Tíminn - 30.11.1991, Blaðsíða 8

8 Tíminn Laugardagur 30. nóvember 1991
Magnús Gunnarsson gagnrýnir utanríkisráðherra fyrir að veita vís-
vitandi villandi upplýsingar um EES samninginn:
íð um EES sem
er að uppræta
Efasá
erfitt
Stjóm Samstarfsnefndar atvinnuvega í sjávarútvegi sendi frá sér yfir-
lýsingu á miðvikudag þar sem samstarfsnefndin lýsir því yfir að hún
styðji ekki lengur það samkomulag um evrópskt efnahagssvæði, á
þeim gmndvelli sem kynnt var við lok samningsgerðar í Luxemburg.
hetta hefur vakið hörð viðbrögð stjómvalda og af því tilefni ræddi
Tíminn við Magnús Gunnarsson formann SAS, en hann hefur í frétt-
um vikunnar, gagnrýnt stjóravöld harðlega fyrir þeirra framgang í
málinu.
Nú segir í yfirlýsingu stjórnar SAS að
þið getið ekki samþykkt óútfyllta yfirlýs-
ingu um að þið styðjið EES samkomu-
lagið. Af hverju núna? Var ekki búið að
tilkynna ykkur að EB hefði óskað eftir
því að veiða kvótann allan í karfa?
„Það er rétt að fara yfir málið eins og
það er. Þegar að Jón Baldvin kom heim
frá Luxemburg, var okkur sagt og gefið í
skyn, eins og fram hefur komið í öllum
málflutningi Jóns Baldvins frá þeim
tíma, að í samningsdrögunum sé talað
um, að 3000 tonnum af karfaígildum sé
skipti á milli langhala og karfa. Okkur
var sagt og það kemur reyndar fram í
minnispunktum frá sjávarútvegsráð-
herra, að af hálfu íslands hafi verið lagt
til, að 70% af veiðum Efnahagsbanda-
lagsríkjanna verði Langhali og 30%
karfi. Eftir sé að ganga endanlega frá
samningum af þessu leyti, en bandalagið
hefur látið í ljós ósk um að veiða einung-
is karfa. Þetta eru engar fréttir fyrir okk-
ur og er nákvæmlega eins og það hefur
verið alveg frá því viðræðurnar hófust og
jafnvel fyrir EB-EFTA viðræðurnar.
Þannig að setningin í minnispunktum
sjávarútvegsráðherra, segir okkur ekkert
um, að það sé ófrávíkjanleg krafa frá EB,
að til þess að aðrir hlutir nái fram, þá
verðum við að samþykkja að veidd séu
þrjú þúsund tonn af karfa. Enda hljóta
menn sem líta á málið af fullri sanngirni,
að sjá það, að ef við hefðum tekið þetta
svona, þá hefðum ég, Kristján Ragnars-
son og aðrir forystumenn sjávarútvegs-
ins hér á landi, ekki gengið fram fyrir
skjöldu og kynnt málið fyrir aðilum í
sjávarútvegi á þann hátt sem við gerð-
um, bæði á fundum og í fjölmiðlum, þar
sem ein meginröksemd fýrir okkar und-
irtektum við samningnum var einmitt
sú að EB kvótanum yrði skipt á milli
langhala og karfa og við lögðum einmitt
áherslu á þetta atriði. Halda menn að við
hefðum gert þetta ef okkur hefði verið
sagt í upphafi samninganna, að það
kæmi aldrei neitt annað til greina, en
veiðar á karfa? Kjarni málsins er náttúr-
lega sá, að það virðist hafa verið okkar
mistök að trúa því, að samsetningin á
veiðunum yrði svona. Enda má rifja það
upp, að fyrsta málið sem kom upp í
tengslum við EB umræðuna var spurn-
ingin um, hvort það ætti almennt að fara
út í að skipta á veiðiheimildum og hleypa
þar með útlendingum inn í landhelgina.
Það voru ekki allir þessu samþykkir og
harðar deilur áttu sér stað um hvort það
ætti yfirleitt að taka það í mál. Við sáum
það hins vegar fyrir að við myndum
aldrei geta náð samningi við EB, hvort
sem það væri í gegnum EFTA eða tví-
hliða, nema við samþykktum einhver
skipti á veiðiheimildum. En það var allt-
af orðað þannig að skiptin myndu byggj-
ast fyrst og fremst á vannýttum fiskstofn-
um. Það er röksemdin fyrir því að fallist
var á að falla frá því meginatriði að
hleypa ekki útlendingum inn í landhelg-
ina. En hugmyndafræðin sem liggur að
baki því að fallast á 900 tonn af karfa inn
í 3000 tonna veiðiheimild í karfaígildum,
er sú að karfinn yrði hliðarafli í langhala-
veiðunum.“
Er ekki eðlilegt að EB vilji breyta úr
langhala í karfa, þar sem lítið er vitað
um hvort hann er veiðanlegur. Máttu
menn ekki eiga von á því að á þetta
reyndi?
.Auðvitað er það eðlilegt. EB myndi
miklu frekar vilja fá þorsk en karfa og
það er eðlilegt að þeir setji fram slíkar
óskir. Spurningin hlýtur þá alltaf að vera
sú, hvað þeir geta fengið. Það er ekki
rétt, að þeir vilji ekki langhalann. Jón
Baldvin Hannibalsson hefur sagt, að
meðal annara hafi franski sjávarútvegs-
ráðherrann gert það að tillögu sinni að
þeir fengju heimild til að veiða langhala
við íslandsstrendur. Ég hef grun um að
við séum að einhverju leyti komnir inn í
innbyrðisátök í EB, því að ef að samning-
urinn fæli það í sér aö um langhalaveið-
ar væri að ræða, þá myndu þær veiðar
henta miklu betur fyrir franska flotann
heldur en þann þýska og því séu átök
milli þeirra um hvernig samsetningin á
veiðiheimildunum sé.“
En, hvað er að því að leyfa EB-flotan-
um, að veiða 3000 tonn af karfa. Skipt-
ir það einhverju máli hvort þeir veiða
karfa eða langhala, þegar um svo lítið
magn er að ræða?
„Það sem málið snýst fyrst og fremst
um, er spurningin um gagnkvæmt
traust milli manna, um réttar upplýsing-
ar og að menn geti treyst því að heiðar-
lega sé staðið að því sem verið er að gera.
Við erum búnir að fylgjast með gangi
þessara mála alla tíð og ég hef reyndar
verið á kafi í málinu frá 1986, þegar tolla-
vandamál vegna saltfisksútflutnings
komu upp við inngöngu Spánar og
Portúgal í EB. Ég hef haft ágætis sam-
vinnu við Jón Baldvin síðan hann varð
utanríkisráðherra og veit ekki betur, en
að hann hafi getað treyst mér og að ég
hafi farið vel með það sem hann bað mig
fyrir. Ég skil þess vegna ekki, núna þegar
á örlagastundu er komið, af hverju hann
talar ekki hreint út við mig um hlutina.
Ég hef tilhneigingu til að ætla að það hafi
verið viljandi gert til að hægt væri að
kynna fyrir þjóðinni, einhverja þá mynd
sem að menn vissu að myndi falla mjög
vel í kramið, miðað við þær aðstæður
sem upp voru komnar. Það er alveg Ijóst,
að í allri kynningu samningsins, þá er
það eitt af meginundirstöðuatriðunum,
að við erum að skipta á vannýttum fiski-
stofni og loðnu. Jón Baldvin hefur oft
sagt að hann teldi það eitt af þeim afrek-
um, sem unnin hafi verið í gerð samn-
ingsins, að tekist hafi að fá 30.000 tonn af
loðnu, með þetta lítilli greiðslu. Málið
snýst því ekki um karfatonnin til að byrja
með, heldur hitt, að ef þetta einstaka mál
er í slíkum farvegi, hvað þá um allt hitt
sem talað er um. Á fundinum sem við
vorum boðaðir á, á þriðjudag, þar sem
átti að tilkynna okkur, að menn væru
komnir á enda samningsgerðarinnar,
kom í ljós að menn hafa verið í bullandi
samningum alveg frá Luxemborgar
fundinum. Það kom einnig fram hjá að-
alsamningamanni íslands, að til þess að
tryggja að við fengjum það sem búið var
að segja við okkur að væri tryggt, þá
þyrftum við að gefa eftir þessi þrjú þús-
und karfatonn. Þetta er ekki í neinu sam-
ræmi við kynninguna á málinu og ég
þarf ekki að útskýra það fyrir alþjóð. Jón
Baldvin segir núna: „Við sögðum bara
hálfan sannleikann vegna þess að við
vorum enn að koma málinu í höfn. Ég
hef það hinsvegar eftir öruggum heim-
ildum í Brussel að svo hafi ekki verið,
vegna þess að það hafi legið klárlega fyr-
ir þegar menn komu frá Luxemburg, að
það yrði ekki undan því vikist að EB fengi
að veiða kvótan allan í karfa. Þá spyr ég
aftur. Af hverju koma menn þá ekki
hreint fram og kynna málið eins og það
er, jafnvel þó það hefði kostað einhver
átök og allur dýrðarljóminn hefði orðið
örlítið minni. Ég er alveg klár á því að
aðilar í sjávarútveginum hefðu verið full-
komlega færir um að leggja mat á það
hvort samningurinn væri þess virði, að
rétt væri að gefa karfann eftir. En vinnu-
brögðin eins og þau koma okkur fyrir
sjónir, eru orsökin fyrir því að menn eru
bæði sárir og reiðir."
Jón Baldvin Hannibalsson ræddi um
það við heimkomuna að samningur um
tollfrjálsan aðgang fyrir sfidarflök,
hefðu verið einn af stóru sigrunum í
Iokaáfanga samninganna. Nú fullyrða
menn að skilyrði fyrir því sé að EB fái
3000 tonn af karfa. Hveraig líst þér á
þetta?
„Þetta er ein af ástæðum þess að við
hrökkvum í kút, þegar við förum að ræða
þessi mál við stjórnvöld, því það var sagt
mjög skýrt á fundinum á þriðjudaginn,
að forsenda fyrir tollfrjálsum útflutningi
á síldarflökum og ýmsir aðrir hlutir, s.s.
aflamiðlun og fleira, jafnvel hlutir
ótengdir sjávarútvegi, væri sú að það
fengjust 3000 tonn af karfa. Meira að
segja var þar sagt, að það yrði ekki geng-
ið frá sumum þeirra atriða, fyrr en samn-
ingurinn yrði undirskrifaður. Þá fyrst
yrði gengið frá þeim. Ég get ekki gert að
því, þó það slái mann óhug, þegar menn
standa frammi fyrir þessum risa og verða
varir við að vinnubrögðin eru á þennan
hátt. Þá spyr maður sig að því, þegar
hlutirnir ganga svona í trúlofuninni,
hvernig verður giftingin?"
Þú hefur sagt að menn séu komnir á
undanhald og að ákveðnir menn væru
að bjarga sínu pólítíska skinni. Er Jón
Baldvin að bjarga sínu pólítíska skinni?
„Ég vil segja það, þó ég sé óskaplega
reiður út í Jón Baldvin eins og stendur,
að ég ætla honum ekki að vera að vinna
gegn hagsmunum íslendinga. Hins veg-
ar verð ég að segja eins og er, að honum
er mikið í mun að koma EES samning-
unum í gegn og ég hef það á tilfinning-
unni að það sé komin samningsþreyta,
bæði í Jón Baldvin og aðalsamninga-
mann íslands, þar sem það er farið að
skipta miklu máli, að koma samningun-
um frá, jafnvel þó það kosti einhverjar
fórnir.
Það hefur verið gefið út að um sé að
ræða skiptingu á veiðiheimildum fyrir
veiðiheimildir. Er það ekki túlkun EB að
í raun sé um skiptingu á veiðiheimild-
um fyrir markaðsaðgang?
„Það vil ég ekki meina. Við höfum túlk-
að þetta klárlega sem skipti á veiðiheim-
ildum og það er reyndar eitt af þeim at-
riðum sem ekki er nákvæmlega eins og
um var talað. I umræðunni í sumar var í
það minnsta talað um skipti á loðnu og ef
hún væri ekki til staðar þá myndi EB
leggja til rækju. Nú hefur komið í Ijós að
þeir telja sig ekki vera aflögufæra með
rækju og ef þeir verða ekki aflögufærir
með loðnu þá munum við ekki úthluta
þeim neinum karfakvóta.“
Nú hefur komið fram sú kenning hjá
ákveðnum mönnum í sjávarútvegsgeir-
anum að afnám tolla á fiskafurðir
myndu engu breyta fyrir okkur. Það
sama væri gert hjá fleiri þjóðum og því