Tíminn - 01.02.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 15. janúar 1992
Tíminn
MALSVARI FRJALSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gfslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Síml: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsfmar: Askríft og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð f lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Lamandi hönd
óvissu og kvíða
Undanfarin ár hefur atvinnuleysi á íslandi
verið óverulegt miðað við nágrannalöndin.
Pess sjást merki nú að þar sé að verða breyt-
ing á. Merki sjást nú um það að hætta sé á
meira atvinnuleysi á næstunni en um langt
skeið. Þjóðhagsstofnun spáir 26% atvinnu-
leysi á þessu ári.
Ríkisstjórnin hefur sett sér að skera niður
launakostnað um 6,7% og það markmið var
samþykkt af meirihluta Alþingis við gerð
fjárlaga. Ef þetta gengur eftir, leiðir það af
sér fækkun starfa hjá ríkinu. Mikill áróður er
rekinn fyrir því að bregðast við vanda at-
vinnuveganna með sameiningu og samruna
fyrirtækja. Þetta leiðir óhjákvæmilega til
fækkunar starfa.
Allt þetta veldur óvissu og öryggisleysi,
ekki síst vegna þess að ekki verður séð að
stjórnvöld geri neinar ráðstafanir til þess að
hamla gegn atvinnuleysinu.
Umræður stjórnvalda snúast eingöngu
um fortíðarvanda, niðurskurð og skuldaklafa
sem velt er yfir á framtíðina. Aldrei er vikið
nokkru sinni í opinberri umræðu að þeim
tækifærum sem þjóðin hefur og því sem
byggt hefur verið upp. Þessi forusta verkar
sem lamandi hönd á uppbyggingu fyrirtækja
og einnig sem lamandi hönd á að þau færi út
kvíarnar, þó að það væri mögulegt, og fjölgi
fólki.
Nýlega var þáttur í ríkissjónvarpinu um
byggðina við Öxarfjörð. Þessi þáttur vakti
mikla athygli. Þar var rætt við fólk sem ekki
gafst þó á bjátaði, byggði upp og treysti at-
vinnulífið þrátt fyrir bannfæringarsöng al-
menningsálitsins og stjórnvalda m.a. á fisk-
eldi og landbúnaði. Það er með hugarfari
þessa fólks sem þjóðin á nú að takast á við
vandann.
Ráðherrar ríkisstjórnarinnar verða að
spyrja sig samviskuspurningar. Hvetur for-
usta okkar til framfara og uppbyggingar í
landinu? Með hverjum hætti getum við lagt
hönd á plóginn til þess að hver hönd hafi
verk að vinna? Að dómi leiðarahöfundar er
íyrsta skrefið að ganga nú fram á jákvæðari
hátt, hætta að draga kjark úr fólkinu. Við
höfum fyrr tekist á við erfiðleika og sam-
drátt, en baráttan verður að vera undir já-
kvæðum formerkjum.
Atli Magnússon:
Að skilja sauðina
frá höfrunum
„Og hann mun skilja þá hverja frá
öðrum, eins og hirðirinn skilur
sauðina frá höfrunum," sagði
iausnarinn á Olíufjallinu forðum
daga. í sögu kristninnar hefur þetta
fyrirheit orkað margvíslega á
menn, fyllt þá réttlátum friði og
vissu um eilíft líf að jarðlífsmæð-
unni lokinni, en verið vöndur og
ótti þeirra sem gengið hafa götur
heimsins með rangindum og óguð-
legu líferni. Nýlega hefur aftur ver-
ið minnt á að þessum tveimur
klaufdýrategundum séu ekki neinar
frambúðarsamvistir ætlaðar, en þó í
jarðbundnari skilningi en í ritning-
unni. Hjá mörgum stofnunum og
stærri sem smærri fyrirtækjum er í
vændum að ærtalið verði tekið til
gagngerrar endurskoðunar í því
augnamiði að skoða hvaða hafrar
kunni að leynast í hjörðinni, eða
öllu heldur hvaða sauðir skuli telj-
ast hafrar. Að vísu má ráða af ritn-
ingunni að sauðirnir séu betur
þokkaðir hjá almættinu en hafram-
ir. En í hinni nýju útvalningu verð-
ur glögglega betra að vera hafur en
sauður, því þar mun það launað að
verðleikum hafi menn kunnað fót-
um sínum forráð í klungrum og
náð að príla upp á rétt þrep í trölla-
stiga atvinnulífsins. Sauðurinn
verður látinn nasla gaddinn á jafn-
sléttu. Sums staðar, eins og á spítöl-
unum, skipta þeir hundruðum sem
hreppa munu hið verra hlutskipti
sauðarins. Það eru kvíðvænlegar
horfur og fólk bíður með öndina í
hálsinum eftir dóminum. Eins og á
himnum mun það verða einhver
ókunn vera sem tekur að sér hlut-
verk hirðisins og enginn veit hvort
hann verður settur til hægri eða
vinstri handar. Aðeins er vitað að
einhver alvís fingur mun fikra sig
upp og niður blaðsíðurnar og ekki
gera langan stans við margan.
Ný búhyggindi
Af ofansögðu leiðir að senn kann
að verða mikið af húsbóndalausum
sauðum á ferli, sem enginn vill taka
á gjöf, og verða kannski að lifa á
þeim fymingum sem ríkið stráir á
klakann af mannúðarástæðum og
ótrúlegt er að nokkur fitni af. En
þannig er oss sagt að það verði að
vera. Þetta eru hagfræði og bú-
hyggindi nýrra tíma.
Atvinnuleysi er fyrirbæri sem
menn hafa lítt haft af að segja á ís-
landi seinni áratugi. Allir hafa að
vísu margoft heyrt aldurhnigið fólk
tala um kreppuna og nenna varla að
leggja eyru við slíkri fymsku lengur.
Menn vita að þetta vom erfið ár, það
var atvinnubótavinna og bolsévismi
og stundum slegist, soðning í alla
mata og allt saumað upp úr gömlu á
bömin. En svo kom Bretavinna og
stríðsgróði og mannlífið breyttist -
vöxtur og velsæld upp frá því. Hér
um bil svona kunnum við þessa
sögu. Punktur og basta.
Það er skrýtin tilhugun að at-
vinnuleysið, þetta fyrirbæri sem
menn héldu að væri búið og
gleymt, snúi aftur og gerist nútími.
Sumir hugsa með sér að hér sé ekki
um að ræða nema óhjákvæmilegan
fylgifisk hins erfiða árferðis og að
brátt glaðni til á ný. En það er erfitt
að verjast þeirri tilfinningu að þetta
ástand sé „komið til að vera“, eins
og nú tíðkast að taka til orða. Að
minnsta kosti heyrist að sums stað-
ar sé fólk tekið að gæta þess vel að
teygja ekki um of úr kaffitímunum
og láta sem fæsta hnökra á verklagi
sínu sjást, ef fingurinn alvísi fyndi
því grið fyrir vikið. Þessa gættu
menn sín líka vel á fyrir komu
Breta.
Að meta áhaldsgagn
En hversu sem fólk er samvisku-
samt og stundvíst, þótt það reyki
hvorki né drekki, sé við góða heilsu
og takmörkuð hætta á að það gerist
ólétt og skaði vinnuveitanda sinn
með veikindadögum og bamsburð-
arleyfum, er ekki öruggt að það
hrökkvi til. Meðan beðið er eftir
hugsanlegu uppsagnarbréfi fara
menn að meta sjálfa sig og hverjar
líkur séu á að þeir teljist hafrar
fremur en sauðir. Fólk verður að
reyna að horfa á sig úr vissri fjar-
lægð eins og hvert annað áhalds-
gagn og þar kemur margt til álita.
Til dæmis em þeir venjulega betur
settir sem em á ungum aldri en
hinir sem teknir em að reskjast og
stirðna. Svo verður að líta á hvað
menn hafa lært um dagana og hve
langt megi vænta að lærdómur
þeirra dragi þá — þetta er svona
samlagning og frádráttur. Sé lær-
dómurinn í rýrara lagi er búið við
að maður teljist sauður, sem von er,
og verði látinn sigla sinn sjó.
„Praktíkin“ og
fagurfræðin
En einnig langskólamönnunum
getur orðið hætt. Þrátt fyrir óviss-
una um úrskurðinn á dómsdegin-
um má samt geta sér þess til að þeir
muni standa skár sem aflað hafa sér
sem „praktískastrar“ menntunar.
Það kemur sennilega niður á þeim
sem ekki hafa fundið sér störf er
hæfa lærdómi þeirra, en hafa fengið
eitthvað að bauka út á prófgráðum-
ar samt. Til þessa hefur þótt betra
að stöðumælavörður sé guðfræð-
ingur en „ekki neitt". En senn líðst
leikhúsfræðingnum varla lengur að
hjálpa langlegusjúklingi á bekken
né félagsfræðingnum að skúra
bamaskóla. Þar er búið við að
sjúkraliðinn og ræstitæknirinn
gangi fyrir. Já, hér skiiur í milli
sauða og hafra. Aðrir létu skynsem-
ina ráða er þeir völdu sér starfs-
menntun, en hinir hjartað. Flokk
sauðanna munu t.d. margir fylla er
lært hafa ýmis fagurfræði, sem rík-
ið segist að vísu elska ofurheitt á
tyllidögum, en vill svo ekki eyða
peningum í nema stundum, þ.e.
þegar það er góðæri og milljón til
eða frá skiptir svo sem engu máli.
Líka á þetta við um þá er lært hafa
hvers kyns félagsvísindi, ráðgjöf og
allra handa sáluhjálp, því slíkt er
helst af öllu látið reka á reiðanum í
hallærum, þótt öll rök hnígi að því
að þá sé þörfin mest.
En svona er lífið. Á hallæristímum
blómstrar darwinisminn og lög-
málið um þá „hæfustu“, hvort sem
mönnum líkar það betur eða verr
og það er ekki hagstætt þeim sem
helst vilja lesa blóm og spá í sjöst-
irnið. Þar gildir fegurðarmat hag-
ræðingar og framleiðni sem vita-
skuld er fríðleik eðlanna á Galapa-
goseyjum mjög í vil.