Tíminn - 01.02.1992, Blaðsíða 10

lOTÍminn
Laugardagur 31. janúar 1992
Forræðisdeila
ríkisbóndans
og mormóna-
trúboðans
Hver kannast ekki við hinn hjarta-
hreina bónda, trúboða og ferðalang
Eirík Ólafsson frá Brúnum, sem
ekki síst er kunnur af einstökum
rítsmíðum súium og mynd þeirri, er
Laxness dró upp af honum í Parad-
ísarheimt. Úr Paradísarheimt muna
menn trúlega vel viðskipti Steinars
bónda undir Steinahlíðum, eins og
Eiríkur heitir í sögunni, við stór-
bóndann er gerði dóttur hans bam.
Kannske vita færri að hann hefur
sjálfur rítað um þessi atvik með
nokkuð eftirminnilegum hætti og
þó helst það er bóndinn — en hann
var stórbokkinn Þorvaldur Bjöms-
son á Eyri — reyndi að koma í veg
fyrir að Eiríkur og dóttir hans
fengju flutt bamið, son Þorvaldar,
með sér til Ameríku árið 1879. Hér
á eftir fylgir nú þessi umrædda frá-
sögn og er ekki að efa að margur
mun hafa ánægju af lestrinum.
„Þegar ég var búinn að vera á Brún-
um í 23 ár, fór ég árið 1879 að Ártúni
í Mosfellssveit og komu þá margir
fjallamenn til mín, kunningjar mín-
ir. Meðal hverra var einn, Þorvaldur
bóndi, og gisti hann hjá mér nokkrar
nætur um lestatímann. Hann var
allkátur og gamansamur við Ing-
veldi dóttur mína og hafði komið
henni til að spila tveggja manna al-
kort við sig. Hann hafði vinninginn,
því að seint veturinn eftir átti hún
dreng, er hún kenndi Þorvaldi og lát-
inn var heita Þorbjöm; hálft nafn
hans og hálft föður hans. Séra Jó-
Eiríkur Ólafsson
frá Brúnum lenti í
haröri rimmu við
stórbokkann
Þorvald Björnsson
á Eyri, er sá
síöarnefndi vildi
hindra aö Eiríkur
færi meö son hans
úr landi
hann á Mosfelli skírði drenginn og
skrifaði Þorvaldi, hvort hann vildi
gangast við baminu.
Gerði hvorki að játa
né neita
Þorvaldur skrifaði presti aftur og
gerði hvorki að játa eða neita, en
sagði, að það væri fleiri til en hann
sem gætu átt barnið, og var með
fleiri vífilengjur. Séra Jóhann skrif-
aði séra Kjartani í Skógum og bað
hann yfirheyra Þorvald, hvort hann
væri sannur faðir drengsins. Prestur
yfirheyrði hann og fór á sömu leið.
Þorvaldur meðgekk ekki drenginn
og neitaði heldur ekki. Nú leið og
beið, þar til drengurinn var um það
ársgamall, þá kom maður austan af
Eyrarbakka til dóttur minnar, er átti
að sækja bamið hennar; fullmaktað-
ur og í fullu umboði frá Þorvaldi
bónda. Hún sagði Þorvald ekkert
eiga með bamið, því hann hefði ekki
meðgengið það enn, og fær maður-
inn það ekki, en fór svo búinn til
baka. Sama vorið ætlaði ég og dóttir
mín til Ameríku með bamið og hafði
Þorvaldur frétt það og hvaða mánað-
ardag við ætluðum. Þorvaldur
bregður sér þá suður og kemur ofan
í Reykjavík daginn áður en við ætl-
uðum um borð í Kamúens. Daginn
áður fómm við niður að Helgastöð-
um við Reykjavík, því bóndinn þar,
Guðmundur Egilsson, sigldi til Am-
eríku með okkur árið 1881.
Dálítið sögulega
fáheyrt
Nú kemur fyrst dálítið sögulega fá-
heyrt. Þegar við vomm nýkomin
niður að Helgastöðum, þá kemur
þar Þorvaldur bóndi með tvo menn
með sér. Ég er úti staddur. Þorvaldur
yrðir á mig og spyr, hvort dóttir mín
sé hér. Ég segi: ,Jú.“ Þorvaldur:
„Hvar er hún?“ Ég segi:
„Hún er inni í baðstofu." Þorvaldur:
„Má ég tala við hana?“ Ég:
Já.“ „Þá bið ég ykkur, piltar, að
ganga inn með mér,“ segir Þorvald-
ur. Þá gell ég við og segi:
„Ég fyrirbýð þér, Þorvaldur, að tala
við dóttur mína með vottum, ellegar
Reisur víða um fjöllin fríð ...
Hefjum þennan þátt á hestavísu eft-
ir Pétur Jónsson frá Syðri- Brekk-
um:
Leikur í taumi tölti d,
töfrarstraum í æðum.
Hægt er naumast finna og fá
fák sem Draum að gæðum.
Þessa vísu kunna margir hér um
slóðir. Hún er nokkuð gömul og
gaman væri að frétta hver höfundur
er og tildrög:
Hingað kom í hrossaleit
hrokafullur glanni.
Höskuldur úr Hálsasveit
heilsar engum manni.
Sigurður Vigfússon bóndi á Brún-
um orti við Seljalandsfoss:
Að kom égþar elfan hörð
á var ferðum skjótum.
Undir vatni en ofan á jörð
arka ég þurrum fótum.
Sigurður var eitt sinn á uppboði
með nágranna sínum er kvartaði
um hungur. Þá kvað Sigurður:
orti svo meðan stóð á Flóabardaga
hinum síðari:
tíush er eins og hani á haug
og hrópar: Nú er friður.
Það er vont að vekja upp draug
og verða að kveða hann niður.
Þegar Reiðhöllin í Reykjavík var
vígð, hugðu hestamenn gott til
glóðarinnar og voru nokkrar stökur
32. þáttur
gerðar af því tilefni. Jóhann Guð-
mundsson, mörgum kunnur sem
Jói í Stapa, kvað þá svo:
Reisur víða um fjöllin fríð
fjörga Igða sinni.
En geri hríð og garratíð,
gott er að ríða inni.
Hann kvað svo nýlega er hann var
í Dölum:
Sauðárkróki þarf ekki skýringar við:
Lífs ígjólu og hörkuhríð
Hjálmars kólu beinin.
Nú á Bólu í Blönduhlíð
blikar sól á steininn.
Þegar Jens Sæmundsson frá Þránd-
arkoti í Laxárdal var fluttur til
Reykjavíkur, kom hann eitt sumar
vestur í Dali og dvaidi hjá vinum og
frændum. Guðjóni Ásgeirssyni
bónda á Kýrunnarstöðum líkaði
þetta háttalag ekki og lét ýmis orð
falla um það. Þegar ummæli Guð-
jóns bárust Jens, kvað hann:
Guðjón kgr ergæðargr,
grefur dgran heiður.
Eitri spgr og brettir brgr,
búi stgrir gleiður.
Guðjóni barst fljótlega vísan til
eyma og líkaði stórilla, enda sóma-
kær heiðursmaður. Næst þegar hann
fann Jens, spurði hann Jens að því
hvort það væri satt að hann hefði ort
um sig níðvísu. Jens kvað því fara
víðs fjarri, en sagðist hafa kveðið um
hann vísu og hún væri þannig:
Það er sárt að sitja í þröng,
svanna fjarri og bömum,
og verða að hlgða á sultarsöng
í sínum eigin gömum.
íhug er alin óskin hlg,
gkkur skal það sanna.
Blómgist valin braglist í
bgggðum Dalamanna.
Guðjón skír ei gæfan flgr,
græðir dgran heiður.
Orðstír bgr sér baugatgr,
búi stgrir greiður.
Rúnar Kristjánsson á Skagaströnd Vísa Guðvarðar Steinssonar frá
Kristmundur Jóhannsson
Þorvaldur Björnsson á Eyri. Þessi mikilúðlegi ríkismaður sat yfir
eignum þeim og konum í „goðorði" sínu, er hann ásældist um sína
daga. Þó gekk auðurinn honum úr höndum á gamalsaldri er hann
gerðist útgerðarmaöur, en hann var aðaleigandi fyrsta íslenska
togarans, „Coot", sem kom til landsins 1905. Varð hann fyrstur en
ekki síöastur ísiendinga til að fara flatt á slíku fyrirtæki.
SJO
HAGA
LAGÐAR
/ Smiðjuhálsflekkinn mér borið
var bréf,
bjartur þráður í forlagavef
— stóri stgrkurinn fenginn —
Sjáðu faðir, jeg sigli í haust,
sest í Háskólann vandræðalaust.
Hugur á Hafnarslóð genginn,
hregfum fagnaðarstrenginn.
Ég er á fómm móðir mín,
mér af löngun hlgnar.
Gulli betri er gæslan þín,
gefðu mér bænirþínar.
Þetta var árið 1929.
Stóri styrkurinn var veittur til
fjögurra ára fjórum mönnum á ári,
þremur sunnanmönnum og einum
að norðan, allt háskólamönnum.
Þetta voru 1200 krónur á ári og
dugöu t.d. í Kaupmannahöfn fýrir
litlu herbergi og fátæklegu fæði, eða
svo reyndist mér. Við vorum sjö
stúdentar nyrðra sem útskrifuð-
umst 1929; það var annar árgangur
sem nyrðra fékk stúdentspróf með
sérstakri undanþágu, en full stúd-
entsréttindi fékk Akureyrarskóli
1930 (án undanþágu) og hefur Ak-
ureyrarstúdentum farið sífjölgandi
síðan.
í hópi okkar sjö Akureyrarstúdenta
1929 er ein kona, fyrsti stúdent
nyrðra, Guðríður Aðalsteinsdóttir,
mesta myndarkona af ætt hins
fræga Hákarla-Jörundar í Hrísey og
brá hún Ijóma á hóp okkar sjö. Hún
giftist síðar Guðmundi Guðlaugs-
syni, þekktum manni í bæjarlífi Ak-
ureyrar. Að loknu stúdentsprófi
bauð Jónas frá Hriflu bæði norðan-
og sunnanstúdentum í fræðsluferð
til Hornafjarðar og lét varðskipið
Óðin flytja okkur báðar leiðir. Geri
aðrir betur!
í Hornafirði var dvalið rúma viku
og sýndu kennararnir Pálmi Hann-
esson að norðan og Guðmundur G.
Bárðarson að sunnan okkur mörg
undur náttúrunnar, svo þetta varð
ógleymanleg ferð. Báðir voru þessir
kennarar okkar Norðlendingar að
ætt og uppeldi. Þeir gerðust báðir
kunnir vísindamenn, einkum á sviði
jarðfræði, og höfðu mjög vekjandi
áhrif á nemendur sína.
þá að hún skal þér engu orði svara
svo að þú getir ekki vitnað neitt upp
á hana.“
Þorvaldur ansar þessu ekki, hann er
kominn inn f bæjardyr, snýr þar aft-
ur og út og heim í Reykjavík og hin-
ir 2 með honum.
Liðssafnaður
Morguninn eftir, rétt eftir fótaferð,
sé ég, hvar koma 12 menn heldur
stórvaxnir og gerðarlegir heim að
Helgastöðum. Þetta er þá Þorvaldur
með 11 menn með sér, einvalalið úr
Reykjavík. Ég sé þá strax, að það
muni eiga að taka bamið af dóttur
minni með liðssafnaði og fara í
handalögmál. Svo stóð á, að dóttir
mín og fleira fólk svaf um nóttina út
á hjalllofti, og var hún þar þá er þeir
komu. Ég hljóp þá inn í hjallinn og
upp í stigagatið og beiddi dóttur
mína að hafa hljótt um sig og láta
ekki bamið hljóða, svo þeir fyndu
hana ekki. Kom ég svo út í því er þeir
komu að bænum. Þá spyr Þorvaldur
mig að, hvar dóttir mín sé. Ég var þá
hálf önugur í svari og segi:
„Ég er ekki alltaf að gá að hvar hún
er og allra sfst fyrir þig; þér hefur
ekki farist svo vel við hana.“
„Ég vil fá hjá þér
drenginn“
Hann svarar þessu ekki, en gengur
einn í bæinn og leitar hennar en
finnur ekki. Svo gá þeir allt í kring
um bæinn og staðnæmdust svo í
einum hóp rétt fyrir framan hjallinn
og tala um, hvað hún muni hafa far-
ið. En í því að þeir em að tala um,
hvar hún muni vera, þá hlær bamið
svo hátt hjá henni, að þeir heyra og
segja: „Hér er hún.“ Og með sama fer
Þorvaldur inn í hjallinn, upp stig-
ann, lýkur upp hleranum og segir
við hana:
„Ég vil fá hjá þér drenginn þar þú
segir, að ég eigi hann.“ En hún kvað
nei við og sagðist halda honum með-
an hún gæti og það skyldi höndum
skipta; en hann skyldi ábyrgjast og
með það gengur hann út aftur til
hermanna sinna að tala við þá. En
meðan fór ég inn f hjallinn og segi
henni og öðmm manni til að láta aft-
ur hlerann og þau standi á honum
bæði svo öflugt, að þeir hafi hann
ekki upp, „því ef þeir komast upp í
loftið munu þeir halda þér en taka
bamið.“ Svo fer ég út aftur og heyri
álengdar að það er í umræðu hjá
þeim, að þrír þeir öflugustu af köpp-
unum eiga að fara upp á loftið og
taka bamið frá henni, fór svo því nær
allur hópurinn inn í hjallinn.
Átök við stigann
Þar var einn útvalinn til atlögu upp
stigann, Þórður Þórðarson frá Vig-
fúsarkoti, frískur maður og frækinn.
En þá, er hann er kominn nokkuð
upp í stigann, kippi ég undan hon-
um fótunum ofan úr stiganum. Þá
skipar hershöfðinginn einum af
köppunum að halda mér. Hann
gegnir því og Ieggur hendur á mig.
Svo fer Þórður upp stigann aftur en
þá vildi svoleiðis til, að ég náði mín-
um höndum lausum og rykkti mér
að stiganum og náði fótunum und-
an Þórði aftur. Þá skipaði forstjórinn
öðrum manni til að halda mér og
var þeirri skipun hlýtt, svo nú var ég
frá allri vörn og kominn í úlfa-
kreppu. Þá fer Þórður í þriðja sinn
upp stigann, er þá kona mín, Rún-
veldur, þar nærstödd og kippti enn
fótunum undan Þórði. Þá var einum
manni skipað að halda henni, svo nú
voru 6 búnir að fá vinnu. Þrír að
halda okkur og þrír í loftið að taka
barnið, en fimm voru þá eftir til
áhlaupa eða atlögu ef þörf gerðist,
svo allvel var nú áskipað. Og enn fór
Þórður f fjórða sinn upp í stigann og
neytti nú allrar orku og tók á hon-
Eiríkur Ólafsson frá Brúnum.
Hann tók mormónatrú og var á
leið til Ameríku til fundar við trú-
bræður slna, er umrædd atvik
urðu.
um stóra sínum að sprengja upp
hlerann, en þau stóðu á honum og
settu bökin undir súðina, kom þá
hátt brakarhljóð í stigann þegar
Þórður hamaðist í honum, þá kallar
Þorvaldur upp og segir: „Þórður,
farðu varlega í stiganum, við erum
hér í leyfisleysi inni og getur orsak-
að illt, ef eitthvað brotnar, ég sé ekki
annað, en við verðum að hætta við
það að þessu sinni.“ Þá hætti Þórður
við að reyna að lyfta hurðinni, enda
búinn að fullreyna sig á því. Fór
hann svo ofan úr stiganum og var þá
skipað að sleppa okkur hjónunum.
Fór svo öll fylkingin út úr hjallinum
með tómar hendur.
Á fund fógeta
Þar skammt frá hjallinum, stað-
næmdust þeir í einn hóp og töluðu
þar eitthvað saman sem ég heyrði
ekki. Að litlum tíma liðnum ganga
fjórir menn úr hópnum, Þorvaldur
sjálfur og þrír aðrir þeir úrræða-
bestu heim í Reykjavík, en átta sátu
eftir, og áttu að passa uppá, ef að
tækifæri gæfist til að fanga bamið.
Ég sagði dóttur minni að vera kyrri í
hjallloftinu með bamið á meðan ég
brygði mér heim í R.vík. Ég fór og
klagaði fyrir bæjarfógeta Theódór, að
ég og mín familía hefðum ekki hús-
frið á Helgastöðum fyrir 12 mönn-
um. Okkur hjónunum væri haldið
eins og stórglæpamönnum og þeir
ætli að taka með mannsöfnuði og
ræningjaaðferð bamið úr fangi dótt-
ur minnar þvert á móti landsins lög-
um. Hann svarar þessu stuttlega og
segir, að þetta muni vera orðum auk-
ið og hann hafi enga tíð nú að sinna
því. Ég segi:
„Þér eruð þó skyldugur til að sinna
þessu eða að skipa pólitíunum að
stilla til friðar. En ef að þér gefið
þessu engan gaum, skal ég þá finna
amtmann og vita, hvað hann segir."
Þá fær hann nokkra umbreytingu og
segir:
„Ég kem sjálfur eftir hálftíma eða
sendi menn inn að Helgastöðum."
Ég trúði fógetanum uppá þetta og
fór með það en grunaði þó, að hann
mundi vera í vitorði með Þorvaldi,
en ekki með mér eða friðnum og
myndi vera lítið á hans orð að ætla
eins og líka fram kom, því að hann
kom aldrei og engir menn frá hon-
um.
Fjölskyldan sleppur
um borð
Nú kem ég inn að Helgastöðum aft-
ur, og er eins og var, þessir átta biðu
þama og dóttir mín í hjallinum. Þá
\
Akureyrarstúdentarnir sjö 1929. Frá vinstri: Ingólfur Davíðsson, Pálmi Pjetursson, Jón Sigurgeirsson,
Gustaf Adólf Ágústsson, Gunnar Björnsson, Guðríður Aðalsteinsdóttir, Gestur Ólafsson.
Víkjum aftur að okkur Akureyrar-
stúdentunum sjö frá 1929 og höfum
stafrófsröð. Á Guðríði, fyrsta kven-
stúdentinn nyrðra, var áður minnst.
Já, „bekkjardís brá á okkur ljóma,
bekkjardís er með heiðri og sóma,
bekkjardís". Hinn stærsti okkar og
raunar stæðilegasti í öllum skólan-
um var Gestur Ólafsson, ættaður
framan úr Eyjafirði, hæglátur og
vinsæll. Hann nam náttúrufræði við
Hafnarháskóla mörg ár og var einn-
ig mikilvirkur í félagslífinu í íslend-
ingafélaginu í Höfn, en þar var Mar-
teinn Bartels lengi formaður. Hann
leitaði oft liðsinnis Gests og var haft
að orðtaki: „Herra Ólafsson er beð-
inn að hringja til „fuldmægtig“
Bartels." Frægt var grímuball sem
þeir og fleiri stóðu fyrir. Bartels var
þar í munkakufli, en Gestur list-
fenglega klæddur sem svertingja-
höfðingi, með konu sér við hlið, en
kona sú var raunar smávaxinn bak-
aralærlingur. Leist mörgum vel á
hana á ballinu og var síðar strítt á
því að þeir þekktu ekki sundur karl
og konu!
Pétur Benediktsson, síðar sendi-
herra, kom þarna fram í gervi Sta-
unings og heilsuðust þeir Stauning
og „maler Svavar“ mjög virðulega
og báru af öðrum í veislunni. Hvor-
ugur þekktist fyrr en í lokin.
Kona Gests, Guðlaug Þorsteins-
dóttir, var dökk á brún og brá, ættuð
vestan úr Dölum. Var mjög gest-
kvæmt á heimili þeirra Gests, en
hann var mjög norrænn að útliti.
Gestur er prýðilega hagmæltur og
kastaði oft fram stökum, sem flugu
manna á millum. í frægu Þorláks-
hófi mættu m.a. „Guðmundur illi og
Guðmundur góði / og Gestur með
Ijóðkrydd í dýrum sjóði". Það var
ætíð mikið um að vera á Þorláks-
messu, þá héldu Hafnarstúdentar
hóf með ræðuhöldum yfir glasi
(bollu) af góðu víni. Þar mátti þá
engin kona mæta, enda enginn ís-
lenskur kvenstúdent þá í Kaup-
mannahöfn. Hangiket fengum við
heiman frá íslandi og einhver stúlk-
an bjó til laufabrauð. Drukkið var
stundum allfast, en friðsamlega.
Kveðið var:
,Enginn betur bjóði axlar, blautir
nokkuð það er meinið,
en þessir herjans Hafharjaxlar
harkalegar inn við beinið. “
Gestur var mjög lengi kennari á
Akureyri, en ræktaði garð sinn fagr-
an og fjölbreyttan á sumrin. Þar
báru stundum eplatré aldin. Gestur
hefur færst mjög í aukana með yrk-
ingar eftir að kennslunni létti, hann
yrkir í léttum, skemmtilegum tón,
stundum helst í anda K.N. finnst
mér. Haltu því áfram, Gestur!
Smiðshendur eru á Gesti og hann
byrjaði kornungur að vefa. Við ferm-
inguna gnæfði hann yfir prestinn,
en næstur í stafrófsröð okkar stúd-
entanna sjö frá 1929 var Gunnar
Björnsson frá Skefilsstöðum í
Skagafirði. Hann lagði stund á hag-
fræði við Hafnarháskóla og vann
síðar m.a. í sendiráðinu íslenska.
Fékkst einnig við skipamiðlun o.fl. Á
námsárunum kölluðum við hann
„þriðja mann frá kóngi“, því hann
vann nokkra tíma í viku hjá kon-
ungsritara, en það gerði þá jafnan
einhver íslenskur Hafnarstúdent.
Gunnar tengdist með kvonfangi
danskri ætt, sem áður fyrr m.a. gaf
út íslenskar bækur (Millers forlag).
Hinn fjórði okkar stúdentasjö-
menninganna frá 1929 var Gustaf
Adólf Ágústsson frá Ystabæ í Hrísey.
Hann las stærðfræði og eðlisfræði
bæði í Höfn og Þýskalandi. Stundaði
endurskoðun fyrirtækja í fjölda ára í
Reykjavík. Var ekki miður góður á
námsárunum í Þýskalandi, virtur
meðal þýskra stúdenta. Gustaf vann
hjá Sambandinu og víðar.
Hinn fimmti okkar sjömenning-
anna var Jón Sigurgeirsson, er lagði
stund á þýsku, í Hamborg og víðar
að mig minnir. Jón var Iengi skóla-
stjóri Iðnskólans á Akureyri, en á
gamals aldri tók hann að stunda
nuddlækningar og gerir víst enn.
Hann var dúx okkar stúdentanna
sjö, varð þekktúr kennari og á fjölda
lærisveina.
Sjötti sjömenninganna frá 1929
var Pálmi Pjetursson, er var skrif-
stofustjóri einkúm iðnfyrirtækja í
fjölda ára og hafði þannig mikið um-
leikis. Hann var sannur „Pétur í
Gránú', að kallað var, en Grána var
alkunnugt verslunaríyrirtæki á Ak-
ureyri. Pálmi var uppalinn á Siglu-
firði og þekkti vel síldarævintýrið
mikla, þegar ýmsar þjóðir jusu hér
upp síld og veittu mikla atvinnu
m.a. mörgum námsmönnum á
sumrin.
Sjöundi sjömenningurinn frá
1929 var undirritaður Ingólfur Dav-
íðsson, er nam náttúrufræði, eink-
um grasafræði, við Hafnarskóla.
Rannsakaði gróður víða um land, en
var annars kennari og starfsmaður
Atvinnudeildar Háskólans. Ritaði
bækur og margar blaðagreinar fram
á elliár.
Ég rifja upp og tíni saman þessa
fróðleiksmola um okkur stúdentana
sjö frá 1929 að gamni mínu. Þetta er
var kominn tími til að flytja góss og
fólk um borð í skipið, því Kamúens
ætlaði á stað síðdegis. Nú þurfti eitt-
hvað til bragðs að taka, þó umsátrið
væri, en Þorvaldur var ekki kominn
aftur og hugsaði ég, að ekki batnaði
að bíða eftir honum. Það ætluðu sjö
karlmenn um borð og fimm kven-
menn. Ég beiddi þetta fólk að koma
að hjalldyrunum og gerði það svo.
Lét ég þá dóttur mína fara inn í miðj-
an hópinn með bamið í fanginu og
svo gengum við af stað niður að
sjónum. Þegar umsátursmennimir
sáu það, standa sex upp, en tveir sátu
kyrrir. Var þá auðséð að liðið var
hershöfðingjalaust því sitt vildi hver
og töluvert þjark á millum þeirra, og
varð þess vegna ekkert úr atlögu. Við
fómm því óhindmð niður að sjó og
um borð, en kappamir lölluðu heim
til Reykjavíkur með tómar hendur
og ósigur úr herferðinni.
Síðasta tilraun
Þorvaldar
Eftir að við vomm komin um borð,
kemur þar alþingismaður, Sighvatur
Ámason frá Eyvindarholti, og er þá
sendur til mín frá Þorvaldi og bisk-
upi með 200 kr. að kaupa út bamið,
því Þorvaldur vissi vel, að við Sig-
hvatur vomm gamlir og nýir góð-
kunningjar og mundi honum ganga
best við mig að fá bamið, sem var
rétt hugsað. En af því að allt var nær
komið svona í alspennu, þá fékk
hann ekki bamið og fór jafii nær. En
hefði Þorvaldur meðgengið dreng-
inn strax og beðið dóttur mína um
að láta sig fá hann, þá hefði hún gert
það góðmótlega. Og svo héldum við
á stað um kveldið vestur til Ameríku
með heilu og höldnu og drengurinn
hefur alist þar upp og er nú 19 ára,
stór og gerðarlegur, duglegur og
skikkanlegur og af öllum vel látinn,
vel greindur og svipar í mörgu til
föðurins, Þorvaldar.“
ritað í léttum dúr og hafa vonandi
einhverjir ánægju af. Það er tilbreyt-
ing frá öllu hagsmunaþvarginu, sem
blöðin em full af. Nú á gamals aldri
les ég enn blöðin, en helst stuttar
greinar. Skil lítið í öllum pólitísku
langhundunum, þar sem „eitt rekur
sig á annars horn, eins og búpening
hendir vom“.
Víkjum aftur að skólamálum Norð-
lendinga. Þeir höfðu lengi barist fýr-
ir menntaskóla og áttu öfluga bar-
áttumenn, t.d. Sigurð Guðmunds-
son skólameistara. Merkum áfanga
var náð 1927. Þá fengu kennarar
gagnfræðaskólans á Akureyri leyfi til
að búa nokkra nemendur undir próf
og sendu 6, að mig minnir, suður í
stúdentspróf. Þeir stóðust allir próf-
ið og var mikill álitsauki gagnfræða-
skólanum. Urðu sumir þjóðkunnir
menn, t.d. Þórarinn Björnsson, síð-
ar skólameistari, og Brynjólfur
Sveinsson. Það vakti mikinn fögnuð,
þegar Jónas frá Hriflu kom norður
og veitti stúdentsleyfið gagnfræða-
skólanum. Árið eftir, þ.e. 1928, vom
svo fyrstu stúdentarnir norðan-
lands, 5 að tölu, brautskráðir. Tveir
þeirra, Baldur og Bragi (Billi og
Balli), vom synir Steingríms Matt-
híassonar héraðslæknis. Varð annar
dýralæknir, en hinn rafmagnsfræð-
ingur.
Tveir fimmmenninganna urðu
prestar, þeir Guðmundur Benedikts-
son og Gunnar Jóhannesson. Sá
fimmti, Haukur Þorleifsson, var
lengi gjaldkeri Búnaðarbankans. Ár-
ið 1930 fékk svo norðlenski gagn-
fræðaskólinn á Akureyri full réttindi
til að brautskrá stúdenta og er nú
orðinn öflugur skóli með margar
námsbrautir, en fyrstu árin var að-
eins máladeild. Af okkur sjö stúdent-
um 1929 sóttu 5 síðar nám við há-
skóla erlendis, þ.e. í Danmörku og
Þýskalandi.
Ingólfur Davíðsson