Tíminn - 26.09.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 26. september 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gfslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9,110 Reykjavík Síml: 686300.
Auglýslngasími: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Skipbrot frjáls-
hyggjunnar
Gengisfall sterlingspundsins er enn eitt dæmið um
skipbrot efnahagsstefnunnar sem kennd er við
frjálshyggju. Hún boðar algjört afskiptaleysi ríkis-
valdsins af atvinnuvegunum. Á annan áratug hefur
þessari frjálshyggjustefnu verið fylgt í Bandaríkjun-
um og Bretlandi, en í þessum tveimur ríkjum er
efnahagsvandinn hvað mestur á Vesturlöndum.
Þrátt fyrir þessi augljósu sannindi og að í ljós er
komið að kenningar frjálshyggjunnar geta ekki leyst
þann efnahagsvanda, sem steðjar að nútíma samfé-
lagi, boðar ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og Al-
þýðuflokksins stefnu, sem hefur mistekist þar sem
hún hefur verið framkvæmd. í þessum efnum er rík-
isstjómin kaþólskari en páfínn. Á meðan blæðir at-
vinnuvegum þjóðarinnar.
Einkenni á efnahagslífí í Bandaríkjunum og Bret-
landi er viðvarandi atvinnuleysi, dræmur hagvöxtur
og sveiflukenndur gjaldmiðill. Frjálshyggjan hefur
ekki verið þess megnug að tryggja árangur sem
skapar þjóðunum betri afkomu, í neinum af þessum
grundvallarþáttum nútíma hagkerfis.
Öðrum ríkjum, sem ekki hafa ánetjast sveiflunum
til vinstri og hægri en staðið vörð um hið blandaða
hagkerfi hefur vegnað betur. Hér nægir að nefna
Frakkland, Þýskaland og fleiri ríki Norður-Evrópu.
Þar hafa stjórnmálamenn ekki fest sig í kreddum
eða kennisetningum, heldur verið trúir því blandaða
hagkerfí sem skilar mestri velferð almennings í bráð
og lengd.
Til skamms tíma var álitið að allir íslensku stjóm-
málaflokkarnir aðhylltust blandað hagkerfi, en létu
ekki trúarsetningar á borð við frjálshyggjuna villa
sér sýn. Við myndun núverandi ríkisstjórnar kom
annað á daginn, og hefur þjóðin fengið að súpa seyð-
ið af því allt frá þeim tíma sem ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar var mynduð.
Nú hefur dýrmætur tími farið til spillis, vegna þess
að á annað ár hefur ríkisstjórnin verið upptekin af
því að útmála svokallaðan fortíðarvanda og ala á
svartsýni með þjóðinni. Þannig átti að skapa jarðveg
til þess að beita aðferðum frjálshyggjunnar í íslensk-
um efnahagsmálum.
Nú hafa orðið örlítil þáttaskil og ríkisstjórnin hefur
nýlega boðað aukningu opinberra framkvæmda á
næstu þremur árum, til þess að vega upp á móti
þeim mikla efnahagssamdrætti sem við er að etja.
Þetta mun duga skammt, en er þó vottur um það að
ríkisstjórnin hefur áttað sig á því að svartsýnisraus
ráðherranna og bölmóður þeirra hefur gengið ein-
um of langt, því þeir hafa náð að slökkva þann von-
ar- og athafnaneista, sem hefur reynst þjóðinni best
á þrengingatímum. Þann neista kann að verða erfitt
að tendra að nýju.
Atli Magnússon
Jóel skipstjóri
stígur í brúna
„Duglegur maður hann Bjarni,"
var haft eftir eitt sinn víðkunnum
skipstjóra og útgerðarhöldi, þeg-
ar stýrimaður hans um borð fór
slíkum hamförum við að ná inn
troilinu að hann rak hausinn í
járngöndul og rotaðist. Þetta var
verklag sem menn kunnu að
meta á sjó á fyrri áratugum aldar-
innar og hélst aðdáun á slíku
lengi eftir að vökulög og fleiri
annálaðar réttarbætur komu til
sögu. Menn virtu og dáðu dugnað
og sagt er að þeir sem ferlegastir
voru ásýndum þegar þeir
stigu upp úr tjörulestunum á
þessum kláfum hafi verið eft-
irlæti skipstjóra sinna og
annarra yfirboðinna. Eins er
hermt að það hafi þótt sönnun
um dugnað að geta orgað svo hátt
í „Halaveðrum" þessara tíma að
heyrðist á milli gálga.
Aðrir skipsmenn, þeir sem ekki
veittist sú náð að komast í tjöru-
lest eða voru ekki þeir raddmenn
að þeir yfirgnæfðu æstustu
stormhviður, fylltust vitanlega öf-
und: Þeir buldruðu um það sín í
milli að „dugnaður" þeirra í tjör-
unni væri ekki annar en sá að þeir
reyndu að maka henni utan á sig
eins og þeir best gætu og að eftir
hljóðabelgina lægi lítið annað en
ópin. En þetta fór lágt, því sá sem
með réttu eða röngu sýndist
verklítill eða sérhlífinn varð ekki
langlífur í skiprúmi. Á nútíma-
máli mundi þetta heita að skip-
stjórar völdu sér þann mannskap
sem stuðlaði að mestri framleiðni
og eins og gengur reyndu menn
að sanna að þeir væru gripir sem
borgaði sig að brúka — og beittu
þá stundum smábrögðum til að
blekkja verkkaupann.
Breyttur aldarandi
En svo breyttist aldarandinn: Al-
menn kjör bötnuðu og félags-
málalöggjöf varð mannúðlegri.
Tækni og tæki tóku að létta störf-
in. Ailt varð þetta til þess að veg-
semd dugnaðar fór mjög dvínandi
— og skyndilega þótti skömm en
ekki sómi að skítnum. Þeir sem
fyrrum hefðu gerst tjörulestar-
menn fara nú kannske í leikskól-
ann og stefna í undirmeðvitund-
inni á hlutverk hins kolsvarta Ot-
helló. Raddmennirnir sem áður
unnu sér svo mikið álit í storm-
unum á Deildargrunni fara í
söngskóla í von um að hljóð
þeirra fái að njóta sín uppi í rán-
um á „Hollendingum fljúgandi"
fremur en úti við lunninguna á
Tryggva gamla.
En oft er sagt að skel menning-
arinnar sé aðeins þunnt lag og að
ekki þurfi að grafa djúpt svo
„fornar dyggðir" komi fram í
dagsljósið að nýju. Og nú lifum
við þá tíma að það er farið að ía
að því aftur að ekki liggi svo mik-
ið eftir hann þennan eða hinn og
stundum er um að ræða stóran
part af starfsliði heilla vinnu-
staða. Það er enn tekið að hyggja
að hvort ekki sé mál til komið að
láta nokkra durta hjá fyrirtækj-
um „fá pokann sinn“ og skutía
þeim upp á bryggjuna við næstu
hentugleika. Þetta gerist þó ekki
lengur með þeim skörungsskap
sem tíðkaðist á fleyjum tjörulest-
anna og stormviðranna þegar
skipstjórar á skipum með nöfn-
um eins og Belgaum, Skalla-
grímur eða Þórólfur kvöddu leti-
blóðin með duglegum löðrungi
og léttu þeim svo landgönguna
með því að taka í hálsmálið á
þeim og lyfta þeim yfir borð-
stokkinn. Nei, tími þeirra ótta-
legu karla er liðinn, enda þótti
kennsluefnið full einfalt í þeim
„stjórnunarskóla," sem þeir
námu við. Þeir sem nú er tekið
að ofbjóða dugnaðarleysið á
vinnulýðnum eiga mörg kvöld-
námskeið í nýtísku „stjórnun" að
baki. Þeir eru með silkimjúkar
hendur og tala minnst þrjú
tungumál — þótt þeir mæli ann-
ars sem allra fæst orð: Faxtæki
og símboðar spara þeim slíkt
ómak. Þeir leggja því vitanlega
ekki hendur á fólk, en eru af-
dráttarlausir er til ákvarðana
kemur samt — og ekki miklu
síðri en gömlu skipstjórarnir,
þótt breytt sé um aðferðir. Það að
„fá pokann" heitir nú til dags
„hagræðing." Kvaðningin um að
koma sér í land berst ekki með
kjaftshögg í kaupbæti, heldur í
snotru bréfi, skrifuðu með níu-
nála tölvuprentara eða leysi-
prentara og er þá kannske í lit.
„Pokann" fá menn því afhentan í
einslags skrautumbúðum og
vantar þá ekkert nema að koss
fýlgi. Þetta hafa menn lært á
námskeiðunum í nútíma „stjórn-
un“.
„Heiðurskarlarnir“
ganga aftur
En þegar hinar af rósum ilm-
andi umbúðir hafa verið lagðar
til hliðar er innihaldið þess kon-
ar að þeir elstu í hópi karlanna á
elliheimilinu Hrafnistu mundu
óðara bera kennsl á það: Það er
krafan um metafköst og met-
dugnað. Út úr umbúðunum
koma nefnilega sverir úln-
liðirnir á Jóel skipstjóra á
Skallagrími og „heiður-
skörlunum" félögum
hans, sem ekki máttu
vamm sitt vita þegar hagur og af-
koma „reiðarans" var annars veg-
ar. Aðeins þeim sem ákafast ata
sig tjörunni og hæst orga verður
hlíft — og að þessu sinni mun
þeim ekki duga að sýnast. Nú-
tíma „stjórnun" er löngu búin að
sjá við slíkum bellibrögðum.
„Hagræðingin" er gengin í garð
og nú skulu þeir afkasta því fimm
sem tíu var ætlað að vinna áður.
„Dekkið" er kannske ekki annað
en kontór, en það kemur í sama
stað niður. Menn þurfa ekki að
láta segja sér það sem við blasir:
Alls staðar er verið að hætta að
gera út og þá er víst hollara að
passa upp á plássið sitt! Sumir
grúfa sig hoknir yfir tölvuskjái
eða höfuðbækur og þora varla á
klósettið meðan þeir sem þora að
vonast eftir einhverjum frama
reyna að reka upp dugnaðarösk-
ur af og til eða láta húsbændurn-
ar sjá að hendurnar á þeim eru
ataðar bleki af tölvuprentaranum
— tjörulest nútímamannsins.
Meira að segja á Alþingi heyrist
að fækkað verði á dekkinu eins
og í frmahaldi af því að á dögun-
um tók Kjaradómur lifrarhlut
þarin af þingmönnum sem þeim
var ætlaður. Séu þessi tíðindi rétt
er þeim góðu mönnum betra að
fara að bretta upp ermarnar. Er
því að vænta að einhverjir þeirra
taki að brýna raustina heldur en
ekki á næstunni, en stormar
óstæðir geisa í þjóðmálunum.
Þeim sem hyggjast halda sæti
sínu mun vissulega hollast að
láta í sér bylja svo heyrist „gálga
á milli,“ og slógdraga frumvörpin
svo ótt og títt að hæstvirtur
„reiðarinn" þykist mega vel við
una.