita að það sé for-
sætisráðherra sem hafi forræðið og tillöguréttinn
um skipun formanns umræddrar nefndar, en í raun
og veru er það Jón Baldvin sem ræður.
Engum getur dulist að farið hefur verið á bak við
Þorstein Pálsson í þessu máli. Þegar hann tók við
embætti sjávarútvegsráðherra var hann leyndur því
samkomulagi sem Davíð hafði gert við Jón Baldvin
um að endurskoðunarnefndin yrði ekki forræðismál
sjávarútvegsráðherra, heldur ákvörðunaratriði
flokksformannanna, í reynd Alþýðuflokksins.
Eins og áður hefur verið bent á hér í blaðinu er mál
þetta þannig vaxið, að Þorsteinn Pálsson hefur fulla
ástæðu til að segja af sér ráðherradómi eftir að fram
eru komnar uppljóstranir forsætisráðherra um
leynisamningana við Jón Baldvin. Þorsteinn var
blekktur til að taka að sér embætti sjávarútvegsráð-
herra að því leyti að því var haldið leyndu þar til nú,
að hann tæki við skertu ráðherravaldi. Þorsteinn
Pálsson er í persónulegri klípu í þessu máli. Enn
einu sinni hefur hann orðið að þola undanbrögð
Davíðs Oddssonar við sig. Þótt Davíð geti kannske
gert drengskaparsamninga við Jón Baldvin er hon-
um fyrirmunað að eiga slík skipti við Þorstein Páls-
son.
En hvað sem yfirgangi formanns Alþýðuflokksins
líður um þetta formsatriði, er þó verra að allt er í
óvissu um hver sé raunveruleg stefna ríkisstjórnar-
innar í fiskveiðimálum og afstaða til sjávarútvegsins.
Því er á engan hátt treystandi, að Alþýðuflokksmenn
fái ekki sitt fram um að tekinn verði upp skattur á
sjávarútveginn í einu eða öðru formi. Yfírlýsingar
Jóns Baldvins Hannibalssonar og Þorsteins Pálsson-
ar um fiskveiðistefnu stangast algerlega á. Jón Bald-
vin hefur lýst yfir því að hann ætli að gera allt sem í
hans valdi stendur til þess að knýja fram stefnu krata
um veiðileyfagjald. Þorsteinn lýsir þar andstöðu
sinni. Jafnvel þótt formsatriði endurskoðunar fisk-
veiðistefnunnar kunni að vera leyst, er allt í óvissu
um efnislega niðurstöðu. Ríkisstjórnin er stefnulaus
í sjávarútvegsmálum.
m
I
Garra bárust á dögunum upplýs-
ingar um rá&stefnu nokkra (einaaf
mörgum) sem efnt verftur tö meft
víkudagskrá í Sundsval] f Svíþjóö og
gengur undir heitinu „Flokkavik-
an“. Þetta mun vera í ijórfta skipti
sem slík „vika“ er haldin. Eftir því
sem helst er aft skitja er þetta sam-
anna sænsku og er megintilgangur-
inn aft kynna og „ræfta“
þingræftiskerfinu. Markmiöið sýn-
ist annars vera býsna hákitt, því að
þarna á ektó aft karpa um pólitik
tóns og gert er i íramboftsfundum
efta I viftræöuþáttum í fjölmiftlum,
heldur tala fneftflega um málin á
sérfræöingastlgi. Þetta er sem sagt
dæmigert fnuntak ráftstefnuglaftra
roanna, sem gert hafa „Umræ&una“
(með stórum staf) aft umfangsmitó-
frumkg, þ.e.: .Xýftræftift þarfhast
endurnýjunar og þrúunar!“ fer varia
þjá því aft maigt verði vel sagt í
framsöguræftum hinna mörgu pró-
fessora, þingmanna og blaöamanna
semþarnamunu látaaft sérkvefta.
Flokkakerfið riðíast
á næstu öld
Einn framsögumanna, prófessor
vift háskóia í Gautaborg, ætlar aft
tala um , Jcreppuna í flokkakerfinu“
arþjónustunni og þar meft að at-
vinnuvegi. Þetta getur líka faöift
undir ferftaþjónustu og gerir þaft
reyndar, því aft stór hluti ferftalaga
stenduríbeina sambandiviöfunda-
Lýðræ&ift þarfnast
endurskoðunar
En hvort sem mönnum kann aft
þykja .Jlokkavikan í SundsvaD“ ný-
stárfegt uppátæki sem áriegur við-
bur&ur á borft vift bikarkeppni, versl-
unarmannahelgi, prestastefnuna
efta ársháfið Fóstbræöra, fer eíii hjá
því aft..Svfar þurfi margt aft „ræfta“
þegar þeim kemur flokkakerfift f
hug. Þótt einkunnarotft ráftstefnu-
viku þessaiar sán etód
stöftu að hinir grónu flokkar séu aö
missa tökin á kjósendum, þæ. sín-
tun kjóscndum. „Þetta kann aft vera
upphaf endalokanna á því sem kalla
má tfma flotósafýftræftisins í Sví-
1 segir prófessoiinn. „Hugs-
t «r aft flokkamir eins og þeir
ern þyggftir upp kndi í samkeppni
við Önnur og annars konar lýftræft-
issamtök, þegar kemur fiam á
næstu öld.“
Prófessor Holmbeig uppfýsir að
rannsóknir sfnar ieiöi í ýós að
sænskhr stjómmálaflotósar og
stjómmálamenn séu sííellt áft fallaí
áliti þjá ahnermingi, og sé mÖdfl
munur á þessu ef borið er saman
vift fyrri áratugi aidarinnar. Þessi
álitshnekkir hefnr að dómi prófess-
orsins antóst mjög fiá þvf sfðast var
kosift í landinu og komi augfjóslega
niöur á sósíaldemókrötum, stjóm-
arflokknum, en í rauninni sé eng-
inn flokfcur óhuitur úr því aft skrift-
an sé farin af staft. Holmberg pró-
fessor segir þaft skoftun sína að
hingaft tfl hafi sænska flokkakerfift
verift mjög stöftugt og traust, en nú
sé svo komift aft állt geti gerst
VUlandi myndir
og persónudekur
í framhakii af þessu áflti hins
sænska fræftimanns er þess að geta
aö aftrir fyrirlesarar á „flokkavik-
unni í Sundsvall“ ætla einnig aÖ
ræöa af gagnrýni framtíð floidca-
kerfisins og ektó sfður hvaöa form
pólitískar nmræöur hafa tekiÖ á sig
á síðustu árum. Einn þeirra, sem
þar ætla að láta flfts sitt skína, er
gamali þingmaftur. sem sat á þingi í
19 ár, en haffti lengi veriö blafta-
maftur og ritstjóri, Bengt Wiklund
að nafhL Hann er harftur í gagnrýnl
............., semi
sfst sé tii fyrirmyndar. „Fjölmiftl-
amfr eltast vift einstaka stjómmála-
menn, en iáta sfg mákfnin lifin
• “ segir hann. Hann heldur
mynd af hiutvettó stjómmáiastarf-
semi og beri mitóa áfqægö á því orði
sem fer af sfjórnmiiaflokkum og
stjómmáiamönnum.
um
En hvemíg er þetta hér á landi?
Falia etóri umræður um stjómmál í
svipaö far hvort sem er til lofs efta
lasts? Er ekki mcira elst vift einstök
mál og persónur í íslenskum fiöl-
miðlum en að rætt sé máiefnakga
um stefhur og störf stjómmála-
að fá trúverðuga hefldannynd af
gangi þjóftmáia? Er ektó hér um aft
ræfta ágætt efini í ráftstefnu í Nor-
ræna húsinu?

M VÍTT OG BREITT
Örlagavaldurinn mikli, úldin síld
Einu sinni seldi íslenskt fyrir-
tæki Rússum skipsfarma af úld-
inni sfld. Yfirleitt er mönnum ekki
flökurgjarnt austur þar, en úldna
sfld gátu þeir ekki étiö upp úr dós-
um og endursendu þær og var var-
an sett á innanlandsmarkað.
Enn er verið að kaupslaga með
úldna sfld og munaði ekki nema
20 þúsund tonnum af vörunni að
samningar tækjust milli EFTA og
EB um að koma Evrópsku efna-
hagssvæði á koppinn og ganga frá
samningum þar um fyrir 1. ágúst,
sem er á morgun. En öll fögur
fyrirheit um evrópska efnahags-
samvinnu og þátttöku EFTA-ríkj-
anna í henni strandar á úldinni
sfld. Um öll önnur atriði er búið að
semja, eða svo gott sem. Það var
eingöngu hlutur 20 þúsund tonn-
anna af skemmdu sfldinni sem eft-
ir var að ganga frá þegar samn-
ingamenn gáfust upp í fyrrinótt.
Stjórnmálagarpurinn Gro Harlem
Brundtland, forsætisráðherra
Noregs, stóð þá ein uppi af samn-
ingaliði EFTA-ríkjanna og gerði
hvað hún gat til að semja fyrir
hönd Norðmanna og íslendinga
um tollfrjálsan aðgang fyrir fisk
innan Evrópubandalagsins.
En allt fór það í vaskinn vegna
úldnu sfldarinnar og er framtíð
heimshlutans öll önnur í dag en
hún sýndist vera í gær.
Kapítulaskipti
En hvar kemur hinn mikli ör-
lagavaldur, úldna sfldin, inn í kap-
ítulaskipti heimssögunnar? Það er
óútskýrt, en þar sem vér berum
fyllsta traust til utanríkisráðherra
vors eru staðhæfmgar hans um
úldnu síldina teknar gildar.
Jón Baldvin þrítekur í viðtali við
DV í gær um útkomu viðræðn-
anna hvernig á því stóð að þær
runnu út í sandinn:
„Þetta strandaði í raun á 20 þús-
und tonnum af úldinni sfld.“
Síðar: „Evrópubandalagið tók
nokkur þúsund tonn af illa verk-
aðri sfld fram yfir allar stóru hug-
sjónirnar um hinn nýja evrópska
arkitektúr."
Og í þriðja sinn: „Ef þetta sjávar-
útvegsmál hefði leyst hefðu öll hin
málin leyst. (Hér hefur einhver
barnað orðfæri Jóns Baldvins).
Þetta strandaði á 20 þúsund tonn-
um af úldinni sfld. Svo mikilfeng-
legt er hið mikla Evrópubanda-
lag.“
Allt er þetta skilmerkilegt nema
það smáatriði með hvaða hætti
úldnu sfldartonnin koma málinu
við.
Skyldu Norðmenn og íslendingar
ætla að leyfa EB-ríkjunum að
veiða 20 þúsund tonn af úldinni
sfld í efnahagslögsögum sínum.
Eða ætlar bandalagið að kaupa
tollfrjáls 20 þúsund tonn af úld-
inni sfld af EFTA- ríkjunum eða á
að skuldbinda einhvern samnings-
aðila til að éta þetta magn af
vondri sfld eða á einhver að ýlda
20 þúsund tonn af ætri sfld í ein-
hverjum óútskýranlegum til-
gangi?
Ofurmenni
Úldna sfldin er orðin enn ein
þeirra launhelga sem samning-
arnir um tollafríðindi og Evrópskt
efnahagssvæði eru. Það er alltaf
verið að segja fréttir af samning-
um og staðhæfa þetta og hitt út og
suður. Tímamörk eru sett enn og
aftur og alltaf eiga að vera síðustu
forvöð að semja um eitthvað sem
er álíka óútskýrt og úldna sfldin,
og afleiðingarnar eiga að vera
hroðalegar ef málin dragast á
langinn.
Fyrir örfáum dögum tilkynnti ut-
anríkisráðherra þjóð sinni, að ef
ekki yrði samið fyrir 1. ágúst væri
EES úr sögunni fyrir fullt og allt.
Ráðherrar og embættismenn ann-
arra viðkomandi landa minntust
hvergi á svo örlagarík tímamót.
Aftur á móti fer nú nær öll Evrópa
í sumarfrí og verður þráðurinn í
samningaviðræðunum tekinn upp
á ný í september.
Skammt er síðan utanríkisráð-
herra lýsti yfir í sjónvarpi að yrði
ekki af samningum um EES, ættu
íslendingar ekki annan leik í stöð-
unni, sem þá kæmi upp, en að
sækja um aðild að því mikilfeng-
lega Evrópubandalagi. En nú er að
skilja á þeim sama utanríkisráð-
herra, að ekki komi til neinna
mála að sækja um aðild og verði
það aldrei gert.
En það eru auðvitað lýðréttindi
að hafa leyfi til að skipta um skoð-
un, og ráðherrar njóta þeirra ekki
síður en aðrir og að vera tvísaga
og þrísaga um sömu atriðin er
skiljanlegt, þótt ekki sé það traust-
vekjandi. En launhelgar úldnu
sfldarinnar og þau örlög, sem hún
ræður, eru torskildari en jafnvel
hvað ætlar að verða úr Evrópu-
bandalaginu eða hver er framtíð-
arsýn þeirra manna sem þykjast
við hvað Evrópska efnahagssvæðið
verður, ef sættir nást um úldna
sfld.
En það, sem þvælist fyrir aukvi-
sum, svo sem ráðherrum og emb-
ættismönnum suður í álfu, stend-
ur ekki í eldklárum framkvæmda-
mönnum á íslandi hinu mikla.
„Við Davíð hefðum leyst þetta
mál á tveim mínútum," sagði Jón
Baldvin í tilvitnuðu viðtali. Verst
að slíkir hæfileikar skuli ekki nýt-
ast í hinum miklu lögsagnarum-
dæmum sem þeir eru að reyna að
semja við um úldna sfld.
Og ekki ætti þeim félögum að
verða skotaskuld úr því að leysa
deiluna um sjávarútvegsnefndina
við Þorsteinn Pálsson á svo sem
tuttugu sekúndum. Það er að
segja ef hæfileikarnir eru ekki of-
metnir.
OÓ