Tíminn - 30.10.1991, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Miðvikudagur 30. október 1991
Fjöldi fangelsisdóma fyrir umferðarlagabrot tvöfaldast á fáum árum:
Fleiri í fangelsi en nokkru
sinni fyrir kynferðisafbrot
Aldrei hafa fleiri kynferðisafbrotamenn afplánað refsidóma heldur
en á síðasta ári. AIls sátu þá 21 í fangelsi vegna slíkra brota, sem var
tvöfalt til þrefalt fleiri en (6 til 12) næstu fimm ár á undan. Þeim,
sem sátu inni fyrir umferðariagabrot (aðallega ölvunarakstur og
réttindaleysi), voru einnig tvöfalt fleiri en fyrir fímm árum. Rúm-
lega 20% fanga hafa sprautað sig með fíkniefnum.
Fangar struku tíu sinnum úr fang-
elsum í fyrra. Tæplega helmingur af-
plánunarfanga hefur setið inni áður.
Um helmingur fanga er milli tvítugs
og þrítugs og aðeins rúmlega fimmt-
ungur eldri en 35 ára. Langalgeng-
ustu dómamir eru 1-3 mánaða fang-
elsi. Konum fjölgar hægt en sígandi í
fangahópnum — úr 1% upp í 6% á ár-
unum 1985 til 1990. Um 42 milljóna
kr. sektir voru ógreiddar um áramót.
Þetta eru í stuttu máli upplýsingar
sem fram koma í ársskýrslu Fangelsis-
málastofnunar rfkisins fyrir árið 1990.
Jafnframt má sjá hvemig þessi mál
hafa þróast síðan 1985. Fangeisi
landsins rúma samtals 101 fanga og
eru oftast nær fullsetin.
Um 340 í fangelsi í
fyrra
Alls 342 manns luku afplánun dóma á
síðasta ári eða vom í afþlánun í árslok.
Um helmingur þeirra sat inni fyrir
auðgunarbrot og/eða skjalafals og hef-
ur það hlutfall fremur lítið breyst síð-
ustu árin. Aftur á móti vekur athygli
að í fyrra sátu tvöfalt fleiri í fangelsi
fyrir áfengis-/umferðarlagabrot (aðal-
lega ölvunarakstur og réttindaleysi
við akstur) og nytjatöku, heldur en
fyrir hálfum áratug (úr 52 árið 1985 í
101 manns árið 1990). Um 30% allra
fanga sátu inni fyrir slík brot í fyrra,
borið saman við 21% um miðjan síð-
asta áratug.
„Þá sker árið 1990 sig úr fyrir þá sök
að aldrei hafa fleiri kynferðisafbrota-
menn afþlánað refsidóma," segir í
skýrslunni. Alls 21 afþlánuðu dóm fyr-
ir kynferðisafbrot á s.l. ári, borið sam-
an við frá 6 til 12 á ári síðustu fimm ár
þar á undan. Sextán manns afplánuðu
dóma fyrir manndráp á síðasta ári.
Það var nokkur fjölgun, borið saman
við 11-14 næstu fimm á undan.
Óvenju fáir, eða aðeins 6 manns, af-
plánuðu hins vegar refsivist fyrir önn-
ur ofbeldisafbrot í fyrra. En á árunum
1985 til 1989 þurftu ár hvert frá 14 til
24 manns að afplána dóma vegna
slíkra brota.
Helmingurinn inni í
fyrsta sinn
Alls luku 255 fangar afplánun á síðasta
ári, þar af um 92% eftir minna en eins
árs fangelsi. Rúmlega helmingur
þeirra hafði afþlánað dóm sinn að
fullu, en tæplega helmingurinn (47%)
lauk afplánun með reynslulausn. Hef-
ur slíkt farið nokkuð vaxandi síðustu
árin. Rúmlega helmingur fanganna
var að afþlána sinn fyrsta dóm, en
tæplega helmingur þeirra hafði setið í
fangelsi áður. Þetta hlutfall hefur nær
ekkert breyst á síðustu árum.
Segja má að það séu fyrst og fremst
ungir karlmenn sem fylla íslensk
fangelsi. Um helmingur þeirra, sem
luku afþlánun í fýrra (127), voru milli
tvítugs og þrítugs og það hlutfall hef-
ur ekki breyst mikið á undanfömum
árum. Aðeins 7- 8% fanga hafa verið
undir 20 ára aldri undanfarin ár og
hefúr ekki farið fjölgandi. Fangar yfir
fertugt eru líka fremur fáir, 13% í
fyrra, en á bilinu frá 10% til 15% á ár-
unum þar næst á undan.
Konur aðeins 6%
fanga, en fjölgar
Konur voru aðeins 15 (eða tæplega
6%) af þeim 255 föngum sem Iuku af-
plánun í fyrra. Konum hefur þó held-
ur fjölgað í þessum hópi. Tvær konur
luku afplánun árið 1985, en frá 8 til 12
árin 1986-89.
Fangelsismálastofnun fékk alls 343
óskilorðsbundna dóma til fullnustu á
síðasta ári, eða heldur færri en næstu
árin á undan (348-378). Sú fækkun
kemur öll fram í dómum sem eru til
skemmri tíma en 30 daga, en þeir
voru 62 á síðasta ári. Refsitími á bilinu
1 til 3 mánuðir er langalgengastur,
40-44% allra refsidóma (142-156
manns) á undanfömum árum. Þar
sem stystu dómamir eru að stórum
hluta vegna brota á umferðarlögum,
sem einmitt hefur farið fjölgandi, er
sú ályktun dregin í skýrslunni að
dómar vegna slíkra brota hafi verið að
þyngjast. Fangelsisdómar til lengri
tíma en 6 mánaða hafa verið frá 15%
til 18% allra dóma á árunum frá 1986,
eða á bilinu 50-65 manns ár hvert. Þar
af voru 7 manns dæmdir til meira en
3ja ára fangelsisvistar á síðasta ári,
einum fleiri en árið á undan, en tvöfalt
fleiri en (2-4) á ámnum 1985-88.
Um 42ja milljóna kr.
sektir ógreiddar
Skilorðsbundnir dómar vom heldur
fleiri (um 380) en þeir óskilorðs-
bundnu. Um 30 þessara dómþola vom
samhliða dæmdir til að greiða sekt, og
þar við bættust 224 sem eingöngu var
gert að greiða sektir. Samtals fékk
Fangelsismálastofnun því 950 mál til
fullnustu á síðasta ári.
Að innheimta sektir virðist hins veg-
ar oft þrautin þyngri. Rúmlega 42
milljónir kr. vom ógreiddar um síð-
ustu áramót vegna 1.022 dóma, hvar
af rúmlega helmingurinn (560 dómar)
var frá ámnum 1988-90, en 100 dóm-
ar frá 1983 eða fyrr. Öinnheimtum
sektardómum hefur samt heldur farið
fækkandi síðustu árin. AUs 89 manns
vom látnir afþlána vararefsingar fé-
sekta í Síðumúlafangelsinu í íyrra,
samtals í 331 dag. Flestir sátu inni
skemur en viku, en lengsti afplánun-
artíminn var 34 dagar hjá einum að-
ila.
Fangelsismálastofnun samdi á síð-
asta ári við SÁÁ um þá nýbreytni að
gefa refsiföngum kost á að ljúka síð-
ustu 6 vikum afþlánunar í meðferð á
vegum SÁÁ. í fyrra vom 13 fangar
vistaðir í slíka meðferð. Einn þeirra
var þó sendur samdægurs til baka í
fangelsið og annar fékk að snúa til
baka að eigin ósk, vildi heldur ljúka af-
plánun í fangelsinu heldur en fara í
meðferð.
120 ungmenni á fresti
120 ungmenni á aldrinum 15-21
fengu skilorðsbundna frestun ákæm á
síðasta ári, sem er svipað og árið áður.
Langflestir voru 16 og 17 ára. Stúlkur
vom aðeins 14% þessa hóps, en hefur
þó heldur farið fjölgandi síðustu árin.
Flestar stúlkumar vom sekar um
skjalafals, en flestir strákamir um
innbrot og þjófnaði. Helmingur þess-
ara ungmenna á heima í Reykjavík, en
hinn helmingurinn í nágrannabyggð-
um borgarinnar. Um 42% hópsins er í
skóla, 48% í vinnu, en 10% atvinnu-
laus eða veik. - HEI
Ibúar Heiðarvallasvæðis í Kópavogi mótmæla áformum um
kirkjubyggingu á grænu svæði:
Freklegur ágangur
kirkjunnar manna?
„Getur verið að á 20. öld þurfí
íbúar heils hverfís að leita til
dómstóla til að verja rétt sinn fyr-
ir ágangi kirkjunnar manna?“
segir í orðsendingu íbúasamtaka
Heiðarvallasvæðis í Kópavogi,
sem send hefurverið Kirkjuþingi.
í orðsendingunni er lýst vanþóknun
á því, sem sagt er vera ágengni og
ásókn fáliðaðs hóps manna sem lengi
hefur haft meirihluta í sóknamefnd
Digranessóknar, í lóð undir kirkju og
safnaðarheimili á grænu svæði við
Víghól sem skipulagt var í sem varan-
legt útvistarsvæði þegar á árunum
milli 1957-1962.
Þessi ágengni bar, að því er segir í
orðsendingunni, loks árangur nú sl.
sumar, er samþykkt var skipulags-
breyting fyrir svæðið með naumum
meirihluta. íbúasamtökin segja málið
þess eðlis að þjóðkirkjan geti ekki vik-
ist undan því að fjalla um það, enda
veki það upp fjölmargar siðferðilegar
spumingar, m.a. þá hvort það sam-
ræmist kristinni siðfræði að á sama
tíma og biskup íslands telur sig ekki
geta þegið heimboð páfa af spamaðar-
ástæðum, ætli kirkjunnar menn í
Kópavogi að reisa samtímis tvær
kirkjur í Austurbæ með aðeins nokkur
hundruð metra millibili upp á u.þ.b
120 milljónir stykkið — á tímum
efnahagssamdráttar á íslandi."
—sá
Harmleikurinn í Hornafjarðarósi:
Saga blindra
á íslandi
Eins manns enn saknao
Eins manns er enn saknað úr hinu
hörmulega slysi, þegar skólabátnum
Mími RE-3 hvolfdi fyrirvaralaust á
„Vestast á Seltjaraamesi er eitt
mikilvægasta útivistarsvæðið á
vestanverðu höfuðborgarsvæðinu.
Þar er náttúrufegurð mikil, fallegar
fíörur, tjamir og fjölbreytt fuglalíf.
Þetta svæði, sem fjölmargir ein-
staklingar og fjölskyldur nota til
útivistar, á nú að endurskipuleggja.
Aðalfundur Framsóknarfélags Sel-
tjamamess hafnar með öllu að úti-
mánudag með sjö mönnum innan-
borðs, með þeim afleiðingum að einn
maður lést og annars er saknað. Fimm
vistarsvæðið verði látið víkja fyrir
mannvirkjum, og skorar á Seltirn-
inga og félagasamtök, sem unna
náttúmvernd og útivist, að slá
skjaldborg um svæðið. íbúar Sel-
tjarnamess og höfuðborgarsvæðis-
ins munu meta það mikils ef sam-
staða næst um vemdun þessarar
náttúmperlu.“
-aá.
15 ára ungmenni björguðust á sundi
og verður björgun þeirra að teljast
kraftaverk.
Að sögn Cuðbrands Jóhannssonar,
umdæmisstjóra Slysavarnafélags ís-
lands í Austur-Skaftafellssýslu, vom
tugir manna við Ieit í gær ásamt bát-
um og flugvél. Leit var haldið áfram
fram í myrkur í gær, en án árangurs.
Leitarmenn fundu þó í fjörum brak og
ýmsa hluti úr bátnum. Báturinn, sem
er ónýtur, stendur nú á þurm. Björg-
unarsveitarmenn fóm í gær og tóku þá
hluti sem nýtanlegir vom.
Leit að manninum, sem saknað er,
verður haldið eitthvað áfram fram eftir
viku, en þó ekki með eins miklum
krafti og undanfama tvo daga. Maður-
inn, sem lést á mánudag, hét Bjami
Jóhannsson, fæddur 1962. Hann bjó í
Garði og lætur eftir sig eiginkonu og
ungt bam. Maðurinn, sem enn er leit-
að, heitir Þórður Örn Karlsson, fædd-
ur 1959 og býr í Keflavík.
Aðalfundur Framsóknarfélags Seltjarnarness:
VERNDUM ÚTI-
VISTARSVÆÐIÐ
Nýlega kom út á svartletri og
hljóðsnældum bókin Saga
blindra á íslandi, eftir Þóriudi
Guttormsson sagnfræðing. í
bókinni er rakin saga Blindrafé-
lagsins frá stofnun þess 1939 til
árslns 1990. Auk þess er gerð
grein fyrir starfí Blindravinafé-
iagsins, BHndraskólans,
Blindrabókasafns íslands og
Sjónstöðvar íslands.
Á síðum bókarinnar kemur
fram hveraig breyttlr búskapar-
hættir og bættur efnahagur skila
hagsbótum þeim, sem áður voru
kölhið olnbogabðra þjóðfélags-
ins. í bókinni er rakin saga dug-
mildls hóps íslendinga, sem
leggur allt í söluraar til þess að
komast sem næst jafnrétti í
þjóðfélaginu.
Saga blindra vekur athygli á
ýmsum staðreyndum sem koma
mönnum á óvart Þannig kemur
fram að mUdll hlutf franska
hersins, sem Napóleon héit með
tfl Egyptalands í lok 18. aidar,
varð bHndur á meðan herinn
aórhailur óuttormsson, höf-
undur bókarinnar Saga
blindra á Islandi.
Tfmamynd: Aml BJ*ms
dvaldist þar í landi. Á nokkrum
öriagastundum íslendinga voru
sumir forystumenn þjóðarinnar
blindir. Höfundur bókarinnar,
Þórhaliur Guttormsson, er sagn-
fræðingur og cand. mag. í ís-
lenskum fræöum. -is
—PS